Ламалар
| Лама | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Фәнни классификация | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| Латинса исеме | ||||||||||||||||||
| Lama Cuvier, 1800 | ||||||||||||||||||
| Төрҙәре | ||||||||||||||||||
|
Ла́малар (лат. Lama) — дөйә һәм дөйә-викуньялар менән бер рәттән дөйәләр ғаиләлегендәге өс төрҙөң береһе. (Camelidae). Улар тик Көньяҡ Америкала ғына осрай. Улар ламалар һәм викунья-дөйәләр берлектә Яңы Донъя дөйәләренең төркөмдәрен берләштереүселәрҙән үркәстәренең булмауы һәм бәләкәй булыуҙары менән айырыла. Оҙонлоҡтары ни бары 120-нән алып 220 см-ғаса, ауырлыҡтары 55-тән алып 150 кг-ғаса.
Классификация[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Американың маммалогтар йәмғиәте мәғлүмәттәре базаһы ламаларҙың 4 төрөн таный[1]:
- Гуанако (Lama guanicoe);
- Лама (Lama glama) — гуанаконың ҡулға эйәләштерелгән тоҡомо;
- Викунья (Lama vicugna);
- Альпака (Lama pacos) — викуньяның ҡулға эйәләштерелгән тоҡомо.
Викунья ҡайһы берҙә айырым Vicugna ырыуына бүленә; ҡайһы бер классификацияларында ошо уҡ ырыуға альпакаларҙы ла индерәләр[2]. Америка маммалог йәмғиәте викунияларҙы һәм альпакаларҙы ламалар ырыуына бәйләүҙе генетик дивергенция кимәле түбән булыуы менән раҫлай[3][4].
Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1553 йылда беренсе тапҡыр уның тураһында «Хроника Перу» Сьеса де Леона китабында тасуирлап яҙыла һәм һүрәте бирелә[5].
Шулай уҡ ламаларҙың ҡырағай төрҙәре гуанако ла билдәле(Lama guanicoe),.Ҡулға эйәләштерелгән төрҙәре лә бар — лама (Lama glama)..
Ҡулға эйәләштереү 5000 йыл элек үк башланған. Шулай уҡ уларҙы башҡа төрҙәр менән ҡатнаштырыуҙар ҙа бар. Элек-электән йөк ташыу һәм екке мал итеп ҡулланыла, шулай уҡ ит һәм йөн өсөн үрсетелә.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Результаты поиска по запросу «Lama» на сайте ASM Mammal Diversity Database 2020 йыл 28 октябрь архивланған..
- ↑ Kadwell M., Fernandez M., Stanley H. F., Baldi R., Wheeler J. C., Rosadio R., Bruford M. W. Genetic analysis reveals the wild ancestors of the llama and the alpaca (инг.) // Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences. — 2001. — В. 1485. — Т. 268. — С. 2575—2584. — ISSN 1471-2954. — DOI:10.1098/rspb.2001.1774 — PMID 11749713. Архивировано из первоисточника 5 декабрь 2021.
- ↑ Ҡалып:ASM MDD
- ↑ Ҡалып:ASM MDD
- ↑ Сьеса де Леон, Педро. Хроника Перу. Часть Первая. — Киев, 2008 (пер. А. Скромницкий). Архивировано 9 июль 2012 года.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Bernhard Grzimek: Grzimeks Tierleben. Enzyklopädie des Tierreichs. Bechtermünz, Augsburg 2001, ISBN 3-8289-1603-1 (13 Bde.)
- Ronald M. Nowak: Walker’s mammals of the world. Johns Hopkins University Press, Baltimore, Md. 1999, ISBN 0-8018-5789-9.
- Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder: Mammal species of the world. Johns Hopkins University Press, Baltimore, Md. 2005, ISBN 0-8018-8221-4 (2 Bde.)
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Ламы // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)