Белый Виктор Аркадьевич
Белый Виктор Аркадьевич | |
Зат | ир-ат[1][2] |
---|---|
Гражданлыҡ | СССР |
Тыуған көнө | 1 (14) ғинуар 1904[1][3] |
Тыуған урыны | Бердичев[d], Киевская губерния[d], Рәсәй империяһы |
Вафат булған көнө | 6 март 1983[1][4][5][…] (79 йәш) |
Ерләнгән урыны | Мәскәүҙәге Дон зыяраты[d] |
Һөнәр төрө | композитор, музыка педагогы, профессор |
Эшмәкәрлек төрө | Йыр, соната һәм хор[d] |
Эш урыны |
П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү дәүләт консерваторияһы Белорусская государственная академия музыки[d] |
Биләгән вазифаһы | баш мөхәррир[d] |
Уҡыу йорто | П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү дәүләт консерваторияһы |
Ғилми исеме | профессор[d] |
Ғилми дәрәжә | сәнғәт фәндәре кандидаты[d] (1935) |
Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
Ойошма ағзаһы | СССР Композиторҙар союзы[d] |
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
Белый Виктор Аркадьевич (төп исеме — Бе́лый Давид Аронович; 1 ғинуар (14 ғинуар) 1904 йыл — 6 март 1983 йыл) — СССР композиторы, йәмәғәт эшмәкәре. РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1980) һәм атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1956). «Орлёнок» балалар йырының авторы.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ви́ктор Арка́дьевич Бе́лый 1904 йылдың 1(14) ғинуарында Бердичевта тыуа. Тиҙҙән ғаилә Васильковҡа күсә (ике ҡала ла — Киев губернаһыныҡы). Атаһы — Арон Самуилович Белый, табип, Беренсе донъя һуғышында фронтта һәләк була. Әсәһе — Е. Н. Белая (пианист).
1929 йылда П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү консерваторияһын композиция класы буйынса тамамлай (уҡытыусылары Г. Э. Конюс, Н. Я. Мясковский һәм Н. С. Жиляев була). Проколл (1925—1929) һәм РАПМ (1929—1932) ағзаһы. 1931 йылда — «За пролетарскую музыку» журналы мөхәррире. Л. Н. Лебединский һәм М. В. Коваль менән бергә 1920-се йылдар аҙағы—1930-сы йылдар башында А. В. Мосоловты, башҡа совет авангардистарын һәм уларҙың «юлдаштарын» эҙәрләүҙәр башында тора. Белый Д. Д. Шостаковичҡа ҡаршы ла киҫкен фекерҙәр әйткеләй. Мәҫәлән:
"Леди Макбет"та буталсыҡлыҡ һәм конструкция артыҡлыҡтары, «Светлый ручей»ҙа музыканың ҡысҡырыныуға ҡоролған фәҡирлеге бер үк төрлө ысынбарлыҡтың боҙоп күрһәтелгән образын бирә.— РГАЛИ, ф. 962, оп. 5, ед. хр. 39, л. 6.[6]
1935—1948 йылдарҙа П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү консерваторияһында уҡыта (1941 йылдан профессор). 1939—1948 йылдарҙа — СССР Композиторҙар берлеге ағзаһы. Сәнғәт фәндәре кандидаты (1941).
1942—1948 йылдарҙа СССР Композиторҙар берлегенең ойоштороу комитетының яуаплы секретары була. 1949—1952 йылдарҙа — А. В. Луначарский исемендәге Белоруссия дәүләт консерваторияһында композиция класы буйынса профессор, 1954—1958 йылдарҙа — СССР Композиторҙар берлегенең идара секретары вазифаһын башҡарыусы. 1957—1973 йылдарҙа — «Музыкальная жизнь» журналының баш мөхәррире. 1974 йылдан — «Музыкальная жизнь» журналы мөхрририәтенең консультанты һәм ағзаһы.
Башҡортостан музыкаһында
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Виктор Белый милли музыкаларҙы үҫтереүгә өлөш индерә. Башҡортостан музыка тарихында уның «Башҡорт темаларына өс миниатюра», «Салават» (халыҡ һүҙҙәре, башҡортсанан Я. Родионов тәржемәһе) тигән әҫәрҙәре бар, икеһе лә 1939 йылда яҙылған.
