Альбрехт Дюрер битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

 
{{Перенаправление|Дюрер}}
{{Художник
|имя                  = Альбрехт Дюрер
|оригинал имени       = {{lang-de|Albrecht Dürer}}
|имя при рождении     = 
|изображение          = Dürer - Selbstbildnis im Pelzrock - Alte Pinakothek.jpg
|ширина =
|описание изображения = [[Автопортрет в одежде, отделанной мехом]], 1500, [[Старая пинакотека]], [[Мюнхен]]
|дата рождения        = 21.05.1471
|место рождения       = {{МестоРождения|Нюрнберг}}, Священная Римская империя
|дата смерти          = 6.04.1528
|место смерти         = {{МестоСмерти|Нюрнберг}}, Священная Римская империя
|подданство       
=== Исем ===
    = {{Флагификация|Священная Римская империя}}
|жанр                 = [[живопись]], [[портрет]], [[гравировка]], [[графика]], [[ксилография]]
|стиль                = [[Высокое Возрождение|Высший Ренессанс]]
|роспись              = Albrecht Dürer Monogramm.svg
|викисклад            = Albrecht Dürer
}}

'''А́льбрехт Дю́рер''' ({{lang-de|Albrecht Dürer}}, {{IPA-de|ˈʔalbʁɛçt ˈdyːʁɐ}}<ref>{{cite web|url=https://de.langenscheidt.com/franzoesisch-deutsch/search?term=Albrecht|title=Albrecht - Deutsch-Übersetzung - Langenscheidt Französisch-Deutsch Wörterbuch|publisher=Langenscheidt|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181021190733/https://de.langenscheidt.com/franzoesisch-deutsch/search?term=Albrecht|archivedate=2018-10-21|lang=de}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.duden.de/rechtschreibung/Duerer|title=Duden {{!}} Dürer {{!}} Rechtschreibung, Bedeutung, Definition|publisher=[[Дуден|Duden]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110530095937/https://www.duden.de/rechtschreibung/Duerer|archivedate=2011-05-30|lang=de}}</ref><ref name=Mueller>Müller, Peter O. (1993) ''Substantiv-Derivation in Den Schriften Albrecht Dürers'', Walter de Gruyter. {{ISBN|3-11-012815-2}}.</ref>; 21 май, 1471, [[Нюрнберг]] — 6 апрель,1528, Нюрнберг) — немец  [[рәссам]]ы, [[Гравюра|гравёр]]ы һәм  [[Графика|графика]]  оҫтаһы, Көнбайыш Европаның Яңырыу дәүере ( [[Возрождение|Ренессанс]])  иң бөйөк рәссамдарының береһе<ref>{{книга
 |автор         = Britannica Educational Publishing
 |часть         = Albrecht Dürer
 |заглавие      = One hundred most influential painters and sculptors of the Renaissance
 |оригинал      = 
 |ссылка        = https://books.google.ru/books?id=L1thSSsLANkC&pg=PA179&dq=Albrecht+D%C3%BCrer&hl=ru&ei=iyviTNCKO8yNjAe2zcHJAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CEwQ6AEwBzgU#v=onepage&q=Albrecht%20D%C3%BCrer&f=false
 |издание       = 
 |ответственный = 
 |место         = 
 |издательство  = The Rosen Publishing Group
 |год           = 2009
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 376
 |isbn          = 9781615300433 
}}</ref>. Европала иң билдәле [[ксилография|ксилография]] оҫтаһы тип танылған <ref>[http://slovari.yandex.ru/дюрер/Гуманитарный%20словарь/Ксилография/ Российский гуманитарный энциклопедический словарь. Ксилография]{{Недоступная ссылка|date=Сентябрь 2018 |bot=InternetArchiveBot }}{{мёртвая ссылка|число=14|месяц=06|год=2016}}</ref>, уны ысын мәғәнәһендә сәнғәт кимәленә күтәргән<ref>{{книга|автор=|заглавие=Немецкая гравюра на дереве эпохи Альбрехта Дюрера|издание= |место=М. |издательство=Советский художник |год=1988|страницы=7}}</ref>, Төньяҡ Европа рәссамдары араһынан сыҡҡан тәүге сәнғәт  теорияһы белгесе<ref>{{книга|автор= Головин В.|часть= Дюрер и немецкое Возрождение|заглавие=[[Брион, Марсель|М. Брион]]. Дюрер|место=М. |издательство=Молодая гвардия |год=2006 |страницы= 9|серия=Жизнь замечательных людей}}</ref>{{sfn|Матвиевская|1987|с=9}}. Немец телендә  нәшер ителгән һынлы һәм биҙәү-ғәмәли сәнғәт буйынса практик ҡулланма авторы. Рәссамдарҙың һәр яҡлап та үҫеше яҡлы булған, сағыштырма [[антропометрия|антропометрия]]ға нигеҙ һалған, бынан тыш  фортификация теорияһы буйынса эшләп, хәрби инженерлыҡ эшендә лә  һиҙелерлек эҙ ҡалдырған шәхес <ref name="Викитека ВЭС">{{ВТ-ВЭС|Дюрер, Альбрехт}}</ref>.  Европалағы үҙ биографияһын яҙып ҡалдырған тәүге рәссам.
== Биографияһы ==
=== Ғаиләһе.  Уҡыу осоро (1478—1490) ===
[[Файл:Durer-self-portrait-at-the-age-of-thirteen.jpg|thumb|150px|right|Дюрер в возрасте 13 лет. Автопортрет, 1484]]
Буласаҡ рәссам 1471  йылдың 21 майында  [[Нюрнберг]]та , Венгриянан килгән  зәрҡән (ювелир) Альбрехт Дюрер менән Барбара Хольпер ғаиләһендә тыуған.  Ғаиләлә ун һигеҙ бала була, ҡайһы берҙәре  Кесе Дюрер әйтеүенсә,бала саҡта үлгән, ҡайһы берҙәре үҫеп еткән. 1524  йылда уларҙың өсөһө генә иҫән була — Альбрехт, Ханс һәм Эндрес<ref>{{книга |автор= |заглавие= Albrecht Dürers Umwelt. Festschrift zum 500. Geburtstag Albrecht Dürers am 21. Mai 1971|место= Nürnberg|издательство= M. Edelmann|год= 1971|seite= 54}}</ref>.

Буласаҡ рәссам ғаиләлә өсөнсө бала булған.  Атаһының үҙ фамилияһы Айтоши ({{lang-hu|Ajtósi}}) Айтош  ауылы исеменән алынған ( венгр телендә  ajtó — «ишек»)<ref>{{книга |автор= |заглавие= Albrecht Dürers Umwelt. Festschrift zum 500. Geburtstag Albrecht Dürers am 21. Mai 1971|место= Nürnberg|издательство= M. Edelmann|год= 1971|seite= 38}}</ref>).  Яңы урында ул фамилияһын  немец теленә Türer тип тәржемә итә;  франк диалектына яраҡлашып, Dürer тип яҙыла башлай. Кесе  Альбрехт Дюрерҙың хәтерендә  әсәһе тормошта бик күп ауырлыҡтар күргән диндар ҡатын итеп уйылып ҡалған .  Бәлки йыш бала табыуҙан йонсоптор инде, ул бик йыш ауырый. Билдәле немец нәшриәтсеһе  Антон Кобергер Дюрерҙың ҡыяматлыҡ атаһы (крестный) була{{sfn|Бартрум|2010|с=6}}<ref name="Литературное наследие"/>.

