Албан халыҡ шиғриәте
| Албан халыҡ шиғриәте | |
 Албан халыҡ шиғриәте Викимилектә |
Албан халыҡ шиғриәте албан йырҙары менән бергә традицион албан шиғриәтен тәшкил итә, ул үҙ сиратында албан әҙәбиәтенең бер өлөшө булып тора.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1830 йылда Вук Караджич Джураковацта (хәҙерге Печ ҡалаһы янында) йәшәүсе Довица Обадовичтан албан халыҡ шиғриәтенең тәүге әҫәрҙәрен: 12 албан йыры һәм бер йомаҡ яҙып алған[1][2][3]. Албания милли хәрәкәте осоронда албандарҙың һәм Албания албандарының милли үҙаңын формалаштырыуҙа ҡатнашҡан ауыҙ-тел ижадының таңы башлана. Албания әҙәбиәте әҫәрҙәренең тәүге коллекцияһын авторы Йон Хан булған «Albanische Studien» китабында туплау мөмкин була[4], ә иң билдәле эпик поэмаларҙың береһе булып "Горная лютня (инг.)баш., уның авторы католик монах Гьергь Фишта була. 1905—1908 йылдарҙа Николла Иванай «Shpnesa e Shqypnisë» исемле героик халыҡ йырҙары йыйынтығын баҫтырып сығара һәм был йыйынтыҡтарҙы баҫтыра башлаған тәүге авторҙарҙың береһе була[5].
Йырҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Албан теленең гег диалекты өҫтөнлөк иткән Төньяҡ Албания йырҙарында бик күп серб һүҙҙәре осрай; Көньяҡ Албанияла йырҙар тоск диалектында башҡарыла, һәм славян һүҙҙәре албанлаштырылған форма ала[6]. Иң билдәле халыҡ йырҙарына миҫалдар булып[7]. Примерами самых известных народных песен являются[8]:
- Алдынғы яугирҙәрҙең албан йырҙары, шул иҫәптән Цикл о Муджо и Халили, һәм шулай уҡ Гьергь Элезь Алия
- Ефрозина из Янины
- Константин и Дорунтина (Баллада о Константине и Джокине)
- Висит туман тяжёлый над Буной
- Ах, прекрасная моя Морея
- У дерева Машкуллора
- Чамские народные песни (например, Песня о Чело Мезани)
- Песни о битве на Косовом поле
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Sivački Ana V. Specific initial (introductory) formulas in Albanian (decasyllabic) songs of the frontier warriors (инг.) // Balcanica : journal. — 2013. — Т. 44. — С. 113—138.
- Cornis-Pope, Marcel; Neubauer, John. History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. Volume III: The making and remaking of literary institutions. — John Benjamins Publishing Company (инг.)баш., 2007. — ISBN 978-90-272-9235-3.
- Robert Elsie; Janice Mathie-Heck. Songs of the Frontier Warriors. — Bolchazy-Carducci Publishers, 2004. — ISBN 978-0-86516-412-3.
- Pyrrhus J. Ruches. Albanian Historical Folksongs 1716-1943. A Survey of Oral Epic Poetry from Southern Albania with Orig. Texts Coll. and Transl. — Argonaut, 1967.
- Vuk Stefanović Karadžić. Srpske i albanske narodne pesme sa Kosova u zapisima Vuka Karadžića. — Jedinstvo, 1989.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. Posebna izdanja (босн.). — 1987. — С. 174.. — «filolosku studiju o jeziku albanskih narodnih piisama iz okoline Peci koje je Vuk Karadzic zapisao 1830. godine».
- ↑ Vladeta Vuković. Život i delo Vuka Karadžića (алб.). — Akademija nauka i umetnosti Kosova, Odeljenje jezičkih i književnih nauka i umetnosti, 1988. — С. 103.
- ↑ Dobrašinović, Golub. Сабрана дела Вука Караџића. 18, О Црној Гори. Разни списи (серб.). Prosveta (1970). Дата обращения: 5 май 2017. Архивировано 4 март 2016 года.
- ↑ Cornis-Pope, Neubauer, 2007
- ↑ Neziri, Zeqirja. Rapsodët e Rugovës dhe teoria e eposit (алб.). Radio Kosova e lire. Дата обращения: 4 март 2011. Архивировано из оригинала 15 июль 2011 года.
- ↑ Memoirs of the American Folk-lore Society. — American Folk-lore Society, 1954. — Т. 44. — С. 146—148.
- ↑ Memoirs of the American Folk-lore Society (инг.). — American Folk-lore Society, 1954. — Vol. 44. — P. 146—148.
- ↑ Elsie, Robert. Oral Literature Oral verse (ингл.). Albanian Literature. Дата обращения: 4 октябрь 2010. Архивировано 13 сентябрь 2010 года.