Вудсия

	Вудсия
	; Вудсия эльбская (Woodsia ilvensis)
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Үҫемлектәр
Бүлек:	Ҡаҙаяҡ һымаҡтар
Класс:	Ҡаҙаяҡтар
Тәртип:	Күп һабаҡлылар
Ғаилә:	Вудсиевые
Ырыу:	Вудсия
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Woodsia R.Br. (1810)
Синонимдар
	Cheilanthopsis Hieron.; Hymenocystis C.A.Mey.; Physematium Kaulf.; Protowoodsia Ching; Trichocyclus Dulac;
Төр өлгөһө
	Woodsia ilvensis (L.) R.Br. — Вудсия эльбская
ITIS	17736
NCBI	29610
EOL	61281
GRIN	g:12872
IPNI	30003486-2

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ҡаҙаяҡ (мәғәнәләр).

Вудсия, ҡаҙаяҡ^[1] (лат. Woodsia) — ағасүлән һымаҡтар ғаиләһенең абаға һымаҡтар заты. Уны ҡайһы бер ерҙә абаға тип атайҙар.^[2]; эре ҡауырһын япраҡлы күп йыллыҡ үҫемлек (ағаслыҡта, дымлы урында үҫә)^[3].

Ботаник яҙма[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


Вудсия альпийская (Woodsia alpina) (под буквой B). О. В. Томе, «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 китабынан ботаник иллюстрация

Ҡыҫҡа тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән, 1,5—20,0 см бейеклектә. Япрағы (вайялары) көрән һаплы, ҡауырһын һымаҡ, төклө; альп вудсияһы япрағы асыҡ йәшел төҫтә (япраҡ йәймәһе аҙ төклө һәм һабынан оҙонораҡ), япраҡ көрәктәре 2—4 пар өлөштән тора, эльба вудсияһы — ҡара йәшел (ҡуйы төклө, япраҡ йәймәһе ҡыҫҡа), 8—20 пар өлөшлө. Сорустары (спорангий төркөмдәре) вайя йәймәһенең ситендә урынлашҡан һәм оҙон төк рәүешендәге япма (индузий) менән уратып алынған. Спора, шулай уҡ тамырһабаҡ менән үрсей. Июль — августа спора ҡоя.

Ареал[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡая ярығында, һирәк осраҡта аҙ кәҫле ишелмәләрҙә һәм тундраға оҡшаш бергәлектәрҙә базальтта һәм эзбизташта үҫә. Эльба вудсияһы һирәкләп Башҡортостандың Урал алдында һәм Башҡортостан (Көньяҡ) Уралында, Башҡортостан Республикаһының "Ҡыҙыл китабы"на индерелгән Альп вудсияһы Оло Шатаҡ тауында осрай. Декоратив үҫемлек.

Яҡынса 25 төрө билдәле. Бөтә Ер шарында тауҙарҙа таралған. Башҡортостанда Альп вудсияһы һәм Эльба вудсияһы үҫә

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Русско-башкирский словарь сельскохозяйственных терминов (Ф. С. Мурзакаев, 2001)
↑ Rothfels C. J., Sundue M. A., Kuo L.-Y., Larsson A., Kato M., Schuettpelz E., Pryer K. M. A revised family-level classification for eupolypod II ferns (Polypodiidae: Polypodiales) (инг.) // Taxon. — 2012. — Vol. 61(3). — P. 515—533. — ISSN 0040-0262.
↑ Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)

Вудсия // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Фомин А. В. Род 3. Вудсия — Woodsia R.Br. // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома М. М. Ильин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1934. — Т. I. — С. 19—24. — 302 + XVI с. — 5000 экз.

Викидәреслектә

Ҡаҙаяҡ үләненән ризыҡтар бар

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Вудсия: таксон тураһында «Плантариум» проектында мәғлүмәт. (Тикшерелеү көнө: 30 сентябрь 2012)

{Botanics-stub}}

[1] Русско-башкирский словарь сельскохозяйственных терминов (Ф. С. Мурзакаев, 2001)

[2] Rothfels C. J., Sundue M. A., Kuo L.-Y., Larsson A., Kato M., Schuettpelz E., Pryer K. M. A revised family-level classification for eupolypod II ferns (Polypodiidae: Polypodiales) (инг.) // Taxon. — 2012. — Vol. 61(3). — P. 515—533. — ISSN 0040-0262.

[3] Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)

[1]

[2]

[3]