Әртә-Шиғыр
| ауыл | |
| Артя-Шигири Әртә-Шиғйер | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Координаталар | |
| Нигеҙләнгән | |
| Халҡы | |
| Конфессиональ составы |
мосолман-сөнниҙәр |
| Телефон коды | 34395 |
| Почта индексы |
623357 |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
- |
| Код ОКАТО | |
| Код ОКТМО | |
.svg)
Әртә-Шиғыр йәки Әртә-Шиғйер (рус. Артя-Шигири) — Свердловск өлкәһенең Әртә ҡала округына ҡараған тарихи башҡорт ауылы.
Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2010 йылда үткәрелгән Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбе мәғлүмәттәре буйынса ауылда 352 кеше йәшәй.[2]
Топонимикаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Әртә (Өфө) — Шиғыр — Әртә һәм Түбәнге Серге райондарындағы бик боронғо башҡорт тораҡ пункттары. Был ауылдарға 1647 йылда нигеҙ һалынған. Әртә-Шиғйер ауылының икенсе атамаһы — Мәүлекәй, шуға оҡшаған ауылдар Пермь крайында ла бар, мәҫәлән: Иҫке Шиғйер.
«Шағир» — поэт; «шиғри» — шиғри, йәғни һүҙмә-һүҙ: был ауылдар ултырған ерҙәр бик матур; бынан башҡа, «ышыҡ+ер» — йылға буйындағы аулаҡ, ышыҡ ер тигәнде аңлата. Яңы урындарҙа төпләнеүселәргә тап шундай ерҙәр кәрәк булған.[3]
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ауыл 1647 йылда нигеҙләнгән[4].. 1834 йылда ауылдың 22 йортонда 125 башҡорт йәшәгән. 1850 йылда 22 йортта 156 кеше, 1859 йылда 26 йортта 183 кеше иҫәпләнгән. Ауыл халҡы йәйләүгә сыҡҡан.[5]. 1850 йылғы IX ревизия мәғлүмәттәре буйынса Әртә-Шиғйер ауылында йәшәүсе башҡорттар исемлеге[6]
- Шәмғүн Яхин 75 , улы — Күсәбай 38, улдары — Мөхәмәтйән 12, Мөхәмәтхан 10, Баһауетдин 7 .
- Указлы мулла Хисаметдин Ғәҙелшин 43 йәштә, 1833 йылда Себергә һөрөлгән, уның улдары — Хушауйәр 33, Имаметдин 31, Сәхәүетдин 25 (улы 1 айлыҡ Иманғол), Ғиләжетдин 23 йәш.
- Указлы аҙансы Хәбибулла Сәғитов 70 йәш, улы Фәтҡулла 44 (улдары Мифтахетдин 5, Ямалетдин 1), указлы мулла Әхмәтша 35,5 (уның улы Мөхәмәтхафиз 9), сәсәк сиренән прививка Төхвәтулла 27, Низаметдин 26, Ғосман 21, Мөхәмәтсадиҡ 18, Мөхәмәтхужа 16, Ғиниәтулла 14, Ғилман 6 йәш.
- Әбделмән Яхин 38 йәш, 1845 йылда вафат була, улы Абдулвәли 44 (улы Әбделмәжит 9 йәш).
- Сәйфетдин Яхин 80 йәш, уыл Хөснөтдин 34 (улдары Динмөхәмәт 12, Баймөхәмәт 10 йәш).
- Сәйфетдин Шәрипов 57 йәш, вафат, улы Йәләлетдин 41 йәш.
- Зөлҡәрнәй Исмәғилев 62 йәш, 1846 йылда үлгән, улдары — Хисмәтулла 45, Сәйфулла 24, 1846 йылда үлгән, Ғиззәтулла 11, Сәфиулла 6 йәш.
- Зөлҡәғит Исмәғилев 42 йәш, 1847 йылда үлгән, улдары — Шаһиморат 22, 1842 йылда үлгән, Фәсхетдин 20 йәш, 1842 йылда үлгән, Нәжметдин 34 йәш (улдары Әхкәметдин 2 йәш, Камалетдин 3 айлыҡ), Шамсетдин 14 йәш.
- Хужбир Әмиров 54 йәш, 1846 йылда үлгән.
- Йосоп Юнысов 52 йәш, улы Ибәтулла 3 йәш.