Дюрерҙар   юрист һәм   дипломат Иоганн  Пиркгеймер өйөнөң икенсе яртыһында йәшәй. Шуға күрә ике төрлө йәмғиәт ҡатламына ҡараған ғаилә яҡындан таныш була (патриций Пиркгеймер һәм  һөнәрсе Дюрер). Германиялағы ул дәүерҙәге иң  уҡымышлы кешеләренең береһе, Нюрнберг гуманистары юлбашсыһы Виллибальд Пиркгеймер (Иоганн Пиркгеймер улы) менән  Кесе Дюрер ғүмер буйы дуҫ була. В.Пиркгеймер  һуңыраҡ рәссамды  Нюрнберг гуманистары  менән таныштыра {{sfn|Матвиевская|1987|с=46, 54}}.

1477 йылдан башлап  Альбрехт  латин мәктәбенә йөрөй, атаһының  зәрҡән оҫтаханаһында ярҙамлаша. Тик  Альбрехт  һынлы сәнғәт менән шөғөлләнергә теләй. Улының үҙ эшен дауам итеүен теләһә лә, атаһы  уны 15 йәшендә  ул саҡта Нюрнбергтағы иң билдәле рәссам [[Михаэль Вольгемут]]  оҫтаханаһына  бирә. Был турала  Дюрер ғүмеренең аҙағында «Ғаилә хроникаһы» {{sfn|Бартрум|2010|с=5}}  тип аталған  автобиографияһында яҙа  {{#tag:ref|Сохранилось также ещё одно произведение Дюрера автобиографического характера — «Памятная книжка» в виде четырёх записей (1502, 1503, 1507—1509 и 1514) на одном листе (Гравюрный кабинет, Берлин).|group="K"}}. Европа сәнғәте тарихында был тәүге автобиография тип иҫәпләнә.

Рәссам Вольгемут оҫтаханаһында Дюрер  һынлы сәнғәткә генә түгел, ксилографияға (ағас ҡулланып гравюра эшләү) өйрәнә. Вольгемут ул саҡта үгәй улы  Вильгельм Плейденвурф менән Хартман Шеделдең  «Хроникалар китабы»  өсөн гравюралар эшләй, уны белгестәр XV быуаттың иң күп иллюстрациялы китабы тип атай. Был китап өсөн гравюралар эшләүҙә Вольгемуттың уҡыусылары ла  ҡатнашҡан, уларҙың береһен («Үлем бейеүен»)  Альбрехт Дюрер {{sfn|Немировский|1986|с=97—98}} эшләгән тип иҫәпләйҙәр.

<center>{{Gallery
|title= [[Портреты родителей (картина Дюрера)|Диптих с портретами родителей]] (1490 год)
|width=170
|height=180
|lines=5
|Файл:Durer, ritratto_di Barbara holper.jpg|Барбара Дюрер, урождённая Хольпер, Нюрнберг, [[Германский национальный музей]]
|Файл:Albrecht Dürer - Ritratto_del padre - Google Art Project.jpg|Альбрехт Дюрер Старший, [[Флоренция]], [[Уффици]]
|Файл:Albrecht Duerer - Cliff Landscape with Dragon.jpeg|Оборотная сторона портрета Барбары Дюрер. Пейзаж с утёсом и драконом
|Файл:Albrecht Dürer - Marriage Coat of Arms of the Families Duerer and Holper.jpg|Оборотная сторона портрета Альбрехта Дюрера Старшего. Свадебный герб семейств Дюреров и Хольперов
}}</center>

===Тәүге сәйәхәт. Өйләнеүе   (1490—1494) ===
[[Файл:Agnes Duerer 1494.jpg|thumb|150px|left|А. Дюрер. Агнеса Дюрер. Рисунок пером. 1494]]
Дюрерҙың уҡыуы  1490 йылда  ул саҡтағы йола буйынса  сәйәхәт менән тамамлана ({{lang-de|Wanderjahre}}){{#tag:ref|Перед отъездом Дюрер написал портреты [[Портреты родителей (картина Дюрера)|отца и матери]].|group="K"}},  өйрәнсек ғәҙәттә сәйәхәт ваҡытында башҡа яҡтарҙағы оҫталарҙың эш алымдарын өйрәнергә тейеш. Дюрер  өйрәнсек сәйәхәтендә 1494 йылға тиклем була. Уның [[Германия|Германия]], [[Швейцария]]  ҡалаларында һәм (ҡайһы бер тикшеренеүселәр фекеренсә) [[Нидерланд]]та булғаны билдәле, рәссам һынлы сәнғәт һәм  материал  эшкәртеү буйынса  оҫталығын камиллаштыра{{ sfn|Бартрум|2010|с=6}}. 

1492 йылда  Дюрер  [[Эльзас]]та туҡтала.  Дюрер бында баҡыр өҫтөндә гравюра буйынса иң шәп оҫта Мартин Шонгауэрҙы күреп өлгөрмәй, ул 1491  йылдың 2 февралендә вафат була. Дюрер уның туғаны Людвиг  Шонгауэрҙан бығаса зәрҡәндәр эше тип иҫәпләнгән баҡыр  өҫтөндә гравюра эшләү серҙәрен өйрәнә. 1494  йыл баштарына тиклем  китап баҫыу үҙәге тип иҫәпләнгән  Базелгә,  Мартин  Шонгауэрҙың дүртенсе туғаны  Георг {{sfn|Матвиевская|1987|с=48}} янына барып урынлаша. Ошо  осорҙа Базелдә бығаса бында күрелмәгән стилдәге  һүрәттәр менән биҙәлгән китаптар сыға башлай. Сәнғәт тарихы белгестәре уны «Бергман типографияһы оҫтаһы»  тип йөрөтә. 1492 йылда сыҡҡан «Изге Иероним хаттары» китабы өсөн эшләнгән, артында Дюрер   исеме ҡуйылған гравюра таҡтаһы табылғас, был эштәр  уның эше тип атала башлай{{sfn|Немировский|1986|с=98}}.  Дюрер Базелдә бәлки Себастьян Бранттың  «Иҫәрҙәр карабы»  китабы өсөн ағастан гравюра эшләүҙә лә ҡатнашҡандыр (1494 йылда тәүге баҫма сыға,   китаптағы 75 гравюра Дюрерҙыҡы тип иҫәпләнә)<ref name="Литературное наследие"/>. Базелдә Дюрер [[Теренций|Теренций]]  комедиялары (эшләнеп бөтмәй,  139 таҡтаның  13  генә әҙер була), «Турн рыцары китабы» (45 гравюра)  һәм  доғалыҡ китабы (20 гравюра){{sfn|Королёва|2007|с=16}}  өсөн дә гравюралар әҙерләй. (Сәнғәт белгесе  Алексей Сидоров  Базелдәге бөтә гравюраларҙы ла Дюрерҙыҡы тип  иҫәпләргә ярамай тигән фекерҙә ).

Шунан Дюрер бер аҙ ваҡыт [[Страсбург]]та йәшәй. Бында ул «[[Шайтан таяғы менән автопортрет]]»ын яҙа (1493) һәм уны тыуған ҡалаһына ебәрә.  Белгестәр быны рәссам тормошонда яңы осор башланыу билдәһе тип ҡабул итә, бәлки ул рәссамдың кәләшенә бүләге булғандыр <ref name="Giulia Bartrum">Giulia Bartrum, «Albrecht Dürer and his Legacy», British Museum Press, 2002, ISBN 0-7141-2633-0</ref>.

