Баш бит

Башҡорт Википедияһына рәхим итегеҙ! 300-ләп телдәге ирекле интернет энциклопедияның башҡортса бүлегендә 49 792 мәҡәлә бар. Уны төҙөүҙә һәр кем ҡатнаша ала. Һеҙҙе лә берҙәм ирекмәндәр ғаиләһенә саҡырабыҙ! Welcome to the Embassy! * Добро пожаловать в Посольство!

Порталдар Башҡортостан Башҡортостан шәхестәре Башҡортостан ауылдары Фән География Тарих Техника Йәмғиәт Ислам Яңы портал: Башҡорт әҙәбиәте Әүҙем порталдар: Башҡорт әҙәбиәте, Бөрйән, Салауат, Нуриман райондары

Һайланған мәҡәлә Симме́три́я — ниндәйҙер үҙгәрештәрҙә, әүерелештәрҙә (мәҫәлән: тороштоң, энергияның, мәғлүмәттең, башҡаның) асылған ярашлылыҡ, үҙгәрмәүсәнлек (инвариантлылыҡ). Шулай, мәҫәлән, есемдең сферик симметрияһы, әгәр уны арауыҡта ирекле мөйөштәргә борһаң (бер нөктәһен урынында һаҡлап), есемдең күренеше үҙгәрмәй тигәнде аңлата. Ике яҡлы симметрия ниндәйҙер яҫылыҡҡа ҡарата уң һәм һул яғы бер төрлө күренә тигәнде аңлата. Симметрияның боҙолоуы йәки булмауы асимметрия йәки аритмия тип атала. Дөйөм симметрия үҙенсәлектәре төркөмдәр теорияһы ярҙамында тасуирлана. Симметрия теүәл йәки яҡынса булырға мөмкин. Геометрик симметрия — симметрияның күптәргә билдәле төрө. Геометрик объект, әгәр геометрик әүерелештән һуң уның ҡайһы бер тәүге үҙенсәлектәре һаҡланып ҡалһа, симметриялы тип атала. Мәҫәлән, үҙәге тирәләй боролған түңәрәк баштағы түңәрәктеке кеүек үк формаға һәм ҙурлыҡҡа эйә. Шуға күрә түңәрәк боролошҡа ҡарата симметриялы була (йәғни уның күсәр симметрияһы бар). Геометрик объект өсөн мөмкин булған симметрия төрҙәре мөмкин булған бик күп геометрик әүерелеүҙәргә һәм әүерелдерелгәндән һуң объекттың ниндәй үҙенсәлектәре үҙгәрешһеҙ ҡалырға тейеш булыуына бәйле. Теоретик физикала физик системаның торошо ҡайһы бер тигеҙләмәләр менән һүрәтләнә. Әгәр был тигеҙләмәләр берәй төрлө симметрияға эйә булһа, йыш ҡына уларҙы сисеүҙе һаҡланыусы дәүмәлдәрҙе (хәрәкәт интегралдарын) табыу юлы менән ябайлаштырып була. ↪ дауамы… Исемлек (114) | Үҙгәртеү Яҡшы мәҡәлә Титан  — Сатурндың иң ҙур юлдашы, Ҡояш системаһында ҙурлығы буйынса, Юпитер юлдашы Ганимедтан ҡала, икенсе урында. Ҡояш системаһында, Ерҙән башҡа, өҫтөндәге шыйыҡсаның тотороҡло һаҡланыуы иҫбатланған берҙән-бер есем, һәм планетаның тығыҙ атмосфераға эйә булған берҙән-бер юлдашы. Титан Сатурндың иң беренсе булып билдәле булған юлдашы — уны 1655 йылда голланд астрономы Христиан Гюйгенс аса. Титандың диаметры — 5152 км, был Ай диаметрына ҡарағанда 50 процентҡа артығыраҡ, шул уҡ ваҡытта Титан Ер юлдашын массаһы буйынса 80 процентҡа уҙып китә. Титан шулай уҡ күләме буйынса Меркурий планетаһынан ҙурыраҡ, әммә ул массаһы буйынса унан ҡалыша. Титандың тартыу көсө Ерҙең тартыу көсөнөң етенән бер өлөшөн тәшкил итә. Титандың массаһы Сатурндың бөтә юлдаштары массаһының 95 процентына тигеҙ. Титандың өҫтө, нигеҙҙә, һыулы боҙҙан һәм һарҡынды органик матдәләрҙән тора, геологик йәһәттән йәш, аҙ һанлы тау түбәләстәрен һәм кратерҙарҙы, шулай уҡ бер нисә криовулканды иҫәпкә алмағанда, башлыса, тигеҙ. Титанды уратып алған тығыҙ атмосфера 2004 йылда «Кассини-Гюйгенс» аппараты осоп килгәнгә тиклем юлдаштың өҫтөн күреү мөмкинлеген бирмәй. Атмосфераһы күбеһенсә азоттан тора, шулай уҡ ҙур булмаған миҡдарҙа метан һәм этан бар, улар шыйыҡ һәм ҡаты яуым-төшөмдөң сығанағы булған болоттарҙы барлыҡҡа килтерә. Өҫтөндә метан-этан күлдәре һәм йылғалары бар. Өҫтөндәге баҫым ер атмосфераһы баҫымынан 1,5 тапҡырға артығыраҡ. Уның өҫтөндәге температура — минус 170—180 °C. Температураһы түбән булыуға ҡарамаҫтан, Титан Ерҙең иртә үҫеш стадияһы менән сағыштырыла, шуға күрә юлдашта тереклектең иң ябай формаларының булыу мөмкинлеген инҡар итергә ярамай, атап әйткәндә, шарттары юлдаштың өҫтөндәгенә ҡарағанда күпкә уңайлы булған ер аҫты һыу ятҡылыҡтарында. Титанды 1655 йылдың 25 мартында голланд физигы, математигы һәм астрономы Гюйгенс Христиан аса. Галилей өлгөһөнән илһамланып, Гюйгенс ағаһы Константин менән бергә апертураһы 57 мм һәм ҙурайтыү сифаты 50 тапҡырҙан ашыуға артҡан телескоп уйлап таба. Гюйгенс шул телескоп ярҙамында Ҡояш системаһындағы планеталар — Марс, Венера, Юпитер һәм Сатурнды күҙәтә. Ғалим 16 көн эсендә һуңғы планета тирәләй тулы әйләнеш яһаған сағыу төҫтәге есемде күреп ҡала. Дүрт әйләнештән һуң, 1655 йылдың июнендә, Сатурн ҡулсалары, Ергә ҡарата түбән ауышып күҙәтеүгә ҡамасауламаған мәлдә, Гюйгенс Сатурндың юлдашын табыуына тулыһынса инана. ↪ д а у а м ы… Исемлек (106) | Үҙгәртеү Сифатлы мәҡәлә, исемлектәр, порталдар Һуңғы сифатлы мәҡәлә: Шәйхулов Алмас Ғәлимйән улы. Һуңғы һайланған портал: Башҡортостан ауылдары. Сифатлы мәҡәләләр (12) | Исемлектәр һәм порталдар (0, 1) | Үҙгәртеү

