Кәрлә турғай

	Кәрлә турғай
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Суб-тип:	Икенсел ауыҙлылар
Тип:	Хордалылар
Клад:	Баш һөйәклеләр
Суб-тип:	Умыртҡалылар
Инфратип:	Башһөйәклеләр
Супер-класс:	Дүрт аяҡлылар
Класс:	Ҡоштар
Ярым класс:	Яңы аңҡаулылар
Отряд:	Турғай һымаҡтар
Ярым отряд:	Һайраусы турғайҙар
Ғаилә:	Корольковые
Род:	Кәрлә турғай
Ырыу:	Кәрлә турғай
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Regulus regulus (Linnaeus, 1758)
Ареал
	Йыл әйләнәһенә Үрсеү осоронда Миграция
Һаҡлау статусы
	Ҙур хәүеф янамай; IUCN 3.1 Least Concern : 151116
ITIS	562698
NCBI	68468
EOL	1051232

Кәрлә турғай, һиҙәп турғай^[1] (лат. Regulus regulus, лат. Regulus regulus)— турғайҙар отрядындағы бик бәләкәй ^[2]^[3]ҡош.

Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Турғайҙан байтаҡ бәләкәй. Башҡортостандағы иң бәләкәй ҡош. Парлашып та, күмәкләшеп тә ағас ботаҡтарында йөрөйҙәр. Ботаҡтарҙың осонда ҡанаттарын йыш-йыш ҡағып пырхылдашып алалар. Дөйөм төҫө һорғолт йәшел, кәүҙәһенең аҫ яғы аҡһыл йәшел.^[4] Ҡанаттарында арҡыры аҡ.һыҙыҡтар бар. Түбәһе сағыу ҡыҙғылт һары төҫтә, ситтәренән ҡап-ҡара һыҙыҡтар үтә. Башҡа ваҡ ҡоштар менән бутарлыҡ түгел.^[5] ^[6]

Regulus regulus regulus
Regulus regulus azoricus
Regulus regulus inermis
Regulus regulus teneriffae

Тауышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тауышы тоноҡ ҡына: «тси-тси-тси».^[7] Һайрауы көсһөҙ: «тси-фли-фин, тси-фли-фин»^[2]^[3].

Йәшәү рәүеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Аралаш һәм ылыҫлы урмандарҙа йәшәй. Төрлө ваҡ бөжәктәр менән туйына.. Йылы яҡҡа китмәй, бер урындан икенсе урынға күсеп йөрөй, һирәк осрай.^[8] Ағас ботаҡтарында оя ҡора. Ҡыҙғылт көрән һипкелле 8—10 бөртөк аҡһыл ҡыҙыл йомортҡаһы була.^[8]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Э.Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары китабы. Өфө,1986 йыл. ИБ №3478 28.693.35 И 90
Остапенко В. А. Птицы в вашем доме: Справочное пособие. — М.: Арнадия, 1996. - ISBN 5-88666-011-9

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 342. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
↑ ^2,0 ^2,1 Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant. Птицы Европы = Birds of Europe. — United States: Princeton University Press, 2000. — С. 124. — 400 с. — ISBN 978-0-691-05054-6.
↑ ^3,0 ^3,1 В. К. Рябицев. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель. — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2001. — С. 465-466. — 608 с. — ISBN 5-7525-0825-8.
↑ Е. А. Коблик. Т. 4 // Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — М.: Издательство МГУ, 2001.
↑ Tim Skelton. Люксембург = Luxembourg. — United Kingdom: Bradt Travel Guides, 2008. — С. 2. — 208 с. — ISBN 1841622575.
↑ Jochen Martens & Martin Päckert. 2006. Family Regulidae (Kinglets & Firecrests). In del Hoyo J., Elliott A., Christie D., eds. Vol. 11. // Путеводитель по птицам мира = Handbook of the birds of the world. — Barcelona: Lynx Edicions, 2006. — ISBN 849655306X.
↑ Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant. Птицы Европы = Birds of Europe. — United States: Princeton University Press, 2000. — С. 310. — 400 с. — ISBN 978-0-691-05054-6.
↑ ^8,0 ^8,1 Л. С. Степанян. Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий. — Москва: Академкнига, 2003. — 808 с. — ISBN 5-94628-093-7.

[1] Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 342. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.

[Mullarney-2] 2,0 ^2,1 Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant. Птицы Европы = Birds of Europe. — United States: Princeton University Press, 2000. — С. 124. — 400 с. — ISBN 978-0-691-05054-6.

[Ryabitsev-3] 3,0 ^3,1 В. К. Рябицев. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель. — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2001. — С. 465-466. — 608 с. — ISBN 5-7525-0825-8.

[Koblik-4] Е. А. Коблик. Т. 4 // Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — М.: Издательство МГУ, 2001.

[5] Tim Skelton. Люксембург = Luxembourg. — United Kingdom: Bradt Travel Guides, 2008. — С. 2. — 208 с. — ISBN 1841622575.

[Handbook-6] Jochen Martens & Martin Päckert. 2006. Family Regulidae (Kinglets & Firecrests). In del Hoyo J., Elliott A., Christie D., eds. Vol. 11. // Путеводитель по птицам мира = Handbook of the birds of the world. — Barcelona: Lynx Edicions, 2006. — ISBN 849655306X.

[autogenerated1-7] Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant. Птицы Европы = Birds of Europe. — United States: Princeton University Press, 2000. — С. 310. — 400 с. — ISBN 978-0-691-05054-6.

[Stepanyan-8] 8,0 ^8,1 Л. С. Степанян. Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий. — Москва: Академкнига, 2003. — 808 с. — ISBN 5-94628-093-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]