[[1494 ]] йылдың 7 июлендә  Дюрер Нюрнбергкә ҡайта һәм оҙаҡламай атаһының баҡырсы, механик һәм музыкант дуҫының ҡыҙы [[Дюрер, Агнеса|Агнеса Фрей]]ға өйләнә {{sfn|Бартрум|2010|с=6}}<ref>{{cite web|url=https://www.nndb.com/people/023/000029933/|title=Albrecht Dürer on NNDB|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041113163104/https://www.nndb.com/people/023/000029933/|archivedate=2004-11-13|lang=en}}</ref>. Дюрерҙар Нюрнбергта үҙҙәренән юғарыраҡ баҫҡыста торған ғаилә менән туғанлаша:теүәл инструменттар оҫтаханаһы хужаһы Ханс Фрей  Ҡаланың Оло Советы ағзаһы, ә уның ҡатыны, Агнестың әсәһе,  бөлгән дворян нәҫеленән була {{sfn|Матвиевская|1987|с=49}}{{sfn|Королёва|2007|с=18}}. Өйләнгәс, Дюрерҙың социаль хәле яҡшыра, ул үҙ оҫтаханаһын булдырыға хоҡуҡ ала. Ләкин өйләнеү Дюрерға ғаилә бәхетен бирмәй- ир менән ҡатын бер-береһен аңламай. Уларҙың балалары ла булмай, Альбрехттың туғандары алтын оҫтаһы Эндрес (1484—1555) менән рәссам һәм гравер Ханс (1490—1538) та вариҫтар ҡалдырмай<ref>{{книга|автор=Rebel E.|заглавие=Albrecht Dürer, Maler und Humanist|издательство= C. Bertelsmann|год=1996|seite= 457}}</ref>.

=== Италияға сәйәхәт(1494—1495) ===
[[Файл:Dürer - Hof der Innsbrucker Burg (mit Wolken), Albertina 3058.jpg|thumb|Альбрехт Дюрер. Дворик замка в [[Инсбрук]]е. Акварель. 1494. Вена, Альбертина]]
Дюрерҙың тормошон өйрәнеүселәрҙең ҡай береһе рәссам 1492-1494 йылдарҙа  (М.Таузинг фекере), 1494 йылда, туйҙан һуң ике ай үткәс, Италияла булған тип яҙа. Дюрер  үҙе  «Ғаилә хроникаһы»нда был турала бер ни ҙә яҙмаған. Ләкин тикшеренеүселәрҙең күбеһе  рәссам Италияла  1494—1495 йылдарҙа сәйәхәт иткән тип уйлай {{sfn|Матвиевская|1987|с=50}} (1506 йылға тиклем  Дюрер унда булмаған тигән фекер ҙә бар){{sfn|Бенуа|2002|с=307}}, бында ул Мантеньи, Полайоло, Лоренцо ди Креди, Джованни Беллини  һәм башҡа оҫталарҙың ижады менән таныша.

1506  йылдың 7 февралендә Венециянан  Виллибальд Пиркгеймерға яҙған хатында  рәссам  үҙенә  «ун бер йыл элек»  оҡшаған Италия рәссамдарының эштәре «башҡа оҡшамауы» тураһында яҙа. Нюрнберргтан юрист Кристоф Шейрль «Германияны маҡтау китабы»нда (1508) Дюрерҙың  Италияға 1506  йылғы сәйәхәтен  «икенсе»  тип иҫкә ала {{sfn|Матвиевская|1987|с=50}}. Дюрерҙың эшләнгән ваҡыты күрһәтелмәгән  бөтә пейзаждары ла 1494—1495 йылдарҙа төшөрөлгән тиергә була. Был һүрәттәр  Көнбайыш Европа һынлы сәнғәтендә ошо жанрҙағы тәүге акварель эштәре {{sfn|Бенуа|2002|с=307}}. Һуңыраҡ Дюрер был күренештәрҙе, шулай уҡ Нюрнбергтың тирә-яғында эшләнгән этюдтарҙы  үҙ гравюраларында ҡуллана {{sfn|Бартрум|2010|с=27}}.

=== Үҙ аллы эш башы(1495—1505) ===
1495  йылда Дюрер   Нюрнбергта үҙ оҫтаханаһын аса  һәм ун йыл эсендә үҙенең иң әһәмиәтле гравюраларын ижад итә. Тәүге гравюраларын нәшер итеүҙә уға Антон Кобергер ярҙам итә. Нюрнбергта  һөнәрселәр менән Ҡала советы етәкселек итә (башҡа ҡалаларҙа цехтар), оҫталар бында  иреклерәк була {{#tag:ref|Цеха в Нюрнберге были запрещены после восстания 1349 года. Сенат создал объединения ремесленников, не имевших автономии, но которым было разрешено, кроме прочего, внедрять новые технологии{{sfn|Матвиевская|1987|с=30}}.|group="K"}}. Дюрер гравюра техникаһында  иҫке ҡағиҙәләрҙән баш тартып, яңы ысулдарҙы тикшереп ҡарай, тәүге ''баҫҡы һүрәт'' (оттискылар) һатыуҙы яйға һала {{sfn|Бартрум|2010|с=6—7}}.  1495—1496  йылдарҙа Дюрер баҡыр өҫтөндә  гравюралар  эшләй башлай.

Рәссам  Ханс Шойфелин, Ханс фон Кульмбах  һәм Ханс Бальдунг Грин  кеүек оҫталар менән хеҙмәттәшлек итә, Нюрнберг нәшриәтселәре  Кобергер, Гольцель, Пиндар өсөн гравюралар эшләй. 1498 йылда Кобергер «Апокалипсис»ты нәшер итә. Был китап өсөн Дюрер 15 ксилография эшләй һәм  Европала билдәле оҫта булып таныла {{sfn|Немировский|1986|с=99}}. 1500 йылда Кобергер типографияһы «Страсти св. Бригитты»  китабын сығара,  уның өсөн Дюрер 30 гравюра эшләй, уның бер нисәһе генә тотош биткә, ә ҡалғандары биттең бер өлөшөнә генә, текст менән аралаштырылып, ҡуйыла  {{sfn|Немировский|1986|с=99}}.

Италияға тәүге сәйәхәтенән һуң  Дюрер Пиркгеймер ярҙамы менән Нюрнберг  [[гуманистар]]ы  менән аралаша башлай. Конрад Цельтис  нәшер иткән Росвитаның «Комедиялар һәм шиғырҙар йыйынтығы» (1501) һәм уның «Мөхәббәт тураһында дүрт китабы» (1502) өсөн гравюралар эшләй. Дюрер Пиркгеймерҙың бай китапханаһындағы китаптарҙы уҡып, үҙ белемен камиллаштыра,  шуларҙың  ун дүртен ул  үҙ һүрәттәре менән биҙәй:  улар араһында [[Лукиан]], [[Фукидид]], [[Теофраст]], [[Аристофан]], [[Аристотель]] хеҙмәттәре («Органон», «Этика», «Политика»), Симпликий комментарийҙары булған.  Антик авторҙар эштәре менән танышыу, шул осорҙоң  иң уҡымышлы кешеләре менән аралашыу   рәссамға үҙ әҫәрҙәре өсөн яңы  сюжеттар табырға ярҙам иткән{{sfn|Матвиевская|1987|с=54—55}}.

