Аҙыҡ өҫтәмәләре

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Аҙыҡ өҫтәмәләре
Рәсем
Связанное изображение
 Аҙыҡ өҫтәмәләре Викимилектә
Аҙыҡ өҫтәмәләре

"'Аҙыҡ өҫтәмәләре"' — технологик маҡсаттарҙа етештереү процесында, төргәндә, ташығанда йәки һаҡларға кәрәк булғанда теләгән үҙенсәлектәр барлыҡҡа килтереү өсөн аҙыҡ-түлеккә ҡушыла торған матдәләр: мәҫәлән, еҫ (ароматизаторҙар), төҫ (буяу), һаҡлау оҙайлығын арттырыу өсөн ҡулланылған (консерванттар), тәм биргестәр, консистенция булдырыу һәм башҡа матдәләр өҫтәү. Ҡайһы бер кешеләр аҙыҡ-түлекте шул көйө ҡулланырға ынтыла, әммә ябай тоҙ һәм борос та өҫтәмә булып тора [1].

Файҙаланыу стандарттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күп илдәрҙең ҡануниәттәрендә етештерелгән продукттарҙа ҡулланылған өҫтәмәләрҙе күрһәтеү талап ителә. Классификацияла өҫтәмәнең тулы исеме лә (АҠШ-та, мәҫәлән — «һеркә кислотаһы») йәки тәртип номеры күрһәтелеүе лә мөмкин: «Е» хәрефе менән (Евросоюзда), мәҫәлән, E260 — һеркә кислотаһы номеры[1].E хәрефе ҡуйылмаған өҫтәмәләр ҙә бар, мәҫәлән, 154 номерлы өҫтәмә — был Brown FK буяуы, ул Бөйөк Британияла ғына ҡулланыла[1].

Аҙыҡ-түлек өҫтәмәләре һәм ҡушылмаларының халыҡ-ара стандарттары Халыҡ-ара ауыл хужалығы ойошмаһының (JECFA) Берләшкән эксперттар комитеты һәм ФАО/ВОЗ Халыҡ-ара комиссияһы ҡабул иткән Алиментариус Кодексы (Codex Alimentarius) менән билдәләнә һәм ВТО-ға ингән илдәрҙең уларҙы үтәүе мотлаҡ.

Аҙыҡ-түлек стабилизаторҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Аҙыҡ-түлек стабилизаторҙары — кондитер, икмәк бешереү, һөт һәм ит ризыҡтары етештереү сәнәғәтендә текстура һәм форма биреү, оҙайлы ваҡыт дауамында һаҡларлыҡ консистенция биреү өсөн ҡулланыла торған матдәләр. Мәҫәлән: изонатрий аскорбаты (Е-316), натрий цитраты (Е-331), кальций цитраты (Е-333), калий тартраты (Е-336), натрий фосфаты (Е-339), калий фосфаты (Е-340), кальций фосфаты (Е-341) һәм башҡалар

Номерҙар буйынса классификация[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Европа союзы илдәрендә аҙыҡ-түлек өҫтәмәләре классификацияһы өсөн нумерация системаһы эшләй (1953 йылдан алып эшләй]. Һәр өҫтәмә Е хәрефе менән башланған уникаль номерға эйә. Нумерация системаһы халыҡ-ара Кодекс Алиментариус тарафынан ҡабул ителгән. Кодтың беренсе һаны уның дөйөм тәғәйенләнеше хаҡында һөйләй:

  • 1 һанына - аҙыҡ-түлек буяуҙары кодтары башлана;
  • 2 — консерванттар;
  • 3:
  • 4 — Эмульгаторҙар һәм стабилизаторҙар;
  • 5 — төйөрләнмәһен һәм ойошмаһын өсөн ҡулланылған матдәләр;
  • 6 — еҫ һәм тәм көсәйткестәр;
  • 7 һәм 8 файҙаланылмай( антибиотиктар 710—713-тән башҡа);
  • 9 - бешерелгән ризыҡтарҙы глазировкалағыстар, йомшартҡыстар һәм башҡа сифаттар биргән матдәләр[1].

