Аҡ әнис

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Аҡ әнис
Аҡ әнис
Үҫемлектең дөйөм күренеше
Фәнни классификация
Халыҡ-ара фәнни исеме

Carum L., 1753

Синонимдар
Selinopsis Coss. & Durieu ex Batt. & Trab.

Викитөркөмдә
Систематика

Викиһаҡлағыста
рәсемдәр
ITIS  29609
NCBI  48031
EOL  71049
GRIN  g:2129
IPNI  39776

Аҡ әнис (рус. Тмин, лат. Cárum) — сатыр һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яҡынса 30 төрө билдәле, Евразияла, Африкала һәм Төньяҡ Америкала таралған. Башҡортостанда ябай А.ә. үҫә. Күп йәки ике йыллыҡ үлән. Тәүге йылда итләс тамыр һәм тамыр яны япраҡтары розеткаһы барлыҡҡа килә, 2‑се йылына һабаҡ үҫешә. Һабағы ҡыуыш, яланғас, уртаһынан алып тармаҡлы, бейеклеге 20—40 см. Япрағы ике, өс тапҡыр ҡауырһын һымаҡ теленгән, һабаҡтың өҫкө өлөшөндәгеһе — үҫешкән йәймәле, ҡыҫҡа һаплы, осондағыһы — ҡыяҡ-ланцет формаһында; аҫтағыһы — оҙон һаплы. Сәскәһе аҡ йәки алһыу, төргәкһеҙ ҡатмарлы сатырға йыйылған. Май—июлдә сәскә ата. Емеше — эленеп тороусы емешлек, июнь—августа өлгөрә.

Таралыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Туғайҙарҙа, йылға-күл буйҙарында, урман аҡландарында, юл эргәһендә, болонда, аҡланда, урман ситендә, юл буйында, ауыл тирәһендә үҫә; Башҡортостандың бар район биләмәләрендә лә таралған. Европа һәм Азияның уртаса климат зонаһында таралған. Башҡортостандың төрлө райондарында осратырға мөмкин.

Файҙаланылыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Баллы үҫемлек, дарыу үҫемлеге. Составында С витамины, флавоноидтар, эфир майҙары һ.б. бар, парфюмерияла, ликёр-араҡы сәнәғәтендә, аҙыҡ-түлек сәнәғәтендә ҡулланыла.сатыр сәскәлеләр ғаиләһенән ике йыллыҡ үлән. Тәмләткес итеп ҡулланыла.


Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор и редактор тома акад. В. Л. Комаров — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1935. — Т. IV. — С. 456—467. — 760 с. — 5175 экз. (рус.)
  • Ғүмәров В.З. Тыуған яҡтың шифалы үҫәмлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. -160 б. ISBN 5-295-01499-1

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]