XV быуаттың һуңғы  йылдарында рәссам  бер нисә портрет яҙа: атаһының, сауҙа агенты Освальд Крель (1499, [[Иҫке пинакотека]], [[Мюнхен]]), Саксония  курфюрсты Фридрих III (1494/97) портреттары  һәм автопортрет(1498, [[Прадо]], [[Мадрид]]). 1494/5  менән 1505  йылдар араһында  (Италияға ике сәйәхәте араһында)  ижад ителгән эштәре араһында Фридрих III  өсөн яҙылған  «Аҡыл эйәләренең табыныуы» («Поклонение волхвов»)  иң әһәмиәтлеһе тип иҫәпләнә<ref name="Wölfflin">{{книга|автор=Wölfflin H.|заглавие=Die Kunst Albrecht Dürers |место=München|издательство=F Bruckmann|год=1905 |seite=154-55 }}</ref><ref name="Porcu">{{книга|автор=|ответственный=Costantino Porcu (ed)|заглавие=Dürer|издательство= Rizzoli|место= Milan|год= 2004|pages= 112}}</ref>. Бынан алда  Дюрер Саксония курфюрсты өсөн  «Дрездендәге алтарь»  («Дрезденский алтарь») һәм  полиптих,  ярҙамсылары менән — «Ете ҡайғы» («Семь скорбей») ( 1500 йыл тирәһе)  полиптихын  эшләй.

1502 йылда Өлкән Дюрер вафат була, әсәһе һәм ҡустылары Эндрес менән Ханс  Альбрехт ҡулында ҡала .

=== Венеция (1505—1507) ===
[[Файл:Albrecht Dürer 099.jpg|thumb|''Праздник венков из роз''. [[Масляная живопись|Масло]], тополевая доска (1506)]]
[[1505]]  йылда Дюрер  Италияға китә.  Дюрер  ни өсөн  унда киткәне билдәһеҙ, бәлки  ул бер аҙ аҡса эшләп алырға  ғына түгел, ә уның гравюраларының күсермәләрен эшләргә теләгән рәссам Маркантонио Раймонди менән хәл итәһе эштәре булғандыр.  Дюрер Венециянан Виллибальд Пиркгеймерға  ун хат яҙа{{#tag:ref|Пиркгеймер одолжил художнику деньги на эту поездку.|group="K"}}. Венецияла рәссам   немец сауҙагәрҙәре  һорауы буйынса  « Розалар тажы байрамы» н (йәки  «Тиҫбе байрамы», [[Прага]], Милли галерея)  Фондако-деи-Тедески{{#tag:ref|Его здание сгорело в 1505 году и в то время восстанавливалось.|group="K"}}  немец сауҙа йорто янындағы    {{нп5| Сан-Бартоломео| Сан-Бартоломео сиркәүе||San Bartolomeo, Venice}}{{sfn|Бартрум|2010|с=7}}  өсөн яҙа.  Венеция мәктәбе менән танышыу   рәссамға бик көслө тәьҫир яһай.  «Розалар тажы байрамы»  насар рестврациялар арҡаһында боҙолһа ла, быны ап асыҡ күрһәтә .  Дюрерҙы бығаса уңышлы гравёр  тип иҫәпләгән рәссамдар был эштән һуң  уны ысын рәссам тип таный (Дюрерҙың үҙ һүҙҙәре). 

Был осорҙа Венециияла  Яңырыу осороноң билдәле оҫталары  [[Тициан]], [[Джорджоне]] (Дюрерҙың улар менән осрашыуы тураһында мәғлүмәт юҡ), Пальма Веккио һәм башҡалар эшләй. Ләкин «һынлы сәнғәттә» (''pest in gemell'')  иң  шәбе тип немец рәссамы [[Джованни Беллини]]ҙы һанай. Уның картиналары тәрән һәм көслө колориты менән рәссамға һиҙелерлек тәьҫир яһай. Башҡа рәссамдарҙан айырмалы, Беллини  Дюрер менән дуҫтарса мөғәлләмә итә <ref name="Литературное наследие"/>. Германияла  ҡабул ителмәгән ҡанундар буйынса яҙылған «Мадонна һары турғай менән» һәм   «Христос уҡытыусылар араһында»  картиналарын  Дюрер  Беллини өсөн әҙерләгәндер тигән фекер бар.  Дюрерҙың ижады  Венецияла юғары баһалана, ҡала советы  рәссам  ҡалала тороп ҡалһын өсөн йылына 200 дукат аҡса тәҡдим итә {{#tag:ref|Об этом пишет Дюрер в своём послании (1524) Нюрнбергскому Совету.|group="K"}}.

Дюрер үҙенең университеты менән дан тотҡан [[Болонья|Болонья]] ҡалаһына бара, бында ул ғалимдар менән аралашып (математик , архитекторҙар менән), перспектива серҙәрен асырға өмөт итә (яҡындағы һәм алыҫтағы әйберҙәрҙе дөрөҫ һүрәтләү). Шунан ул [[Падуя]]ға Мантенья менән осрашыуға барырға уйлай {{#tag:ref|Тот был болен, но дал знать немецкому художнику, что хочет увидеться с ним.|group="K"}}, ләкин  Мантенья үлеп китә,  Дюрер  уның менән осраша алмай ҡала<ref name="Литературное наследие">{{книга|автор=Дюрер А.|часть=Литературное наследие Дюрера |ссылка часть= |заглавие= Трактаты. Дневники. Письма|оригинал= |ссылка=|викитека= |ответственный= Перевод [[Нессельштраус, Цецилия Генриховна|Нессельштраус Ц.]]|издание= |место=М. |издательство=Искусство |год=1957|том= 1}}</ref>. Дюрер картиналарын тикшереүселәр рәссам [[Рим]]ға ла барғандыр ти: унда император Максимилиан килергә тейеш була. Апрелдән  август  айына тиклем (1506) рәссам Пиркгеймер менән хат алышмай, бәлки  Дюрер был ваҡытта Тиролдә булғандыр {{sfn|Матвиевская|1987|с=60}}.

Италиянан Дюрер 1507 йылда ҡайтып китә, Венециянан  Пиркгеймерға яҙған һуңғы хаттарының береһендә ул: «Бында [Венецияла] мин — әфәнде, өйҙә иһә мин —тик паразит». Биографтар  Дюрерҙың был һүҙҙәрен төрлөсә аңлата:  ҡайһы  берҙәре  Италияла һәм тыуған Нюрнбергта рәссамға булған мөнәсәбәт тураһында яҙған тиһә, икенселәре был ғаиләләге ҡатмарлы мәнәсәбәттәр сағылышы  ти{{sfn|Матвиевская|1987|с=61}}.

=== Нюрнберг (1507—1520) ===
[[Файл:Albrecht Dürer 053.jpg|thumb|Алтарь Ландауэра. 1511. Музей истории искусства. Вена]]
1509 йылда  Дюрер  Нюрнберг Оло советына саҡырылған ағза (названный) итеп һайлана {{#tag:ref|Выше Большого совета был так называемый Малый Совет, состоявший из старейшин.|group="K"}}, бәлки был вазифала эшләгәндә ул ҡаланың мәҙәни тормошонда һиҙелерлек урын алып торғандыр. Шул уҡ йылда ул Циссельгассе урамында йорт һатып ала (хәҙер Дюрерҙың йорт-музейы){{sfn|Бартрум|2010|с=8}}.

1511йылда  Дюрер  Нюрнберг сауҙагәре Маттиас Ландауэр үтенесе буйынса  «Поклонение Святой Троице» («Алтарь Ландауэра», Сәнғәт тарихы музейы, [[Вена]]) алтарын яҙа{{sfn|Дзуффи|2002|с=106—107}}. Алтарҙың өҫкө өлөшөндәге  Ҡурҡыныс  хөкөм күренешен Дюрер уйлап сығара. Ул Августиндың  «О граде Божьем» трактаты нигеҙендә эшләнгән {{#tag:ref|В 1585 йылда Рудольф II  картинаны һатып  ала, ә рамы Нюрнбергта ҡала {{sfn|Дзуффи|2002|с=106}}.|group="K"}}. Германияла  рәссам һөнәрсе тип иҫәпләнә, Дюрер был ғәҙәтте үҙгәртә алмай. Франкфурт  сауҙагәре  Геллерға яҙған хатында  уның  заказы буйынса эшләнгән «Вознесение Марии» картинаһының юғары сифатлы сәнғәт әҫәре булыуын, шуға күрә эштең күберәк ваҡыт талап итеүен аңлатырға тырыша. Геллер рәссамдың эше менән ҡәнәғәт ҡала, ләкин  ул Дюрерға биргән хаҡ материалдарға киткәндән әҙ генә күберәк була <ref name="Литературное наследие"/>{{sfn|Королёва|2007|с=82}}.