Киң ҡулланыштағы ҡайһы бер матдәләрҙең, мәҫәлән, ванилин һәм модификацияһыҙ крахмалдың коды юҡ[1].

Группа Индекстар төркөмө Технологик функциялар Индекс Матдәләрҙең исеме Инглизсә атама
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E100 — E199|E100 — E199
буяғыстар
100—109 һары Е102 Тартразин
110—119 ҡыҙғылт-һары
120—129 ҡыҙыл Е123 Амарант
130—139 күк һәм шәмәхә
140—149 йәшел
150—159 көрән һәм ҡара
160—199 башҡалар E165 Гардения (күк)
E171 Титан диоксиды
E172 Тимер оксиды һары
E173 Алюминий
E175 Алтын
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E200 — E299|E200 — E299
Консерванттар
200—209 сорбаттар
210—219 бензоаттар
220—229 сульфиттар
230—239 фенолы и формиаттар (метаноаттар)
240—259 нитраттар E240 Формальдегид
260—269 ацетаттар (этаноаттар)
270—279 лактаттар
280—289 пропиноаттар (пропаноаттар)
290—299 башҡалар
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E300 — E399|E300 — E399
Антиокислителдәр
300—305 аскорбаттар (витамин C)
306—309 токоферол (витамин E)
310—319 галлаттар һәм эриторбаттар
320—329 лактаттар
330—339 цитраттар
340—349 фосфаттар
350—359 малаттар һәм адипаттар (адипинаттар)
360—369 сукцинаттар һәм фумараттар
370—399 башҡалар
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E400 — E499|E400 — E499
Стабилизаторҙар, ҡуйыртҡыстар,
эмульгаторҙар
400—409 альгинаттар
410—419 камедь
420—429 башҡа тәбиғи матдәләр
430—439 полиоксиэтилен ҡушылмалары
440—449 тәбиғи эмульгаторҙар Шул иҫәптән пектин
450—459 фосфаттар
460—469 целлюлоза ҡушылмалары
470—489 Майлы кислота ҡушылмалары
490—499 башҡалар
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E500 — E599|E500 — E599
Көйләгестәр Водород күрһәткесе|pH
һәм ойошоуға ҡаршы матдәләр
500—509 Органик булмаған кислоталар һәм нигеҙҙәр
510—519 хлоридтар һәм сульфаттар E517 Сульфат аммония
520—529 сульфаттар һәм гидроксидтар E526 Гидроксид кальция Calcium hydroxide
530—549 Һелтеле металл ҡушылмалары E530 Оксид магния
550—559 силикаттар E553b Тальк
570—579 стеараттар һәм глюконаттар
580—599 башҡалар
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E600 — E699|E600 — E699
Тәм һәм еҫ көсәйткестәр,
ароматизаторҙар
620—629 глутаматтар E621 Глутамат натрия
630—639 инозинаттар
640—649 башҡалар
E700 — E799
Антибиотики
710—713
E800 — E899
Резерв
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E900 — E999|E900 — E999
Башҡалар
900—909 балауыҙҙар
910—919 глазирлаусылар
920—930 ҡамыр яҡшыртҡыстар
E920 L-цистеин
E921
E922 Калий пероксодисульфаты
E923 Аммоний пероксодисульфаты
E924 Калий броматы
E925
E926
E927 Мочевина (карбамид)
E928
E929 Ацетон пероксиды
E930 Кальций пероксиды
938—949 төрөү өсөн ҡулланылған газдар
E938 Аргон
E939 Гелий
E940 Дихлордифторметан
E941 Азот
E942 Азота закисы
E943 Бутан, Изобутан
E944 Пропан
E945
E946
E947
E948 Кислород
E949 Водород
950—969 тат биргестәр
990—999 күбекләндергестәр
Аҙыҡ өҫтәмәләре исемлеге E1000 — E1999|E1000 — E1999
Аҙыҡ өҫтәмәләре. Өҫтәмә матдәләр. Шулай уҡ антифламингылар.
эмульгатор E1000 Холий кислотаһы :en:Cholic Acid
эмульгатор E1001 Холин, тоҙҙар, эфирҙар Choline salts and esters
ондо һәм икмәкте яҡшыртҡыс Ҡалып:Пищевые добавки/20082605|E1100 Амилазы
ондо һәм икмәкте яҡшыртҡыс, стабилизатор, иттең һәм балыҡтың өлгөрөүен тиҙләткес, тәмде һәм еҫте көсәйткес Ҡалып:Пищевые добавки/20082605|E1101 Протеазы:

(i) протеаза
(ii) папаин
(iii) бромелайн
(iv) фицин

:en:Proteases:

(i) :en:Protease
(ii) :en:Papain
(iii) :en:Bromelain
(iv) :en:Ficin

антиокислитель Ҡалып:Пищевые добавки/20082605|E1102 Глюкозооксидаза :en:Glucose Oxidase
стабилизатор E1103 Инвертазы :en:Invertases
тәмде һәм еҫте көсәйткес Ҡалып:Пищевые добавки/20082605|E1104 Липазы :en:Lipasess
консервант E1105 Лизоцим :en:Lysozyme
тулыландырғыс, стабилизатор, ҡуйыртҡыс, дымды тотҡос агент, текстуратор E1200 Полидекстрозы А и N :en:Polydextroses A and N
ҡуйыртҡыс, стабилизатор, осветлитель, диспергирующий агент E1201 Поливинилпирролидон :en:Polyvinylpyrrolidone
ҡуйыртҡыс, стабилизатор, осветлитель, диспергирующий агент E1202 Поливинилполипирролидон :en:Polyvinylpolypyrrolidone
дымды тотҡос агент, глазирлағыс E1203 Поливиниловый спирт :en:Polyvinyl alcohol
глазирлағыс, ҡуйыртҡыс E1204 Пуллулан :en:Pullulan
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1400 Декстрины, крахмал, эшкәртелгән термически, белый и жёлтый :en:Dextrins, roasted starch white and yellow
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1401 Крахмал, эшкәртелгән кислотой Acid-treated starch
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1402 Крахмал, эшкәртелгән щелочью :en:Alkaline modified starch
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1403 Крахмал отбеленный :en:Bleached starch
эмульгатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1404 Окисленный крахмал :en:Oxidized starch
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1405 Крахмал, эшкәртелгән ферментными препаратами :en:Enzyme treated starch
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1410 Монокрахмалфосфат :en:Monostarch phosphate
стабилизатор, ҡуйыртҡыс E1411 [Дикрахмалглицерин] «сшитый» :en:Distarch glycerol
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1412 Дикрахмалфосфат этерифицированный тринатрийметафосфатом; этерифицированный хлорокисью фосфора :en:Distarch phosphate esterified with sodium trimetasphosphate; esterified with phosphorus oxychloride
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1413 Фосфатированный дикрахмалфосфат «сшитый» :en:Phosphated distarch phosphate
эмульгатор, ҡуйыртҡыс E1414 Дикрахмалфосфат ацетилированный «сшитый» :en:Acetylated distarch phosphate
стабилизатор, ҡуйыртҡыс E1420 Крахмал ацетатный, этерифицированный уксусным ангидридом Starch acetate esterified with acetic anhydride
стабилизатор, ҡуйыртҡыс E1421 Крахмал ацетатный, этерифицированный винилацетатом Starch acetate esterified with vinyl acetate
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1422 Дикрахмаладипат ацетилированный :en:Acetylated Distarch Adipate
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1423 Дикрахмалглицерин ацетилированный :en:Acetylated distarch glycerol
стабилизатор, ҡуйыртҡыс Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1430 Дикрахмалглицерин :en:Distarch glycerine
эмульгатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс E1440 Крахмал оксипропилированный :en:Hydroxy propyl starch
эмульгатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1441 Гидроксипропил крахмала глицерин :en:Hydroxy propyl distarch glycerine
стабилизатор, ҡуйыртҡыс E1442 Дикрахмалфосфат оксипропилированный «сшитый» :en:Hydroxy propyl distarch phosphate
стабилизатор, ҡуйыртҡыс E1443 Дикрахмалглицерин оксипропилированный :en:Hydroxy propyl distarch glycerol
стабилизатор, ҡуйыртҡыс, тоташтырғыс, эмульгатор E1450 Крахмал и натриевой соли октенилянтарной кислоты эфир :en:Starch sodium octenyl succinate
эмульгатор, ҡуйыртҡыс E1451 Ацетилированный окисленный крахмал :en:Acetylated oxidised starch
стабилизатор, глазирлағыс E1452 Крахмал и алюминиевой соли октенилянтарной кислоты эфир
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1501 Бензилированный гидрокарбон :en:Benzylated hydrocarbons
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1502 Бутан-1, 3-диол :en:Butane-1, 3-diol
айырыусы агент E1503 кастор майы :en:Castor oil
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1504 Этилацетат :en:Ethyl acetate
күбекләндергес E1505 Триэтилцитрат :en:Triethyl citrate
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1510 Этанол :en:Ethanol
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1516 Моноацетат глицерина :en:Glyceryl monoacetate
дымды тотҡос агент, тулыландырғыс E1517 Диацетат глицерина (диацетин) :en:Glyceryl diacetate or :en:diacetin
дымды тотҡос агент E1518 Триацетин :en:Glyceryl triacetate or :en:triacetin
тулыландырғыс E1519 Бензиловый спирт :en:Benzyl alcohol
дымды тотҡос, йомшартҡыс һәм дисперсиялаусы агент E1520 Пропиленгликоль :en:Propylene glycol
күбекһеҙләндергес E1521 Полиэтиленгликоль :en:Polyethylene_glycol
Ҡалып:Пищевые добавки/нет в списке|E1525 Гидроксиэтилцеллюлоза :en:Hydroxyethyl cellulose
аммоний пероксодисульфаты

