| Көнүҙәк мәҡәлә
|
Башҡорт телендәге гәзит-журналдарға яҙылығыҙ!!!
- Гәзиттәр
- Журналдар
- Ағиҙел, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Аҡбуҙат, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Аманат, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Башҡортостан ҡыҙы, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Башҡортостан уҡытыусыһы, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Ватандаш, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Тамаша, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Һәнәк, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
- Шоңҡар, Рәсәй Почтаһы сайтында онлайн яҙылыу, электрон нөсхәгә яҙылыу
Үҙгәртеү
|
 Һайланған мәҡәлә
|
Немецтар, ниместәр, шулай уҡ алмандар — Германияның төп халҡы. Дөйөм һаны — 140 миллион. Милли теле — герман төркөмөнөң немец теле.
Немецтарҙың яртыһы тиерлек Германиянан ситтә йәшәй. Немец теле үҙ милли варианты булараҡ киң таралған Австрия, Швейцария, Лихтенштейн һәм Люксембург халҡының күбеһе һуңғы ваҡытта үҙҙәрен немец тип түгел, ә австриялылар, швейцарҙар һәм лихтенштейнлылар тип һанай.
Ниместәр, (үҙатамаһы дойче) — Германияның төп халҡы. Нимес этносының нигеҙен беҙҙең эраның беренсе быуатында романлаштырылған кельт һәм Альптағы рәт халҡы менән аралашып бөткән боронғо герман ырыуҙары — франктар, сакстар, баварҙар, алемандар тәшкил итә.
Франк империяһының айырылғандан һуң (843) Көнсығыш Франк короллегенән герман телле халыҡ бүленеп сыға. Х быуат башында ул Тевтон тип атала башлай (был атама боронғо герман этнонимының тевтон ырыуынан килп сыҡҡан); нимессә үҙатамаһы диутистар (һуңыраҡ дойч) Х быуат уртаһынан билдәле булараҡ ниместарҙәң дөйөмләшеүен раҫлай. X—XIV быуаттарҙа ниместәр төп халыҡты өлөшләтә ассимиляцияһы итеп, Эльбаның көнсығыш ерҙәрендә урынлаша.
Ҡайһы бер нимес төркөмдәренең хәҙерге Чехия, Польша, Венгрия, Румыния һәм Европаның башҡа илдәре территорияларына күсенеү процесы ошо быуатта бара. Артабан да күп быуаттар дауамында Германияның сәйәси бүлгеләнеүҙәре ниместәрҙең берҙәм халыҡ булып үҫеүенә ҡамасаулыҡ итә.
Бер нисә быуат буйы ниместәрҙең этник тарихы ике яҡлы үҫә: Урта быуаттарҙың тәүге осоронда барлыҡҡа килгән айырым халыҡтарҙың — баварҙарҙың, саксондарҙың, швабтарҙың, франктарҙың һәм башҡаларҙың үсеше дауам итә, шул уҡ ваҡытта бөтә ниместәр өсөн дөйөм мәҙәниәт һыҙаттары һалына.
XVI быуат башында консолидация процесы иң тәүҙә саксон (мейсен) диалекты нигеҙендә әҙәби нимес телен төҙөүҙә күренә. Әммә ниместәрҙәң дин буйынса католиктарға һәм протестант-лютерандарға бүленеүе сәбәпле халыҡтың көнкүрешендә һәм мәҙәниәтендә айырмалыҡтар килеп сыға. Иҡтисадтың насар үҫеше, нимес ерҙәрен ҡыйратҡан һуғыш һөҙөмтәһендә XVIII—XIX быуаттарҙа ниместәр Америка һәм Европаның төрлө илдәренә (шул иҫәптән Рәсәйгә лә) күпләп күсенә башлай.
↪ дауамы…
Исемлек (105) | Үҙгәртеү
|
 Яҡшы мәҡәлә
|
 Әбүғәлисина — күренекле фарсы философы һәм табибы, көнсығыш аристотелизмы вәкиле. 980 йылда Урта Азияла Бохара ҡалаһы янындағы Афшан ҡалаһында тыуа. Солтан һарайының табибы һәм вәзире була. Урта быуаттарҙың һәм ислам донъяһының иң танылған һәм абруйлы ғалим-философы.