Дюрер   граюра сәнғәтендә юғарылыҡҡа ирешергә  тырыша, сөнки был йәмғиәттә танылыу бирә һәм  материаль яҡтан отошлораҡ була{{sfn|Бартрум|2010|с=7}}<ref name="Литературное наследие"/>. Венецияға киткәнсе үк  Дюрерға төп килемде гравюралар һатыу килтерә. Уларҙы рәссамдың әсәһе һәм ҡатыны Нюрнберг, Аугсбург һәм  Майндағы Франкфуртта йәрминкәләрҙә һата{{#tag:ref|Особенно важным для Дюрера было поддержание своего реноме во Франкфурте, на ярмарки в этом городе съезжались книгоиздатели со всей Германии<ref name="Литературное наследие"/>.|group="K"}}. Башҡа ҡалаларға һәм илдәргә Дюрер гравюралары  сауҙагәр Имгофтар һәм Тухерҙар тауарҙары менән бергә оҙатыла {{#tag:ref|Имгофы — нюрнбергские купцы и банкиры. Дюрер был связан дружескими узами с представителями этой семьи. Имгофы вели финансовые дела художника.|group="K"}} <ref name="Литературное наследие"/>.

1507 -1512  йылдарҙа  Дюрер заказ буйынса бик күп гравюралар, дини темаларға гравюралар эшләй («Жизнь Марии»{{#tag:ref|Семнадцать гравюр на дереве — 1503—1505 и две — 1510 год. В 1511 году вышли отдельным изданием в виде книги.|group="K"}}, «Большие страсти»{{#tag:ref|Двенадцать гравюр на дереве, из них семь были выполнены в 1497—1500 годах, остальные пять — в 1510.В  1511  году вышли отдельным изданием в виде книги.|group="K"}}, «Малые страсти», «Страсти на меди»). 1515—1518 йылдарҙа  Дюрер яңы техникала  — [[офорт]]та эшләп ҡарай (алтыһы һаҡланып ҡалған){{sfn|Бартрум|2010|с=80}}. Ул ваҡытта баҡыр менән эшләү өсөн кислоталар булмағас,  Дюрер  офорттарҙы тимер таҡталарҙа эшләй <!-- Немецкая гравюра XV-XVI в. с. 23-->. 1512  йылда  Дюрер  «ҡоро энә менән»  өс  гравюра эшләй, ләкин башҡаса был грвюра төрөнә кире ҡайтмай<ref name="Виппер">{{книга|автор=[[Виппер, Борис Робертович|Виппер Б.]]|заглавие= Статьи об искусстве |ответственный=Вступит. статья Г. Н. Ливановой |место=М. |издательство=Искусство |год=1970|страницы=107 |страниц=591}}</ref>.<!-- См. литературное наследие, том 1--><!-- [[сухая игла]] «Св. Евстафий»-->

1512 йылда  Дюрер Изге Рим империяһы императоры Максимилиан I  заказы буйынса  иллюстрациялы  «Фехтование китабы»н эшләй («Das Fechtbuch»)<ref>{{cite web|url=http://sword.ru/?p=1042#respond|title=Альбрехт Дюрер. Фехтбух.|author=Ruger|date=2011-04-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161211175957/http://sword.ru/?p=1042|archivedate=2016-12-11}}</ref>,  унда 35 биттә көрәш алымдарына   120 һүрәт   һәм фехтование  алымдарына  80  һүрәт бағышлана. Рәссам үҙе лә фехтование өйрәнгән һәм уның алымдарын белгән була <ref>{{cite web|url=https://thefencingtimes.wordpress.com/2013/10/09/%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0-%D1%84%D0%B5%D1%85%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F/|title=Немецкая школа фехтования.|author=Роман Максимов|date=2011}}</ref>.

1518  йылда Дюрер [[Аугсбург]]та рейхстагта  Нюрнберг вәкиле булып килә, бында ул Максимилиан I, Альбрехт фон Бранденбургтың  графика  стилендәге портретын,  Якоб Фуггер һәм башҡа билдәле  кешеләрҙең портреттарын майлы буяуҙар менән яҙа .
===Дюрер һәм  император Максимилиан I   ===
[[Файл:Albrecht Dürer - Portrait of Maximilian I - Google Art Project.jpg|thumb|180 px|А. Дюрер. Портрет Максимилиана I]]
1512  йылдан алып  Изге Рим империяһының  императоры Максимилиан I  рәссамдың  төп яҡлаусыһына әйләнә. Был ваҡытта инде танылған гравюра оҫтаһы Дюрер императорҙың заказы буйынса  «{{iw|Триумфальная арка (гравюра)|Триумф аркаһы|en|Triumphal Arch (woodcut)}}»н эшләүҙә ҡатнаша (  монументаль [[ксилография|ксилография]] (3,5×3 м), 192 таҡтанан эшләнгән баҫҡы һүрәт (оттиск) {{sfn|Бартрум|2010|с=8}}. Был проектты тормошҡа ашырыуҙа Пиркгеймер, Иоганн Стабий (идея һәм символика), һарай рәссамы Йорг Кёльдерер, гравёр [[Андреа, Иероним|Иероним Андреа]]{{sfn|Бартрум|2010|с=76}}  ҡатнаша. «Триумф аркаһы»  менән бергә Маркс Трайтцзаурвайн (Marx Treitzsaurwein) «Триумф процессияһы»  гравюраһы проектын эшләй, уның өсөн ксилографияны Дюрер, Альбрехт Альтдорфер һәм  Ганс Шпрингинклее (Hans Springinklee) <!-- Wolf Traut-->{{#tag:ref|«Триумфальная процессия» осталась незавершённой. Дюрер сделал для него изображение колесницы.|group="K"}} әҙерләй .

1513  йылда  бер нисә иң яҡшы  немец  рәссамы менән бергә «Император Максимилиан доғалығы»нан биш китаптың береһенә һүрәттәр эшләй. Максимилиан  ваҡытында Дюрерға эшләгән эше өсөн бирерлек аҡса таба алмай, уны ҡала һалымдарынан азат итергә теләй, ләкин  Нюрнберг советы быға ҡаршы сыға. Максимилиан Дюрерға  уның ағаста һәм баҡырҙа эшләнгән гравюраларының күсермәләрен эшләүҙән һаҡлаусы грамота  (Freibrief) бирә. 1515  йылда Дюрераҙың үтенесе буйынса  император уға  йылына 100 гульден пенсия билдәләй, ул Нюрнбергтың император ҡаҙнаһына түләгән аҡса иҫәбенән бирелә <ref name="Литературное наследие"/>.

