| Көнүҙәк яңылыҡ
|
Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларының I Бөтә Рәсәй съезы — йыйын, ҡор. Республиканың 100 йыллығы айҡанлы Өфө ҡалаһында 2019 йылдың 11-12 апрелендә уҙғарылды.
Съезда Башҡортостан һәм Рәсәй субъекттары мәктәптәрендә эшләгән башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусылары, уҡытыу туған (башҡорт) телдә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының директорҙары, ҡала һәм район хакимиәттәренең мәғариф идаралығы белгестәре һәм методистары, юғары уҡыу йорто вәкилдәре, йәмәғәт эшмәкәрҙәре ҡатнаша.
Көн тәртибендә — Башҡортостанда, Рәсәй субъекттарында башҡорт телен өйрәнеү, уны һаҡлау һәм үҫтереү мәсьәләләре ҡарала.
- Википедиянан ситтә файҙалы һылтанмалар
Үҙгәртеү
|
 Һайланған мәҡәлә
|
 Каспаров Гарри Кимович (тыуған саҡтағы фамилияһы Вайнштейн; 1963 йылдың 13 апрелендә Әзербайжан ССР-ының баш ҡалаһы Баҡыла тыуған) — совет һәм Рәсәй шахматсыһы, шахмат буйынса 13-сө донъя чемпионы, шахмат әҙәбиәтсеһе һәм сәйәсмән. Ҡайһы бер эксперттар Каспаровты тарихтағы бөйөк шахматсы тип таный. Халыҡ-ара гроссмейстер (1980), СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1985), СССР чемпионы (1981, 1988), Рәсәй чемпионы (2004). Бөтә донъя шахмат олимпиадаһының һигеҙ тапҡыр еңеүсеһе: дүрт тапҡыр СССР командаһы составында (1980, 1982, 1986, 1988) һәм дүрт тапҡыр Рәсәй командаһы составында (1992, 1994, 1996, 2002). Ул — ун бер шахмат «Оскар»ы (йылдың иң яҡшы шахматсыһы приздары) эйәһе. Каспаров, ике ҡыҫҡа өҙөклөк менән, 1985 йылдан 2006 йылға саҡлы яңғыҙы ФИДЕ рейтингының башында була: 1993 йылғы ФИДЕ ҡарары менән 1994 йылда рейтингтан төшөрөп ҡалдырыла, ә 1996 йылдың ғинуарында Каспаров Владимир Крамник менән бөр төрлө рейтингҡа эйә була. 1999 йылда Гарри Каспаров рекордлы рейтинг — 2851 балл йыя, һәм Магнус Карлсен яңы рекорд ҡуйғанға тиклем, 13 йыл ярым дауамында Каспаров рекордсы була.
Каспаров, 1985 йылда Анатолий Евгеньевич Карповты еңеп, донъя чемпионы була. «Ике К»ның ҡаршы тороуы 1980-се йылдар уртаһынан башлап 1990-сы йылдар башына саҡлы дауам итә, был аралыҡта Карпов һәм Каспаров донъя чемпионы исеме өсөн биш матч уйнай. 1993 йылда Каспаров һәм яңы дәғүәсе Найджел Шорт Халыҡ-ара шахмат федерацияһынан сыға һәм яңы ойошма — Профессиональ шахмат ассоциацияһы эгидаһы аҫтында матч үткәрә. ФИДЕ Каспаровты титулынан мәхрүм итә һәм 2006 йылға тиклем донъя чемпионы икәү була — ФИДЕ версияһы буйынса һәм «классик» версия буйынса. 2000 йылда донъя беренселегендә Каспаров Владимир Борисович Крамниктан еңелә.
↪ дауамы…Исемлек (108) | Үҙгәртеү
|
 Яҡшы мәҡәлә
|
Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы — РСФСР составында башҡорт халҡының автономлы республикаһы.
1919 йылдың 20 мартында Ырымбур губернаһының төньяҡ өйәҙҙәре (кантондары) биләмәләрендә ойошторолған. Территорияһында ҡалалар булмағанлыҡтан, тәүге ваҡытта күрше Өфө губернаһында урынлашҡан Стәрлетамаҡ ҡалаһынан идара ителгән.
1925 йылдың 27 мартында БАССР-ҙың беренсе Конституцияһы ҡабул ителә. Был конституция Башҡортостандың кантондарға бүленешен билдәләгән; уның буйынса Башҡорт АССР-ы Арғаяш, Бәләбәй, Бөрө, Йылайыр, Мәсәғүт, Стәрлетамаҡ, Тамъян-Ҡатай һәм Өфө кантондарынан торған. Граждандар йыйылыштарҙа, судта, идаралыҡта һәм ижтимағи тормошта үҙ телендә һөйләшеү һәм яҙыу хоҡуғын алған. Бер үк ваҡытта республикала йәшәгән аҙ һанлы милләттәргә лә мәктәптә үҙ телдәрендә уҡытыу хоҡуғы тәьмин ителгән. Рәсми телдәр булып башҡорт һәм урыҫ телдәре танылған.
1990 йылдың 11 октябрендә «Башҡорт АССР-ы суверенитеты тураһында» декларация ҡабул ителә.
1992 йылдың 25 февралендә Башҡорт АССР-ы үҙ атамаһын Башҡортостан Республикаһы тип үҙгәртә.
1992 йылдың 31 мартында Рәсәйҙең башҡа республикалары менән бергә Башҡортостан исеменән дә яңы федератив килешеүгә ҡул ҡуйыла.
↪ д а у а м ы…
Исемлек (102) | Үҙгәртеү
|
|
|
| 18 апрель юбилярҙары *
|
- Акатьев Юрий Васильевич (18.04.1939—29.11.1999), ғалим-социолог, 1973―1999 йылдарҙа Өфө авиация институты — Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы. Социология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовещен районы Дуброво ауылынан (хәҙер бөткән).
- Яҡшымбәтов Малик Нәсих улы (18.04.1944—18.02.1993), кинорежиссёр, 1991—1993 йылдарҙа «Башҡортостан» киностудияһының художество етәксеһе.
- Салова Светлана Алексеевна (18.04.1954), ғалим-урыҫ әҙәбиәте белгесе, 1983 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (2007), профессор (2008). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Низаметдинов Шамил Рауил улы (18.04.1959), ғалим-инженер‑төҙөүсе, 1994—2002 йылдарҙа Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1999 йылдан — кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1994), профессор (1998). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Иглин районы Иҫке Ҡобау ауылынан.
- Хәйбуллина Лилиә Салауат ҡыҙы (18.04.1974—6.05.2007), ғалим-ботаник (альголог), юғары мәктәп уҡытыусыһы. Биология фәндәре кандидаты, доцент.
♦ Кисәге: 17 апрель ♦ Иртәгә: 19 апрель ♦ Барлыҡ көндәр ♦
* Башҡортостан Республикаһының милли архивы мәғлүмәте буйынса
|
|