Виктор Аркадьевич Белый 1983 йылдың 6 мартында вафат була. Мәскәүҙә Дон зыяратында ерләнгән.
Ғаиләһе
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡатыны — музыка белгесе В. П. Россихина. Улдары — физик Виктор Викторович Белый (балалар яҙыусыһы С. Л. Прокофьеваға өйләнә); математик Глеб Викторович Россихин.
Ижады
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Валентина Чемберджи билдәләүенсә («В доме музыка жила». — М.: Аграф, 2002. — С.168—170), совет осоро композиторы булараҡ В. А. Белыйҙың фажиғәһе: ул камера музыкаһы буйынса белгес һәм уны юғары баһалаусы, фортепиано өсөн һәм фортепиано менән скрипка өсөн сонаталар авторы; әммә билдәлелекте уға йырҙары килтерә. «Баллада об Александре Матросове» (Я. Шведов) тигән әҫәре өсөн Сталин премияһы менән бүләкләнә.
Фортепиано өсөн әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1923 Соната № 1 (рукопись)
- 1925 Две фуги. Музгиз, 1928
- 1926 Соната № 2 (рукопись)
- 1928 Лирическая сонатина. Музгиз, 1929
- 1928 Траурный марш. Музгиз, 1930
- 1939 Три миниатюры на башкирские темы. Музгиз, 1941
- 1941 Соната № 3. Музгиз, 1946
- 1945 Четыре пьесы на таджикские темы. Музфонд, 1947
- 1946 Соната № 4. Музгиз, 1947
- 1947 Шестнадцать прелюдий на темы народов СССР. Музгиз, 1948
- 1950 Две пьесы на белорусские народные темы. Музгиз, 1951
- 1952 Белорусские напевы (рукопись)
Балалар музыкаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1969 Флейта и оркестр. «Музыка», 1970
- 1969 Канон. «Музыка», 1970
- 1976 Маленький этюд. «Музыкальная жизнь»,1974, № 19
- 1976 Свирель поет. «Музыкальная жизнь»,1974, № 19
Камера музыкаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1954 Соната для скрипки и фортепиано. Музгиз, 1955
- 1921 Поэма для альта с фортепиано. Музгиз, 1929
Тауыш менән фортепиано өсөн әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1926 «26» (Памяти бакинских комиссаров), сл. Н. Асеева. Музгиз, 1927
- 1929 «Война» (цикл). сл. Э. Толлера, Н. Гарнье, В. Газенклевера, М. Светлова. Музгиз, 1929
- 1933 10 чувашских песен, русский текст С. Болотина и Т. Сикорской. Музгиз, 1935
- 1933 «Начал колос наливаться», сл. А. Гидаша. Музгиз, 1934
- 1935 «Прощание» (Памяти С. М. Кирова), сл. Н. Заболоцкого. Музгиз, 1936
- 1935 «Маленький летчик», сл. Я. Купалы. Музгиз, 1936
- 1935 «Песня о девушке-партизанке», сл. Ф. Канатова. Музгиз, 1936
- 1936 «Зимняя дорога», сл. А. Пушкина. Музгиз, 1937
- 1938 «Милый Иран мой», сл. А. Лахути. Музгиз, 1939
- 1939 «Морские песни» (цикл), сл. А. Лебедева. Музгиз, 1944
- 1941 «Баллада о капитане Гастелло», сл. В. Винникова. Музгиз, 1941
- 1941 «Юный партизан», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1942
- 1944 Три польские народные песни, русский текст С. Кондратьева. Музгиз, 1945
- 1949 «День рождения Ленина», сл. С. Щипачева. Музгиз, 1949
- 1950 «Три песни-баллады о Ленине», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1950
- 1951 Два романса: «Май», сл. С. Острового, «Песня горниста», сл. Л. Озерова. Музгиз, 1951
- 1952 «У берегов реки любимой», сл. Н. Некрасова. Музгиз, 1951
- 1956 «Светить всегда!» (цикл), сл. В. Маяковского. «Советский композитор»,1957
- 1961 П. Дегейтер. Песни (обработка), русский текст В. Дмитриева. Музгиз, 1962
- 1962 Дж. Хилл. Песни (обработка), русский текст С. Болотина и Т. Сикорской. Музгиз, 1963
