Асыҡ акционерҙар йәмғиәте
Рәсәйҙә асыҡ акционерҙар йәмғиәте (ҡыҫҡа. ААЙ) — акционерҙары башҡа акционерҙар менән килешеп эш итеүгә мохтажлыҡ кисермәйенсә үҙ акцияларын ситләтеү хоҡуғына эйә булған акционерҙар йәмғиәтен ойоштороу формаһы.
Асыҡ акционерҙар йәмғиәтен ойоштороу һәм уның эшмәкәрлеге Рәсәй Федерацияһының федераль законы менән көйләнгән[1]. Асыҡ акционерҙар йәмғиәте закон сығарыусы тарафынан асыҡ тип һаналғанлыҡтан, асыҡ булмаған акционерҙар йәмғиәте менән сағыштырғанда мәғлүмәтте киңерәк форматта асырға бурыслы. Был норма инвестиция процестарының асыҡлығын һәм үтә күренмәлелеген арттырыуға йүнәлтелгән.
ААЙ үҙенсәлектәре:
- акционерҙарҙың сикләнмәгән һаны;
- баҙарҙа акцияларҙың ирекле әйләнеше;
- тупланма иҫәпте теркәгәнгә һәм асҡанға тиклем предприятиеның вәкәләтле капиталына аҡса һалырға кәрәкмәй.
2014 йылдың 1 сентябренә тиклем Рәсәй Федерацияһының Граждан кодексы ААЙ-ға һәм ЯСЙ-ға классификация ҡуллана, ләкин Рәсәйҙә ҡануниәт үҙгәреү[2] менән асыҡ һәм асыҡ булмаған акционерҙар йәмғиәтенә классификация ҡулланыла[3].
Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
РСФСР-ҙың 1990 йылдың 25 декабрендәге «Предприятиелар һәм эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлеге тураһында»ғы 445-1 һанлы Законы һәм Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең 1992 йылдың 04 сентябрендәге «Агросәнәғәт комплексы предприятиеларын һәм ойошмаларын хосусилаштырыу һәм үҙгәртеп ҡороу тәртибе тураһында»ғы 708-се ҡарары менән тәүҙә «Асыҡ типтағы акционерҙар йәмғиәте» (рус:АООТ) артабан «Асыҡ акционерҙар йәмғиәте» (ААЙ) классификациялана.
Характеристика[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Акционерҙарҙың дөйөм йыйылышы асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең юғары идара итеү органы булып тора. Дөйөм йыйылыштың эксклюзив компетенцияһы Закон менән билдәләнә[4]. Акционерҙарҙың дөйөм йыйылышы Закон менән үҙ компетенцияһына инмәгән мәсьәләләр буйынса ҡарарҙар ҡараға һәм ҡарарҙар ҡабул итергә хоҡуҡлы түгел. Йәмғиәт акционерҙарының һаны сикләнмәгән, акциялар баҙарҙа ирекле һатыла ала.
Компанияның ағымдағы эшмәкәрлеге менән идара итеүҙе компанияның берҙән-бер башҡарма органы — директор, генераль директор йәки коллегиаль башҡарма органы (идара, дирекция) алып бара. Башҡарма органдар Компанияның директорҙар советы (Күҙәтеү советы) һәм акционерҙарҙың дөйөм йыйылышы алдында отчетлы[5].
Компанияның директорҙар советы (Күҙәтеү советы) һәм Компания башҡарма органы. Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең директорҙар советы акционерҙарҙың дөйөм йыйылышы компетенцияһы сиктәрендәге мәсьәләләрҙе хәл итеүҙән тыш, компания эшмәкәрлегенә дөйөм идара итеүҙе тормошҡа ашыра[6].
Компанияның финанс һәм хужалыҡ эшмәкәрлегенә контролде тормошҡа ашырыу өсөн акционерҙарҙың дөйөм йыйылышында компанияның ревизия комиссияһы (ревизоры) һайлана[7]. Компанияның ревизия комиссияһы (ревизоры) ағзалары бер үк ваҡытта директорҙар советы (күҙәтеү советы) ағзаһы булмай, шулай уҡ компанияның идара итеү органдарында башҡа вазифалар биләй алмай. Директорҙар советы ағзаларына йәки идара итеү органдарында вазифа биләгән шәхестәргә ҡараған акциялар Компанияның Ревизия комиссияһы (ревизоры) ағзаларын һайлауҙа ҡатнашмай.
