«Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы
| «Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы | |
| Нигеҙләү датаһы | 22 декабрь 1942 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 СССР |
| Юғарыраҡ дәрәжә | «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы |
| Түбәнерәк дәрәжә | "Севастополде обороналаған өсөн" миҙалы |
| Барлыҡҡа килгән, эшләнгән | тутыҡмай торған ҡорос[d] һәм баҡыр иретмәһе[d] |
| Проектлаусы | Николай Москалёв[d] |
 | |
| Һаны | 30 000 |
| Лауреаттар категорияһы | Категория:«Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы менән наградланыусылар |
 «Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы Викимилектә | |
«Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы СССР Юғары Советы Президиумының 1942 йылдың 22 декабрендәге Указына ярашлы[1] булдырылған. Миҙал һүрәтенең авторы — рәссам Н. И. Москалёв.
Миҙал тураһындағы Положение[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы менән Одессаны обороналауҙа ҡатнашҡан РККА-ның бөтә хәрбиҙәре һәм элекке НКВД ғәскәрҙәре, шулай уҡ Одессаны обороналауҙа туранан-тура ҡатнашҡан граждандар бүләкләнә. Одессаны обороналау осоро булып 1941 йылдың 5 августы — 16 октябрь айҙары иҫәпләнә.
Миҙал СССР Юғары Советы Президиумы исеменән частар командирҙары һәм хәрби-дауалау учреждениеларының начальниктары Варшаваны азат итеүҙә ҡатнашыуын раҫлаған документтар нигеҙендә Одесса өлкә һәм ҡала эшселәр депутаттары Советтары тарафынан башҡарыла.
«Ленинградты обороналаған өсөн», «Одессаны обороналаған өсөн», «Севастополде обороналаған өсөн», «Сталинградты обороналаған өсөн» миҙалдары биш мөйөшлө ҡалыпта тағыла торған тәүге совет наградалары булып тора. Башта уларҙы күкрәктең уң яғында йөрөтөргә тейеш була. 1943 йылдың 19 июнендәге указына ярашлы башҡа миҙалдарға ла биш мөйөшлө ҡалып индерелә һәм обороналау өсөн миҙалдарҙы күкрәктең һул яғында, башҡа наградалар менән бер рәттән, йөрөтөү ҡарала. «Одессаны обороналаған өсөн» миҙалы күкрәктең һул яғында йөрөтөлә һәм башҡа СССР ордендары һәм миҙалдары булған осраҡта «Ленинградты обороналаған өсөн» миҙалынан һуң, ә «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы булдырылғандан һуң — унан һуң урынлашытырыла.
1985 йылға ҡарата «Одессаны обороналаған өсөн» яҡынса 30 500 кеше бүләкләнгән.
Миҙалдың тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«Одессаны обороналаған өсөн» миҙалын булдырған саҡта уны тутыҡмай торған ҡоростан эшләү ниәтләнә, әммә 1943 йылдың 27 мартындағы ҡарар буйынса миҙалдың материалы баҡыр иретмәһенә алыштырыла[2]. Диаметры — 32 мм, формаһы — теүәл түңәрәк.
Миҙалдың алғы яғында, диңгеҙ яры һәм маяҡ фонында алға эйелгән винтовкалар менән ҡыҙылармеец һәм ҡыҙылфлотсы һүрәте. Фигуралар өҫтөндә — «СССР» яҙыуы. Миҙалдың өҫкө өлөшөндә түңәрәк буйлап — «ЗА ОБОРОНУ ОДЕССЫ» һүҙҙәре. Яҙыуҙың баш яғында һәм ос яғында бәләкәй генә биш осло йондоҙҙар. Миҙалдың аҫҡы өлөшөндә — лавр тажы. Таждағы ботаҡтар бер-береһенә үрелегән урында биш осло йондоҙло таҫма. Миҙалдың алҡы яҡы ситтәренән ҡаймаланған.
Миҙалдың кире яғында «ЗА НАШУ СОВЕТСКУЮ РОДИНУ» тип яҙылған. Яҙыу өҫтөндә — ураҡ менән сүкеш.
Миҙалдағы бөтә яҙыуҙар һәм һүрәттәре ҡабарынҡы итеп эшләнгән.
Миҙал биш мөйөшлө ҡалыпҡа элмәк һәм дүңгәләк ярҙамында тоташтырыла. Ҡалып 24 мм киңлегендәге ебәк муар таҫма менән уратылған. Башта таҫма ике күк буйлы зәңгәр төҫтә булырға тейеш була. 1943 йылдың 19 июнендәге указы менән яңы таҫма раҫлана — һарғыл-йәшел төҫтәге таҫманың уртаһынан бер зәңгәр буй үтә, уның киңлеге 2 мм[3].
Иллюстрациялар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
-
Миҙалдың реверсы -
«Одессаны обороналаған өсөн" миҙалына наградлау танытмаһы» -
СССР Почта маркаһы СССР, 1944 йыл -
Миҙал менән оригиналь марка. Укрпочта, 2011 йыл
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «Об учреждении медалей «За оборону Ленинграда», «За оборону Одессы», «За оборону Севастополя» и «За оборону Сталинграда» и награждении этими медалями участников обороны Ленинграда, Одессы, Севастополя и Сталинграда» от 22 декабря 1942 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 30 декабря (№ 47 (206)). — С. 1.
- ↑ Постановление Президиума Верховного Совета СССР от 27 марта 1943 г. «О медалях „За оборону Ленинграда“, „За оборону Одессы“, „За оборону Севастополя“ и „За оборону Сталинграда“».
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 19 июня 1943 г. «Об утверждении образцов и описания лент к орденам и медалям СССР и правил ношения орденов, медалей, орденских лент и знаков отличия».
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Виктор Григорьев Первые медали Великой Отечественной войны и их первоначальный вид после утверждения // Санкт-Петербургский коллекционер. — 2005. — № 2 (32). — С. 20.
- Володин А. Н., Мерлай Н. М. Медали СССР. — СПб.: Печатный двор, 1997. — С. 57—60. — 301 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7062-0111-0.
- Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — Мн.: Народная асвета, 1986. — С. 76—77.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Медаль «За оборону Одессы» 2017 йыл 22 июнь архивланған. на ww2awards.info
- Медаль «За оборону Одессы» на RusAwards.ru.
- Медаль «За оборону Одессы»