- 1964 «Родина», сл. М. Лермонтова. «Музыкальная жизнь»,1964, № 19
- 1970 «Поет Монтегюс» (обработка), русский текст С. Болотина и Т. Сикорской. «Советский композитор»,1973
- 1977 «Три песни-баллады о Ленине», сл. Я. Шведова (вторая редакция)
- 1978 «Я жить хочу», «Тебе, Кавказ…», сл. М Лермонтова (рукопись)
- 1982 «Три вокальных монолога на стихи М. Лермонтова». М., 1982
- 1982 «Три баллады на стихи А. Блока». (Рукопись). Факсимиле опубликовано в сборнике (ссылка 4.)., 1987
Күмәк йырҙары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1928 «Военная пионерская», сл. В. Маяковского. Музгиз, 1929
- 1929 «Марш венгерских шахтеров» (обработка), сл. А. Гидаша. Музгиз, 1931
- 1930 «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!», сл. Н. Минского в обработке И. Френкеля. Музгиз, 1931
- 1933 «Песня 30-й дивизии», сл. М. Светлова. Музгиз, 1933
- 1934 «Пионерский барабан», сл. С. Михалкова. Музгиз, 1934
- 1934 «Первомайская баллада», сл. Романовского. Музгиз, 1934
- 1936 «Орленок», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1936
- 1941 «Песня смелых», сл. А. Суркова. Музгиз, 1941
- 1941 «Смелей, краснофлотцы!», сл. В. Лебедева-Кумача. Музгиз, 1941
- 1941 «Балтийцы», сл. Н. Брауна. Музгиз, 1942
- 1942 «Песня о пяти героях», сл. И. Френкеля. Музгиз, 1941
- 1948 «Когда приходит май», сл. А. Коваленкова. Музфонд, 1948
- 1949 «Их подвиг жив», (Песня о краснодонцах), сл. М. Светлова. Музгиз, 1949
- 1949 «От Путивля до Карпат», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1949
- 1949 «В защиту мира!», сл. И. Френкеля. Музгиз, 1949
- 1949 «Молодежь, будь наготове!», сл. М. Светлова. Музгиз, 1949
- 1949 «Октябрьская песня», сл. В. Маяковского. «Советский композитор», 1967
- 1952 «Песня о Сергее Лазо», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1954
- 1977 «В нашей школе», сл. Я. Халецкого. «Музыка», 1977
- 1977 «Баллада о комиссаре», сл. Я. Халецкого. «Музыка», 1977
Хор өсөн әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1936 Сюита на чувашские темы, русский текст Я. Родионова. Музгиз, 1937
- 1938 Два фрагмента из поэмы «Ленин», сл. В. Маяковского. Музгиз, 1939
- 1938 Два хора на стихи Н. Некрасова: «Перед дождем», «Зеленый шум». «Советский композитор»,1977
- 1939 «Три дороги», сл. Т. Шевченко, перевод А. Безыменского. Музгиз, 1939
- 1939 «Салават», сл. народные, перевод с башкирского Я. Родионова. Музгиз, 1943
- 1940 Два хора на сл. Токтогула, перевод с киргизского В. Винникова. Музфонд, 1945
- 1942 «Славянская сюита», сл. Р. Стиенского и Н. Белинович. Музгиз, 1943
- 1945 Два хора на русские народные темы: «Сегодня день-то печальный», «С терема на терем». Музгиз, 1947
- 1946 «Русская река», сл. М. Алигер. Музгиз, 1948
- 1950 «Сын отчизны», сл. К. Рылеева. Музгиз, 1950
- 1952 «Ермак», сл. народные (обработка). Музгиз, 1952
- 1954 «Степь», сл. Л. Озерова, «Советская музыка» (приложение), 1954, № 9
- 1964 Два канона (для детского хора), сл. Я. Серпина. «Музыка», 1965
- 1965 «Леса шумят», сл. П. Комарова. «Музыка», 1966
- 1973 «Байкал», сл. А. Твардовского. «Советский композитор», 1974
- 1973 «Русские леса», сл. П. Комарова. «Советский композитор», 1974
- 1973 «Степная дорога», сл. М. Нагнибеды. «Советский композитор», 1974