=== Дюрер һәм [[Реформация]] ===
1517  йылда (Германияла  Реформация башланғас)  Дюрер Нюрнберг реформаторҙарына ҡушыла, уларҙы  Августин ордены викарийы Иоганн Штаупитц һәм уның  фекерҙәше {Венцеслав Линк(Wenzeslaus Linck) <ref name="Литературное наследие"/>  етәкләй (сиркәү реформаһын башлаған Мартин Лютер ҙа Августин ордены монахы  була). [[Мартин  Лютер]] әҫәрҙәрен Дюрер  1518 йыл тирәһендә уҡыған булырға тейеш, үҙе яҙыуынса улар рәссамға   «бик ныҡ  ярҙам итә» (''der mir aus großen engsten geholfen hat'')<ref name="Rupprich">{{книга|автор=Rupprich H.|заглавие=Durer: Schrifilicher Nachlass, 3 vols|место=Berlin |издательство=Deutscher Verein fur Kunstvvissenschaft|год=1956-69|том= 1|seite=221}}</ref>.  Рәссам Реформация эшмәкәрҙәренән  Ульрих Цвингли,  Андреас Карлштадт, Филипп Меланхтон, {{нп5|Кратцер, Николас|Николас Кратцер|de|Nicolaus Kratzer}}  менән яҡшы мөнәсәбәттә була. Дюрер вафат булғандан һуң  Пиркгеймер  дуҫын  «яҡшы лютеран ине»  тип иҫкә ала<ref name="Литературное наследие"/>{{#tag:ref|Письмо Пиркгеймера архитектору {{нп5|Черте, Иоганн|Иоганну Черте|de|Hans Tscherte}}.|group="K"}}. 1518 йыл башында  Дюрер  Лютерға үҙ гравюраларын ебәрә, рәссам  уның портретын яҙырға  теләй, тик уларға осрашырға яҙмай.  1521  йылда   Вормстағы рейхстагтан һуң   Лютер  ҡулға алынған тигән ялған хәбәр таралғас,  Дюрер  «Нидерландҡа сәйәхәт көндәлеге»ндә: «Йә Хоҙай, әгәр Лютер үлһә, кем беҙгә  бынан һуң изге Инжилде шулай аңлайышлы итеп төшөндөрөр?»- тип яҙа.

Дини һәм сәйәси  боролоштар рәссамдың  яҡын кешеләрен дә урап үтмәй. 1525 башында уның өс уҡыусыһын  аллаһыҙлыҡта ғәйепләп, Нюрнбергтан ҡыуалар, Дюрер менән эшләгән иң яҡшы ағас һырсыһы  {{нп5|Андреа, Иероним|Иероним Андреа||Hieronymus Andreae}}  Германиялағы Крәҫтиәндәр күтәрелеше ваҡытында  боласылар менән бәйләнеш тотҡаны өсөн төрмәгә ултыртыла. Был ваҡиғаларҙы Дюрер нисек  үткәреп ебәргәне  билдәһеҙ ҡала<ref name="Литературное наследие"/><ref>{{книга |автор= Либман М.|заглавие= Дюрер и его эпоха. Живопись и графика Германии конца XV и первой половины XVI века. К 500-летию со дня рождения Альбрехта Дюрера 1471-1971|место= М.|издательство= Искусство|год= 1972|страницы= 79—80}}</ref><!-- уточнить стр у Либмана-->.

Дюрерҙың һуңғы эштәрендә  ҡайһы бер тикшеренеүселәр протестантизмға теләктәшлек күрә. «Тайная вечеря» (1523) гравюраһында  композицияға Евхаристия  туҫтағын  индереү   каликстиндарға ихтирам белдереү (Чехияла уртасыл ҡарашлы гуситтар- «чашники») булыуы ла мөмкин<ref name="Strauss, 1981">{{книга |автор= |ответственный=Strauss, Walter L. (Ed.)|заглавие= The Complete Engravings, Etchings and Drypoints of Albrecht Durer|издательство= Dover Publications|год= 1973|isbn= 0-486-22851-7}}</ref>, ләкин былай аңлатыу шикле күренә <ref name="Price:254">{{книга |автор=Hotchkiss Price, David|заглавие= Albrecht Dürer’s Renaissance: Humanism, Reformation and the Art of Faith|место=Michigan|год=2003}}</ref>.
Дюрер  төрлө  «мөғжизә эшләүсе»  һүрәттәрҙе изге тип иҫәпләүгә ҡаршы сыҡҡан «иконаларҙы инҡар итеүселәр»  яҡлы була, ләкин « Пиркгеймерға  арнау»ҙа  («Руководство к измерению…»  трактатында) ул сиркәүҙәрҙән һүрәттәрҙе алырға кәрәк тип яҙмай<ref name="Литературное наследие"/>. «Святой Филипп» гравюраһын  1523 йылда эшләп бөтһә лә, ул тик 1526 йылда ғына  нәшер ителә, Дюрер  изгеләрҙе һүрәтләү менән бәйле шикләнеүҙәр кисергәндер, Дюрер  иконаларҙы инҡар итмәһә лә,бәлки ул диндә сәнғәттең ролен  ҡайтанан ҡарағандыр  <ref name="Harbison">{{статья |автор=Harbison, Craig|заглавие=Dürer and the Reformation: The Problem of the Re-dating of the St. Philip Engraving|издание=The Art Bulletin| volume= 58|номер= 3|pages= 368—373|месяц= September|год=1976}}</ref>.

=== Нидерландҡа сәйәхәт (1520—1521) ===
[[1520 ]]   йылда  бөтә Европаға даны таралған рәссам [[Нидерланд]]ҡа сәйәхәт ҡыла. Император  Максимилиан үлгәндән һуң  Дюрер яҡлаусыһы билдәләгән пенсияһыҙ ҡала: Нюрнберг Советы яңы императорҙан рөхсәтһеҙ рәссамға аҡса биреүҙән баш тарта. Нидерландта  яңы императорҙы тәхеткә ултырыу тантанаһы ваҡытында  Дюрер Карл V  менән осрашырға ниәтләй.

Дюрерҙың  «Нидерландҡа сәйәхәт көндәлеге» килем һәм сығымдар китабы итеп яҙылған, ләкин ул был сәйәхәт тураһында тулы мәғлүмәт бирә. Рәссам  осраған бер ҡыҙыҡлы нимә тураһында яҙа, сәнғәт әҫәрҙәрен, халыҡтың йола һәм ғәҙәтттәрен тасуирлай, был осорҙа танышҡан кешеләрҙең исемдәрен теркәй. Дюрер Нидерланд рәссамдарынан: [[Хуберт]] һәм  [[Ян ван Эйк]] (Гент алтары), Рогир ван дер Вейден, Хуго ван дер Гус, Дирк Баутс, Мемлинг  эштәре менән таныша.

Сәйәхәт 12 июндә башлана, Дюрерҙар [[Бамберг]], Франкфурт, [[Кёльн]] , [[Антверпен]]  һәм башҡа   ҡалаларҙа була. Рәссам график портреттар яҙа, бындағы оҫталар менән осраша , император Карлды ҡаршылау өсөн триумф аркаһын әҙерләүҙә ҡатнаша. Нидерландта  билдәле рәссам  Дюрерҙы ҡолас йәйеп ҡаршы алалар.  Антверпен магистраты  рәссамды үҙҙәрендә ҡалдырыу өсөн {{#tag:ref|Из письма Дюрера (1524) Нюрнбергскому Совету.|group="K"}}  уға  йылына 300 гульден, өй, ярҙам  һәм уның бөтә һалымдарын да түләргә тәҡдим итә.  Дюрер Ниделандта аристократтар, сит дәүләттәр илселәре, ғалимдар, шул иҫәптән [[Эразм Роттердамский]]{{#tag:ref|Эразм и художник обменялись подарками: Дюрер получил плащ «испанского покроя» и три картины, в свою очередь он передал Эразму экземпляр «Страстей на меди». Спустя несколько лет (1526) Дюрер, по желанию Эразма, выгравировал его портрет — это была последняя работа художника в жанре портрета{{sfn|Бартрум|2010|с=11}}. Бында Дюрер Эразм Роттердамский менән осраша,  1526 йылда  бөйөк гуманистың портретының гравюраһын эшләй, был  рәссам ижад иткән  һуңғы портрет була{{sfn|Бартрум|2010|с=11}}.  Дюрер был портреты эшләргә бик ашыҡмай,  бәлки ул Эразмдың  реформацияға ҡарашы үҙгәреү сәбәпле унан күңеле ҡайтҡандыр.|group="K"}} менән арлаша<ref name="Литературное наследие"/>.