Аҙна рәсеме Боҙ тишкес, Һиндостан. Үҙгәртеү | Архив | Тәҡдим Бөгөн: 18 сентябрь ♦ Кисәге: 17 сентябрь ♦ Иртәгә: 19 сентябрь ♦ Барлыҡ көндәр ♦ Байрамдар Халыҡ-ара байрамдар Милли байрамдар Әзербайжан — Милли музыка көнө. Әрмәнстан — Астрономия көнө. Чили — Беренсе хөкүмәтте хәтерләү көнө. Һөнәри байрамдар 18 сентябрь юбилярҙары * Третьякова Ольга Николаевна (18.09.1909—19.09.1975), ғалим-ветеринар врач. 1948—1963 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (1968), профессор (1968). Сығышы менән хәҙерге Ҡаҙағстандың Ҡыҙылурҙа ҡалаһынан. Баскаков Анатолий Михайлович (18.09.1939—16.10.2010), ғалим-педагог, комсомол һәм партия органдары хеҙмәткәре. 1986–1994 йылдарҙа хәҙерге Силәбе дәүләт мәҙәниәт институтының педагогика һәм психология кафедраһы мөдире. Педагогия фәндәре докторы (2000), профессор (2001). Почёт ордены кавалеры (1994). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Крепостной Йылайыр ауылынан. Плечев Владимир Вячеславович (18.09.1949), ғалим-хирург. 1976 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1993 йылдан — госпиталь хирургияһы кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта БДМУ клиникаһының хирургия хеҙмәте етәксеһе. Афған һуғышы һәм Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы, медицина хеҙмәте полковнигы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академигы (2018), медицина фәндәре докторы (1990), профессор (1991). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999). Рәсәй Федерацияһының (2010) һәм Башҡортостан Республикаһының (1995) атҡаҙанған табибы, һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2007), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2013). А. Н. Бакулев исемендәге премия (2004) лауреаты. * Башҡортостан Республикаһының милли архивы, Башҡорт энциклопедияһы, Башҡорт Википедияһы һәм башҡа сығанаҡтар буйынса һәр көн яңыртыла. Ҡыҙыҡ мәғлүмәт Стәрлетамаҡ ҡалаһы флагы 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 3860 яугиры орден һәм миҙалдар менән бүләкләнә, 78 кеше — Советтар Союзы Геройы исеменә һәм биш кеше Дан орденының тулы кавалеры исеменә лайыҡ була. Стәрлетамаҡ ҡалаһы флагындағы өс тулҡын Ашҡаҙар, Ағиҙел, Стәрле йылғаларын кәүҙәләндерә. Башҡорттарҙа тик бишенсе (тыуа ят) йәки алтынсы (ете ят) быуында ғына туғандар үҙ—ара никахлаша алғандар. Сатурндың юлдашы Титан Сатурндың юлдашы Титанда болоттар барлыҡҡа килә һәм яуым-төшөм дә булғылай. Тәүге электрон уйын ҡоролмалары Икенсе донъя һуғышынан һуң АҠШ-та барлыҡҡа килә. Япон календары буйынса сентябрҙең өсөнсө дүшәмбеһе — Ололарҙы хөрмәтләү көнө. Үҙгәртеү | Архив | Тәҡдим Яңы мәҡәлә Мәҡәлә оҫтаһы | Тиҙ башланғыс Проекттар Мең Мириада Башҡортнамә Юбилярға Википедия бүләге Һайланған мәҡәләләргә кандидаттар Яҡшы мәҡәләгә кандидаттар Үҙгәртеү | Архив | Тәҡдим

Дәреслек	Китапхана	Өҙөмтә	Һүҙлек	Милек	Викидата	Яңылыҡтар	Мета	Инкубатор	Төрҙәр	Сәйәхәт	Университет