Компания акционерҙарҙың йыллыҡ дөйөм йыйылышын үткәрергә бурыслы. Акционерҙарҙың йыллыҡ дөйөм йыйылышы Компанияның Ассоциация статьялары билдәләгән ваҡыт сиктәрендә, әммә финанс йылы тамамланғандан һуң ике айҙан да иртәрәк һәм ярты йылдан да һуңға ҡалмай үткәрелә[4]. Акционерҙарҙың йыллыҡ дөйөм йыйылышында директорҙар советын һайлау, ревизия комиссияһының (ревизорҙың) һәм аудиторҙың хуплауы, йыллыҡ отчеттарҙы раҫлау, йыллыҡ финанс отчеттарын раҫлау, табышты бүлеү, дивидендтар түләү кеүек мәсьәләләр хәл ителергә тейеш.
ААЙ-ның яуаплылығы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Йәмғиәт үҙ бурыстары өсөн уға ҡараған бөтә мөлкәт менән яуап тота. Йәмғиәт үҙ акционерҙарының йөкләмәләре өсөн яуап бирмәй. Әгәр йәмғиәттең бурысы (банкротлығы) уның акционерҙарының йәки йәмғиәт өсөн мотлаҡ күрһәтмәләр бирергә хоҡуҡлы башҡа кешеләрҙең эшмәкәрлеге (эш итмәүе) арҡаһында килеп тыуһа, күрһәтелгән ҡатнашыусыларға йәки башҡа кешеләргә йәмғиәт мөлкәте етмәгән осраҡта уның бурыстары буйынса субсидия яуаплылығы йөкмәтелергә мөмкин[8].
ААЙ акционерҙарының хоҡуҡтары һәм йөкләмәләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Акционерҙарҙың — ябай акцияларҙың хужаларының хоҡуҡтары:[9]:
- Закон менән билдәләнгән тәртиптә уның компетенцияһының бөтә мәсьәләләре буйынса тауыш биреү хоҡуғына эйә булған акционерҙарҙың дөйөм йыйылышында ҡатнашыу;
- дивидендтар алыу хоҡуғы;
- йәмғиәт бөтөрөлгән осраҡта — мөлкәтенең бер өлөшөн алыу хоҡуғы.
Йәмғиәттең һәр ябай акцияһы акционерҙарға бер төрлө хоҡуҡ бирә.
Акционерҙарҙың — өҫтөнлөклө акциялар хужаларының хоҡуҡтары[10]:
- дивидендтар алыу хоҡуғы;
- компания уставы буйынса ҡаралған осраҡта — компания мөлкәтенең бер өлөшөн уның бөтөрөлгән осраҡта алыу хоҡуғы;
- әгәр йәмғиәт уставында өҫтөнлөклө акцияларҙы ябай акцияларға йәки башҡа типтағы өҫтөнлөклө акцияларға алмаштырыуҙы талап итеү хоҡуғы ҡаралһа;
- компанияны үҙгәртеп ҡороу һәм бөтөрөү тураһында ҡарар ҡабул иткәндә акционерҙарҙың дөйөм йыйылышында тауыш биреү хоҡуғына эйә.
Акционерҙар компания документтарына инеү хоҡуғына эйә, мәҫәлән, устав, уның балансында компанияның мөлкәткә хоҡуҡтарын раҫлаған документтар, компанияның эске документтары, йыллыҡ отчеттар һәм башҡалар[11]. Компанияның тауыш биреү акцияларының кәм тигәндә 25 процентына эйә булған акционерҙар (акционер) бухгалтер иҫәбе документтарына һәм коллегиаль башҡарма орган ултырыштарының протоколына инеү хоҡуғына эйә. Акционерҙар үҙ акцияларын һатырға хоҡуҡлы, әммә башҡа акционерҙар был акцияларҙы һатып алыуға льготалы хоҡуҡ менән файҙалана. Уставта акцияларҙы йәмғиәттең үҙе һатып алыу хоҡуғы ҡаралыуы мөмкин.
Иҫкәрмә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ s:Федеральный закон от 26.12.1995 № 208-ФЗ «Об акционерных обществах»
- ↑ Федеральный закон от 5 мая 2014 г. N 99-ФЗ "О внесении изменений в главу 4 части первой Гражданского кодекса Российской Федерации и о признании утратившими силу отдельных положений законодательных актов Российской Федерации".
- ↑ Татьяны Матвеевой. Публичные и непубличные акционерные общества: что изменилось. ИА REX.
- ↑ 4,0 4,1 Глава VII. Общее собрание акционеров.
- ↑ Статья 69. Исполнительный орган общества. Единоличный исполнительный орган общества (директор, генеральный директор).
- ↑ Глава VIII. Совет директоров (наблюдательный совет) общества и исполнительный орган общества.
- ↑ Статья 85. Ревизионная комиссия (ревизор) общества.
- ↑ Статья 3. Ответственность общества.
- ↑ Статья 31. Права акционеров — владельцев обыкновенных акций общества.
- ↑ Статья 32. Права акционеров — владельцев привилегированных акций общества.
- ↑ Статья 89. Хранение документов общества.