ң
Әбүғәлисина Бохарала бай ғаиләлә тыуа. Уның атаһы белемле, мәртәбәле зат булып, улын да үҙенең мәсләге йүнәлешендә тәрбиәләргә тырыша. Әбүғәлисина 10 йәшендә үк Ҡөрьәнде яттан белә. 985—96 йылдарҙа Бохарала башланғыс мәктәптә уҡый; һуңыраҡ өйөндә белем ала — математика, физика, логика, астрономия, философия һәм башҡа фәндәрҙе өйрәнә. Ғәрәп һәм фарсы телдәрен, уларҙың грамматикаһын 15—16 йәштәрендә үҙ аллы уҡый. Был фәндәрҙе Бохараға килгән ғалим Әбү Абдалаһ Натил менән өйрәнә. Һуңынан 16 йәшлек малай үҙ алдына уҡый. Аристотелдең «Метафизика»һы менән танышҡансы геометрия, астрономия, музыканы еңел өйрәнә. Үҙенең автобиографияһында «был китапты бер нисә тапҡыр уҡып сыҡтым, әммә аңламаным» тип билдәләй. Әл-Фарабиҙың «Метафизикаға аңлатмалар»ын уҡығас ҡына төшөнөп китә.
16 йәшлек Ибн Синаны Бохараның әмирен дауаларға саҡыралар. Автобиографияһында: «Медицинаны өйрәнә башланым, ауырыуҙарҙы күҙәтеп, белемемде тулыландырҙым, был мине китаптарҙа булмаған төрлө дауалау алымдарына өйрәтте», — тип яҙа ул.
1002 йылда ҙур ғалимдар даирәһен берләштергән «Мамум академияһы» урынлашҡан Гүргәнч (хәҙерге Үргәнес) ҡалаһына күсеп китә. Солтан Мәхмүт Ғәзнәүигә хеҙмәт итеүҙән баш тартҡандан һуң (1008), йәберләнеүҙәргә дусар була, Хорасанда һәм Табарстанда ил гиҙеп йөрөй. Күп кенә хеҙмәттәрен юлда саҡта эйәр өҫтөндә килеш яҙа.
1015—1024 йылдарҙа Хәмәданда йәшәй, фәнни эшмәкәрлек менән шөғөлләнә, әмирлектең сәйәси һәм дәүләт эштәрендә лә әүҙем ҡатнаша.
↪ д а у а м ы…Исемлек (100) | Үҙгәртеү
|
|
|
| 10 декабрь юбилярҙары *
|
- Гордеев Александр Семёнович (10.12.1903—16.10.1975), Бөйөк Ватан һуғышы яугире, танкыға ҡаршы ҡорал тоҫҡаусы ярҙамсыһы, гвардия старшинаһы. Еңеү парадында ҡатнашыусы. СССР-ҙың 2‑се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Советтар Союзы Геройы (1944).
- Бәхтейәров Әнүәр Сәхибгәрәй улы (10.12.1928—25.06.1995), совет нефтсеһе, хужалыҡ эшмәкәре. 1966—89 йылдарҙа «Краснохолмнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы начальнигы. Башҡорт АССР-ының 8‑се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. РСФСР‑ҙың атҡаҙанған нефть һәм газ сәнәғәте хеҙмәткәре (1989), БАССР‑ҙың атҡаҙанған нефтсеһе (1971), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1987). СССР-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1972). Октябрь Революцияһы (1981), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1976) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры.
- Абдужамалов Абдужамал Абдурашидович (10.12.1933—18.11.1996), инженер-технолог, хужалыҡ эшмәкәре. 1980—1996 йылдарҙа «Салаватнефтеоргсинтез» берекмәһенең минераль ашламалар заводы директоры. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1974) һәм Халыҡтар Дуҫлығы (1986) ордендары кавалеры. СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1967), СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәтенең иң яҡшы рационализаторы (1987). Сығышы менән хәҙерге Дағстан Республикаһының Сөләймән Стальский районының үҙәге Касумкент ауылынан.
- Диңгеҙбаева Рәүилә Муса ҡыҙы (10.12.1958), педагог. Баймаҡ районындағы 105-се һөнәри лицейҙың директор урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғәриф хеҙмәткәре.
♦ Кисәге: 9 декабрь ♦ Иртәгә: 11 декабрь ♦ Барлыҡ көндәр ♦
* Башҡортостан Республикаһының милли архивы мәғлүмәте буйынса
|
|
._Oil_painting_by_a_Ne_Wellcome_V0017691.jpg)