1520 йылдың  4 октябрендә  Карл V Дюрерға йылына  100 гульден пенсия тәғәйенләй . «Көндәлек»тә  башҡаса Дюрер бер ни яҙмай . 1521 йылдың  12 июлендә Дюрерҙар   Нюрнбергҡа ҡайтып китә. Юлда  эшләгән һүрәттәренә ҡарғанда, рәссам [[Рейн]]  һәм Майн  йылғалары буйлап  ҡайтҡандыр<ref name="Литературное наследие"/>.

=== Ғүмеренең һуңғы йылдары (1521—1528) ===
[[Файл:Albrecht Durer grabstone.jpg|thumb|200px|right|Могила Дюрера на кладбище Иоанна в Нюрнберге]]
Ғүмеренең аҙағында Дюрер  майлы буяуҙар менән картиналар яҙа , уның ижадында  Нидерланд  сәнғәтенең йоғонтоһо  һиҙелә.  Был йылдарҙа  яҙылған «Дүрт апостол»  диптихын  рәссам 1526 йылда Ҡала советына  бүләк итә. Дюрер ижадын өйрәнеүселәр был диптихтың мәғәнәһен төрлөсә аңлата. Кемдер каллиграф Иоганн Нейдёрфер (Johann Neudörffer der Ältere){{#tag:ref|Автор первой известной биографии Дюрера.|group="K"}} кеүек  ( Дюрер  ҡушыуы буйынса картинала Библиянан Лютер тәржемәһендә немецса  өҙөктәр яҙа)  «Дүрт апостол»да  дүрт  [[темперамент]]<ref name="Литературное наследие"/>,  ә кемдер—  Германияны дер һелкеткән  Реформация менән бәйле  дини  айырмалыҡ,  крәҫтиәндәр һуғышын,  «гуманистик  утопия менән  ысынбарлыҡ»  араһындағы  айырманы күрә{{sfn|Дзуффи|2002|с=105}}.

Нидерландта  Дюрер  ниндәйҙер сир эләктерә (бәлки [[малярия|малярия]] булғандыр),  был сир уны ғүмеренең аҙағынаса йонсота{{sfn|Бартрум|2010|с=92}}. Сирҙең симптомдарын (шул иҫәптән талаҡ ҙурайыуы) ул үҙенең дауалаусы табибына яҙа. Дюрер үҙен  талағына төртөп күрһәтеп һүрәткә төшөрә, был һүрәткә өҫтәп: «Һары тап буяған  ерем һәм  бармағым менән күрһәтеп торған урын ауырта»-тип яҙа.

Ғүмеренең һуңғы көнөнә тиклем Дюрер  үҙенең пропорциялар тураһында  теоретик трактын әҙерләй. Альбрехт Дюрер 1528  йылдың  6 апрелендә  тыуған ҡалаһы Нюрнбергта вафат була{{sfn|Бартрум|2010|с=11}}.

== Шәхесе ==
Иоахим Камерарий  әйтеүенсә  Дюрерҙың тышҡы ҡиәфәте уның « бөйөк рухы»на тап килеп торған.  Ул  кеше менән  матур итеп һөйләшә белгән, телмәре  « йомшаҡ һәм  тапҡыр» була.  Уны белгән кешеләр барыһы ла  « бик яҡшы кеше ине»  ти, ул  һәр саҡ изгелеккә ынтыла, шул уҡ ваҡытта ул бер ҡасан да  ҡараңғы сырайлы, тәккәбер булмай .  Ул тормошто ярата,  « олоғайғас та үҙ  йәшенә ҡарата музыка һәм  гимнастиканан кинәнес ала»{{sfn|Матвиевская|1987|с=62—63}}.

== Комментарийҙар ==
{{примечания|group="K"|2}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{Примечания|3}}

== Әҙәбиәт ==
{{refbegin}}
;На русском языке
* {{книга|автор=Бартрум Д.|заглавие= Дюрер |ответственный=Пер. с англ|издание= |место=М. |издательство=Ниола-Пресс |год =2010|страниц= 96|серия= Из собрания [[Британский музей|Британского музея]]|isbn= 978-5-366-00421-3|тираж=3000 |ref=Бартрум}}
* {{книга|автор=[[Бенуа, Александр Николаевич|Бенуа А.]] |заглавие= История живописи всех времён и народов |место=СПб. |издательство=Издательский Дом «Нева» |год =2002|том= 1|страницы=297—314 |страниц=544|isbn=5-7654-1889-9 |ref=Бенуа }}
* {{книга|автор=Бергер Я. |заглавие=Дюрер |место=М. |издательство=Арт-Родник|год=2008|страниц= 96|серия=|isbn=978-5-88896-097-4 |тираж=3000|ref=Бергер}}
* {{книга |заглавие = Альбрехт Дюрер. Гравюры|ответственный = Пред. А. Боре, прим. А. Боре и С. Бон, пер. с фр. А. Золотовой |место = М. |издательство = ООО «Магма» |год           = 2008 |страниц = 560 |isbn = 978-593428-054-4 |тираж = 2000 |ref = Боре и Бон}}
* {{книга|автор={{iw|Брион, Марсель|Брион М.|fr|Marcel Brion}}|заглавие= Дюрер|место=М. |издательство=Молодая гвардия |год=2006|серия= Жизнь замечательных людей|isbn= |ref=Брион}}
* {{книга|автор=Дзуффи С.|заглавие=Большой атлас живописи. Изобразительное искусство 1000 лет|ответственный=Научный редактор С. И. Козлова|издание= |место=М. |издательство=ОЛМА-ПРЕСС|год=2002|том= |страницы=106—107 |isbn=5-224-03922-3|ref=Дзуффи}}
* {{статья|автор=Дурус А. |заглавие= Еретик Альбрехт Дюрер и три «безбожных художника»|издание=Искусство |тип=журнал |год=1937 |том= |номер=1 |страницы= |ref=Дурус}}
* {{книга|автор=Зарницкий С.|заглавие= Дюрер|место =М.|издательство=[[Молодая гвардия (издательство)|Молодая гвардия]] |год =1984|серия=[[Жизнь замечательных людей]]}}
* {{книга|автор=[[Немировский, Евгений Львович|Немировский Е.]]|заглавие= Мир книги. С древнейших времён до начала XX века|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный=Рецензенты [[Говоров, Александр Алексеевич|А. А. Говоров]], Е. А. Динерштейн, [[Утков, Виктор Григорьевич|В. Г. Утков]] |место=М. |издательство=Книга|год=1986|тираж=50 000 |ref=Немировский}}
* {{книга|автор=Львов С.|заглавие=Альбрехт Дюрер|место=М. |издательство=Искусство |год=1984|серия= Жизнь в искусстве|isbn= |тираж=}}
* [[Либман, Михаил Яковлевич|''Либман М. Я.'']] Дюрер и его эпоха: Живопись и графика Германии конца XV и первой половины XVI века: К 500-летию Альбрехта Дюрера, 1471—1971. — М.: [[Искусство (издательство)|Искусство]], 1972 (Серия: [[Из истории мирового искусства]]). — 239 с.
* {{книга|автор=Королёва А.|заглавие=Дюрер |место=М. |издательство=Олма Пресс|год=2007|страниц= 128|серия=Галерея гениев|isbn= 5-373-00880-X|ref=Королёва}}
* {{книга|автор=[[Матвиевская, Галина Павловна|Матвиевская Г.]]|заглавие=Альбрехт Дюрер — учёный. 1471—1528|оригинал= |ответственный= Отв. ред. канд. физ.-мат. наук [[Белый, Юрий Александрович|Ю. А. Белый]]; Рецензенты: акад. [[АН УзССР]] [[Щеглов, Владимир Петрович|В. П. Щеглов]], д-р физ.-мат. наук [[Розенфельд, Борис Абрамович|Б. А. Розенфельд]]; [[Академия наук СССР]]|издание= |место=М. |издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]|год=1987|страниц= 240, [8]|серия=[[Научно-биографическая серия|Научно-биографическая литература]]|тираж= 34 000|ref=Матвиевская}} (в пер.)
* {{книга|автор=Невежина В.|заглавие= Нюрнбергские граверы XVI в|место= М.|год=1929}}
* {{книга|автор=[[Нессельштраус, Цецилия Генриховна|Нессельштраус Ц.]]|часть=Литературное наследие Дюрера |заглавие=Дюрер А. Трактаты. Дневники. Письма|оригинал= |ссылка=|викитека= |ответственный= Перевод Нессельштраус Ц.|издание= |место=М. |издательство=Искусство |год=1957|том =1|ref=Нессельштраус, Т. 1}}
* {{книга|автор=Нессельштраус Ц.|заглавие=Рисунки Дюрера|место=М. |издательство=Искусство |год=1966|страниц=160|тираж=12 000}}
* {{книга|автор=Нессельштраус Ц.|заглавие=Дюрер|место=М. |издательство=Искусство |год=1961|том=}}
* {{книга|автор=Норберт В.|заглавие=Дюрер |место=М. |издательство=Арт-Родник|год=2008|страниц = 96|серия =|isbn=978-5-9794-0107-2|тираж=3000}}
* {{книга|автор=[[Сидоров, Алексей Алексеевич (искусствовед)|Сидоров А.]]|заглавие= Дюрер|издательство= Изогиз|год=1937|ref=Сидоров}}
* [[Степанов, Александр Викторович|''Степанов А. В.'']] Мастер Альбрехт. — Л.: [[Искусство (издательство)|Искусство]], Ленингр. отделение, 1991. — 181, [2] с. — ISBN 5-210-00318-3
* {{книга |автор= Черниенко И.|ссылка=http://dlib.rsl.ru/viewer/01002662372#?page=1|заглавие= Германия на рубеже XV-XVI веков: эпоха и её видение в творчестве Альбрехта Дюрера: автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических наук: 07.00.03|место= Пермь|издательство= |год= 2004|ref=Черниенко}}