Ҡалып:Пищевые добавки (обозначения)

Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Oxford, 2014, p. 200

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Сарафанова Л. А. Пищевые добавки: энциклопедия / Л. А. Сарафанова, Изд. 2-е.- СПб.: Изд.-во Гиорд, 2004.- 808 с.
  • Оценка некоторых пищевых добавок и контаминантов. 41 доклад объединенных экспертов ФАО/ВОЗ по пищевым добавкам, Женева. — М: «Медицина», 1994 г. — 72 с.
  • Оценка некоторых пищевых добавок и контаминантов. 37 докладов объединенных экспертов ФАО/ВОЗ по пищевым добавкам, Женева. — М: «Медицина», 1974 г. — 48 с.
  • Петрухина А. Из чего мы состоим? Из того, что мы едим… Наука и жизнь, № 1 (2009), стр. 26-29.
  • Принципы оценки безопасности пищевых добавок и контаминантов в продуктах питания. — М.: «Медицина», 1991 г. — 158 с.
  • Росивал Л. и др. Посторонние вещества и пищевые добавки в продуктах. — М.: «Лег. и пищ . пром.», 1982 г. — 264 с.
  • Химия пищевых добавок: Тезисы докладов Всесоюзной конференции. Черновцы. — Киев: НПО «Пищевые добавки», 1989 г. — 256 с.
  • Штейнберг А. И. и др. Добавки к пищевым продуктам (Гигиенические требования и нормирование). — М.: «Медицина», 1969 г. — 95 с.
  • The Oxford Companion to Food / Alan Davidson, Tom Jaine. — Oxford University Press, 2014. — ISBN 978-0-19-104072-6.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡалып:Пищевые добавки