Малакология

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Малакология
Рәсем
Өйрәнеү объекты Моллюскылар
Коллаж
 Малакология Викимилектә
Один из объектов изучения малакологии — представитель наземных брюхоногих моллюсков Helix pomatia L.

Малакология — зоологияның йомшаҡ тәнлеләрҙе, йәғни моллюскыларҙы (Mollusca) өйрәнеүсе бүлеге.

Атамаһы грек һүҙенән килеп сыҡҡан μαλάκιον — моллюскылар.

Моллюскылар өйрәнеүсе ғалим малаколог тип атала.

Малакология молюскыларҙың:

  • систематикаһына,
  • килеп сығышына (филогения),
  • таралыуына (зоогеография),
  • биологияһына,
  • экологияһына ҡағылған мәсьәләләрҙе ҡарай.

Малакология үҙ эсенә түбәндәге бүлектәрҙе ала:

  • конхология (конхиология) — моллюск ҡабырсаҡтарын, тикшеренеүгә арнала
  • лимакология (лимакология)— лайлалы ҡусҡарҙарҙы тикшеренеүгә арнала ,
  • тевтология (тевтология) — башаяҡлы моллюскыларҙы тикшеренеүгә арнала.

Малакологияның ғәмәли тармағы моллюскыларҙы кеше эшмәкәрлегендәге әһәмиәтенән сығып өйрәнә:

Палеомалакология өлкәһендәге тикшереүҙәр боронғо малакофаунаны һәм улар осраған геологик ҡатламдарҙың йәшен (датировка) билдәләүгә арнала. Быға ҡабырсаҡтарҙың һәйбәт һаҡланыуы ныҡ булышлыҡ итә.

«Malacology» терминының авторҙары булып франко-америка эксцентрик натуралисы Рафинеск Константэн Самюэл (Samuel Rafinesque Constantine-Schmaltz; 1814) һәм зоолог француз Анри-Мари Дюкрота-Блэнвиль (de Ducrotay Blainville; 1825)[1]. һанала.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1794 йылда моллюскыларҙың (шул мәлдә билдәлеләренең) иң тәүге тулы ғилми тасуирламаһы төҙөлә.

1868 йылда немец малакологтары йәмғиәте ойошторола.

1962 йылдан алып донъя малакологтарының халыҡ-ара берләшмәһе Unitas Malacologica эшләп килә (1977 тиклем Unitas Malacologica Europaea тип атала) [1] 2011 йыл 25 ғинуар архивланған., һәм халыҡ-ара Конгрестар үткәрә.

Малакологтарҙың милли ойошмалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Австралия — Malacological Society of Australasia [2]
  • Бельгия — илдә малакологтарҙың ике йәмғиәте эшләй
    • Société Belge de Malacologie — франкоязычное [3];
    • Belgische Vereniging voor Conchyliologie (B.V.C.) — голландскоязычное (1961 йылда «Gloria Maris», атамаһы менән нигеҙләнгән. Яңы атамаһы 1976 йылдан алып). Шулай уҡ, Belgian Society for Conchology атамаһы менән дә йөрөй [4]
  • Бөйөк Британия һәм Төньяҡ Ирландия —
    • Conchological Society of Great Britain and Ireland;
    • Malacological Society of London [5]
  • Германия — Deutsche Malakozoologische Gesellschaft [6] 2012 йыл 3 март архивланған.
  • Испания — Sociedad Española de Malacología
  • Италия — Società Italiana di Malacologia [7]
  • Латвия — Malacology in Latvia [8]
  • Нидерланды — Nederlandse Malacologische Vereniging [9]
  • Польша — Stowarzyszenie Malakologów Polskich, The Association of Polish Malacologists [10]
  • Россия —
    • Дальневосточное малакологическое общество (ДВМО, 1994)[11]
  • АҠШ — илдә бер нисә йәмғиәт һәм клуб :
    • American Society Malacological (1931 йылда төҙөлгән) [12](недоступная ссылка);
    • Of America Conchologists [13];
    • Society of Oregon Conchologists (1965 йылда төҙөлгән) [14]
    • Boston Malacological The Club ('Mal' Club; 1910 йылдың 14 мартынан ; Бостон) [15] 2019 йыл 3 ғинуар архивланған..
    • Conchological Pacific The Club (County Museum of Natural History Los Angeles, Лос-Анджелеста) — 2003 йылда Америка малакологтарының ике бик боронғо клубы : Pacific Shell the Club (1945 йылда нигеҙләнгән) һәм the Club Conchological of Southern California (1902 йылда нигеҙләнгән Shell Tuesday The Club) ҡушылыуы һөҙөмтәһендә төҙөлгән [16].
    • Philadelphia Shell The Club (1955 йылда нигеҙ һалына) [17] 2019 йыл 2 ғинуар архивланған.