- Мөхәмәтйәр Апасов 47 йәш, 1835 йылда Себергә һөрөлгән, улы Әхмәтйәр 34 йәш, энеһе Сәйетбаттал Әбсәләмов 44 йәш (улы Мөхәмәтшакир 10 йәш).
- Фазыл Мәхмүтов 24 йәш, үлгән, ағаһы Абдулбасир 30 йәш (улдары Ғәбделнасир 9, Ғиззәтулла 6, Әбделхәким 1 айлыҡ), Бәшир 22 йәш.
- Ыласын Әжекәев 71 йәш, 1843 йылда үлгән, улы — Ғөбәйҙулла 57 (улдары — Нәжметдин 14, Шәрәфетдин 11, Ғәлләметдин 4 йәш).
- Мөхәмәтрәхим Рафиҡов 57 йәш.
- Рәхмәтулла Һөйәров 53 йәш.
- Ниғмәтулла Сәхипов 7 йәш, 1837 йылда үлгән, ағаһы Аспаған 37 (Вилдан 6, Мирхәйҙәр 2, Науырширван 1 айлыҡ).
- Абдулғафар Сәхипов 36 йәш, һөргөнгә ебәрелгән, улы Ғәбделкәрим 42 йәш (улы Ғәбделхәлим 8 йәш).
- Абдуллатиф Һөйәров 74 йәш, улдары — Абдулвәли 34 йәш (улдары — Абдулвәйез 9, Ишмөхәмәт 6), Абдулхәлим 15, 1842 йылда үлгән, Абдулнафиҡ 23 йәш (улы Ғәбделғафар 2), Мөхәмәтвәли 21 йәш.
- Нәсибулла Батыров 39 йәш, улы Йыһанша 8 йәш.
- Мөхәмәҙи Хөсәйенов 42 йәш, улы Мөхәмәтхафиз 3, энеләре Әфләтун 25 (улы Фазлетдин 1), Монасип 19 йәш.
- Ҡәнзәфәр Мәүлекәев 63 йәш, улдары Ғәлиулла 30 (улы Мөхәмәтсадрый 4), Мөхәмәтғәли 20 (улы Мөхәмәтғәлим 1), Байҙасар 20, Ғабиҙулла 16 йәш.
- Абдулнасир Абдулатифов 17 йәш, 1840 йылда үлгән.
Биләмә берәмектәренә инеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Теркәү йылы | Улус, ауыл советы | Өйәҙ, кантон, район | Губерна, Республика | Дәүләт |
|---|---|---|---|---|
| 1757 | Ҡошсо улусы | Себер даруғаһы | Ырымбур губернаһы | Рәсәй Империяһы |
| 1816 | 5-се йорт | 2-се Башҡорт кантоны | Ырымбур губернаһы | Рәсәй империяһы |
| 1834 | 5-се йорт | 2-се Башҡорт кантоны | Ырымбур губернаһы | Рәсәй империяһы |
| 1847 | 5-се йорт | 2-се Башҡорт кантоны, Пермь өйәҙе | Ырымбур губернаһы | Рәсәй империяһы |
| 1859 | 5-се йорт | 2-се Башҡорт кантоны, Пермь өйәҙе | Ырымбур губернаһы | Рәсәй империяһы |
| 1895 | улусы | өйәҙе | Өфө губернаһы | Рәсәй империяһы |
| 1920 | улус Советы (1918 й.), ауыл Советы | кантоны | Свердловск өлкәһе |  РСФСР
|
| 1926 | ауыл Советы (1923 йылдан) | Әртә кантоны | Свердловск өлкәһе |  СССР
|
| 1935 | ауыл Советы | Әртә районы | Свердловск өлкәһе | СССР
|
| 1941 | ауыл Советы | Әртә районы | Свердловск өлкәһе | СССР
|
| 1990 | ауыл советы | Әртә ҡала округы | Свердловск өлкәһе |  Рәсәй Федерацияһы
|
XIX быуаттың 1-се яртыһында Әртә-Шығйер 2-се Башҡорт кантоны 5-се йорто составында була.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность и размещение населения Свердловской области. Дата обращения: 1 июнь 2014. Архивировано 1 июнь 2014 года.
- ↑ Итоги Всеросийской переписи населения 2010 года: Численность и размещение населения Свердловской области(недоступная ссылка)
- ↑ Топонимы Свердловской области.
- ↑ Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009.
- ↑ «Ватандаш» журналындағы мәҡәлә 2017 йыл 5 сентябрь архивланған.
- ↑ 'Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009.