;На других языках
* {{книга|автор=Anzelewsky F.|заглавие=Albrecht Dürer. Das malerische Werk|издание=2 |место=Берлин |издательство= | год=1991|isbn=}}
* {{книга|автор=Bartrum G.|заглавие=Albrecht Dürer and his Legacy|издательство=British Museum Press | год=2002|isbn=0-7141-2633-0}}
* {{книга|автор= Charles V.|заглавие=Dürer |место=Нью-Йорк |издательство=Parkstone International | год=2011|isbn=978-1-78042-170-4}}
* {{книга|автор=Giesen J.|заглавие=Durers Proportionsstudien in Rahmen der allgemeinen Proportionsentwicklung|место=Бонн|издательство=|год=1930}}
* {{книга|автор=Неidrich Е.|заглавие=Dürer und die Reformation|место=Leipzig|издательство=|год=1909}}
* {{книга |заглавие = The Early Dürer. Ausstellungskataloge des Germanisches Nationalmuseums, Nürnberg |ответственный = Ed. by Daniel Hess and Thomas Eser |издательство = Thames & Hudson, Limited |год = 2012 |allpages = 603 |isbn = 9780500970379 |ref = Hess and Eser}}
* {{книга|автор=Keller L.|заглавие= Johann von Staupitz und das Waldensertum|место=Лейпциг |издательство=Historisches Taschenbuch |год=1885}}
* {{книга|автор=Lippmann F.|заглавие=Zeichnungen von A. Dürer|место=Берлин |издательство= | год=1887—1905}}
* {{книга|автор=[[Панофски, Эрвин|Panofsky E.]]|заглавие=Durers Kunsttheorie, vornehmlich in ihrem Verhaltnis zu der Kunsttheorie der Italiener|место=Берлин|издательство=|год=1915}}
* {{книга|автор=Panofsky E.|заглавие=The Life and Art of Albrecht Dürer|издание=2 |место=Princeton|издательство=|год=1945 |isbn=0-6910-0303-3}}
* {{книга|автор={{нп5|Таузинг, Мориц|Thausing M.|de|Moritz Thausing}}|заглавие=Dürer, Geschiehte seines Lebens und seiner Kunst|издание=2|место=Лейпциг|издательство=|год=1884}}
{{refend}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация|Тема=Альбрехт Дюрер}}
* [http://gravures.ru/photo/albrekht_djurer/6 Сайт о гравюре. Галерея с работами Дюрера в высоком качестве].
* [http://www.artcyclopedia.com/artists/durer_albrecht.html на artcyclopedia.com].
* {{WGA|http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/d/durer/index.html}}
* [http://www.abcgallery.com/D/durer/durer.html Albrecht Durer at Olga’s Gallery].
* [http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4516196,00.html Дом-музей Альбрехта Дюрера — фоторепортаж Deutsche Welle].
* [http://kaplyasveta.ru/napolnenie-kartin/akvarelnaya-zhivopis-trevozhnye-i-dramaticheskie-pejzazhi-albrexta-dyurera.html Акварели Альбрехта Дюрера].
* [http://www.art-drawing.ru/gallery/category/1131-duerer-albrecht Дюрер Альбрехт. Картины] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130514141726/http://www.art-drawing.ru/gallery/category/1131-duerer-albrecht |date=2013-05-14 }} [http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/515-duerer-albrecht и биография] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130424095457/http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/515-duerer-albrecht |date=2013-04-24 }}.
* {{cite web|url = http://germanprints.ru/site/index.php|title = Немецкая гравюра. Альбрехт Дюрер и его учителя|author = {{nobr|Кислых Г. С}}|date = 2013—2014|publisher = [[Государственный музей изобразительных искусств имени А. С. Пушкина|ГМИИ им. А. С. Пушкина]]|accessdate  = 2014-10-17}}

{{ВС}}
{{Дюрер}}
{{Искусство книгопечатания}}
{{^|12px}}{{Хорошая статья|Художник}}

[[Категория:Художники Германии XV века]]
[[Категория:Художники Германии XVI века]]
[[Категория:Яңырыу дәүере рәссамдары]]
[[Категория:Художники-портретисты Ренессанса]]
[[Категория:Гравёры Германии]]
[[Категория:Акварелисты Германии]]
[[Категория:Персоналии:Реформация]]
[[Категория:Англикан изгеләр]]
[[Категория:Северное Возрождение]]
[[Категория:Альбрехт Дюрер|*]]
[[Категория:Похороненные в Нюрнберге]]
[[Категория:Алфавит буйынса ғалимдар]]
[[Категория:Военные инженеры]]