Конгрестарҙа һәм симпозиумдарҙа[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ-ара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Европала[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • 5th Congress of the European Malacological Societies, 2008
  • 6th Congress of the European Malacological Societies (CEMS) — Vitoria-Gasteiz, Испания, 18—22 июля 2011 [25] 2020 йыл 26 октябрь архивланған.[2]

Журналдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • American Malacological Bulletin [26] 2010 йыл 3 декабрь архивланған.
  • Basteria
  • Fish & Shellfish Immunology
  • Folia Malacologica
  • Heldia
  • Journal of Conchology
  • Journal of Medical and Applied Malacology
  • Journal of Molluscan Studies [27]
  • Malacologia [28] 2011 йыл 26 сентябрь архивланған. — The Field Museum (Чикаго, Иллинойс, США) һәм Institute of Malacology (Мичиган) бергәләп баҫтыра.
  • MalaCo
  • Malacological Review
  • Mollusca [29] — издаётся Museum of Zoology Dresden (Museum für Tierkunde Dresden). Дрезден, Германия
  • The Nautilus [30] 2009 йыл 30 ноябрь архивланған. — с 1886 года публикуется музеем Bailey-Matthews Shell Museum. Первые два тома были изданы под названием The Conchologists’ Exchange.
  • Neptunea [31] — с 2002 года публикуется в Бельгии
  • Ruthenica (Russian Malacological Journal) [32] 2011 йыл 7 февраль архивланған. — Российский малакологический журнал, публикуется с 1991 года (ISSN 0136-0027)
  • The Veliger [33]
  • Venus (Japanese Journal of Malacology)
  • Vita Marina
  • Бюллетень Дальневосточного малакологического общества

Малакологтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Алякринский, Оскаровна Ингу — моллюскыларҙың физиологик адаптацияһы буйынса белгес .
  • Ализаде, Камбай Аскер оглы (1899—1990) — милләте әзербайжан, совет геологы, палеонтологы, малакологы. Академик.
  • Балашов Игорь Александрович — украин. Малаколог, .БДБ илдәренең көньяк төбәктәрендәге ер өҫтө моллюскылары буйынса белгес.
  • Богословская Маргарита Федоровна (1922—) — палеомалаколог, биология фәндәре докторы.
  • Брусина, Спиридион — Загреб университеты профессоры
  • Винарский, Максим Викторович — биология фәндәре кандидаты. Төп ҡыҙыҡһыныуы —Евразияның сөсө һыу моллюскылары, уларҙың систематикаһы һәм үҙгәреүсәнлеге (шулай уҡ, — Lymnaeidae).
  • Голиков, Александр Николаевич (1931—) — урыҫ малакологы. Төп ҡыҙыҡһыныуы — Рәсәйҙең (СССР) төньяҡ һәм алыҫ көнсығыш диңгеҙҙәренең ҡорһағаяҡлы моллюскыларының систематикаһы һәм фаунистикаһы, Gastropoda макросистемаһы.
  • Кантор, Юрий Израилевич — биология фәндәре докторы. «Neogastropoda» төркөмөнә ҡараған (Turridae)[34] 2005 йыл 9 май архивланған. фаунаһын, систематикаһын, морфологияһын һәм эволюцияһын өйрәнеү менән шәғәлләнә.
  • Кафанов, Александр Иванович — палеомалаколог, биология фәндәре докторы, профессор.
  • Крамаренко, Сергей Сергеевич — Gastropoda төркөмөндәге ер өҫтө моллюскыларының үҙгәреүсәнлеген һәм популяцион экологияһын өйрәнә.
  • Леонова, Татьяна Борисовна (1946—) — геология-минералогия фәндәре докторы. Фән буйынса директорҙың (1996) урынбаҫары һәм моллюскылар лабораторияһы мөдире.
  • Лутаенко, Константин Анатольевич — биология фәндәре докторы. Алыҫ көнсығыш малакологтары йәмғиәте рәйесе. Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары өлкәһе — Bivalvia төркөмөндәге диңгеҙ моллюскылары.
  • Любин, Павел Анатольевич — биология фәндәре кандидаты. Рәсәйҙең төньяҡ диңгеҙҙәрендәге ҡорһағаяҡлы моллюскыларҙы өйрәнә.
  • Менка, Карл Теодор (1791—1861) — немец зоологы, Zeitschrift Malakozoologie für (1854 — Blatten Malakozoologische) журналына нигеҙ һалыусы .
  • Набоженко, Максим Витальевич — биология фәндәре кандидаты, энтомолог, малаколог. Рәсәйҙең көньяҡ диңгеҙҙәрендәге ике ҡапҡаслы моллюскыларҙы өйрәнә.
  • Несис, Назимович Кир — Cephalopoda төркөмөнең систематикаһы һәм фаунаһы буйынса белгес.
  • Пархаев, Павел Юрьевич — биология фәндәре кандидаты, палеонтолог. Боронғо моллюскыларҙы өйрәнеү менән шөғөлләнә.
  • Руженцев, Василий Ермолаевич — палеомалакологы, биология фәндәре докторы. Ленин премияһы лауреаты.
  • Сон Михаил Олегович — украин малакологы, моллюскыларҙың ситтән осраҡлы ингән (инвазийные виды) төрҙәрен өйрәнеү менән шөғөлләнә.
  • Ярослав Игоревич (1932—2004) — урыҫ малакологы, биология фәндәре докторы, профессор, РАЕН. академигы.
  • Сысоев Александр Владимирович — Gastropoda төркөмөнә ҡараған диңгеҙ моллюскыларын өйрәнә. Рәсәй фаунаһы моллюскыларының өс каталогын төҙө-ҙә ҡатнашҡан.
  • Фролов Александр Александрович —сөсө һыуҙа тереклек итеүсе ике ҡапҡаслы моллюскыларҙы өйрәнеү менән шөғөлләнә. Шулай уҡ, Рәсәйҙең европа өлөшөнөң төньяғындағы Pisidioidea төркөмөн өйрәнә..
  • Филатова Зинаида Алексеевна (1905—1984) — урыҫ малакологы.
  • Шиманский, Виктор Николаевич — палеомалаколог, биология фәндәре докторы, профессор.
  • Шиков, Евгений Викторович — ер өҫтө моллюскыларының фаунаһын һәм биотоп буйынса бүленешен өйрәнеүсе белгес.
  • Шилейко, Анатолий Алексеевич — ер өҫтө моллюскыларының филогенияһы һәм систематикаһы буйынса белгес.
  • Шмидт, Адольф (1806—1889) — немец малакологы һәм табибы.
  • Роберт Такер Аббот Robert Tucker Abbott (1919—1995) — американың күренекле малакологы. Моллюскылар буйынса 30-ҙан ашыу китап авторы, публицист, The Nautilus (1971).
  • Жан-Гильом Брюгиер Jean Bruguière Guillaume (1749 йәки 1750—1798) — француз зоологы, дипломат һәм малаколог. Яҡынса 50 ырыу һәм төр моллюскыны тасуирләй..
  • Eduard Martens von (1831—1904) — немец зоологы. 150 ырыу һәм 1680 төр моллюскыны һүрәтләгән.
  • Odhner Hjalmar Nils (1884—1973) — швед малакологы.
  • Johannes Thiele (1860—1935) — немец зоологы. 1500 төр моллюскыны һүрәтләгән.

Иҫкәрмә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑
    V Vinarski Maxim. 2014. The birth of malacology. How and when? 90 Zoosystematics evolution and(1): 1-5 (28 Mar 2014). doi: 10.3897/zse.90.7008
  2. ↑ 6th Congress of the European Malacological Societies 2010 йыл 28 декабрь архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Heppel, D. «The long dawn of Malacology: a brief history of malacology from prehistory to the year 1800.» Archives of Natural History 22 (3): 301—319 (October 1995).
  • О. В. Амитров. Малакологи СССР. Справочник. — Академия Наук СССР. Палеонтологический институт. — Москва: Наука, 1983. — 84 с.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Малакология&oldid=1255396» битенән алынған