Фортепиано менән хор өсөн әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1929 Обработка революционных песен: «Смело товарищи, в ногу», «Варшавянка», «Замучен тяжелой неволей», «Мы кузнецы», «Полоса», «Александровский централ». Изд. Общества политкаторжан, 1930
- 1929 «Великое состязание», сл. А. Жарова. Музгиз, 1930
- 1930 «Песня летчиков», сл. В. Маяковского. Музгиз, 1930
- 1931 «Голодный поход», сл. Дж. Паскаля, перевод с английского М. Гершензона. Музгиз, 1932
- 1942 «Красные конники», сл. М. Голодного. Музгиз, 1942
- 1942 «Партизаны в лесах», сл. народные в обработке Я. Шведова. Музгиз, 1942
- 1942 «Песня Тараса», сл. Л. Первомайского. Музгиз, 1942
- 1943 «День пройдет и ночь пройдет», сл. А. Малышко. Музфонд, 1944
- 1955 «Баллада об Александре Матросове», сл. Я. Шведова. Музгиз, 1951
- 1952 «Сад на реке», сл. М. Рудермана. Музгиз, 1953
- 1953 Украинские народные песни: «По-над Случем хмара стала», «Черногоро-Украина» (обработка). Музгиз, 1956
- 1972 «Уж небо осенью дышало», сл. А. Пушкина. «Советский композитор», 1973
- 1972 «Вечер», сл. А. Фета. «Советский композитор», 1973
- 1972 «Поет зима — аукает…», сл. С. Есенина. «Советский композитор», 1973
- 1972 «Про моря и про маяк», сл. В. Маяковского. «Советский композитор», 1973
- 1972 «Майская песенка», сл. В. Маяковского. «Советский композитор», 1973
- 1982 «Партизанская песня», сл. В. Протопопова. «Музыкальная жизнь»,1982, № 3
Спектаклдәргә музыкаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1930 «1905-й год», Театр МОСПС
- 1935 «Город ветров», Театр МОСПС
- 1936 «Хлопчик», Театр МОСПС
- 1936 «Салют, Испания!», Театр МОСПС
- 1937 «Апшеронская ночь», Театр МОСПС
- 1940 «Фландрия», Театр МОСПС
- 1948 «Двадцать лет спустя», Горьковский драматический театр
- 1952 «Сергей Лазо», Центральный театр Советской Армии
Аудиояҙмалары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Г р а м п л а с т и н к а — Песни Виктора Белого (Д 30955-6)
- Бөтә Союз радиоһының фондтар яҙмаһында:
- 16 прелюдий на темы народов СССР (исп. И. Аптекарев)
- «Светить всегда!» (цикл), исп. Е. Владимиров и автор
- «День рождения Ленина», исп. те же
- «Зимняя дорога», исп. те же
- «Родина», исп. те же
- «Баллада о капитане Гастелло», исп. А. Пирогов и автор; Е. Владимиров и автор
- «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!», «Орленок», «Песня о девушке-партизанке», «Песня смелых», «Их подвиг жив», «Баллада об Александре Матросове», «В защиту мира!», «Песня о пяти героях»
- Бөтә Союз Композиторҙар йорто фонотекаһындағы яҙмалары:
- Авторский концерт (1964)
- «Светить всегда!» (цикл), исп. Е. Флакс и автор
- «Три дороги», исп. студенты дирижерско-хорового факультета Московской консерватории, дирижер В. Соколов
- Прелюдии на темы народов СССР, исп. М. Гринберг
- «26» (Памяти бакинских комиссаров), исп. Н. Исакова и автор
- Чувашские песни в обработке В. Белого, исп. Н. Исакова и автор
- Авторский концерт (1978)
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Өсөнсө дәрәжә Сталин премияһы (1952) — «В защиту мира» һәм «Александр Матросов» йырҙары өсөн
- РСФСР-ҙың халыҡ артисы (8.5.1980)
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (28.6.1956)
- Белорус ССР-ының атҡаҙанған артисы (1955)
- Октябрь Революцияһы ордены
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (28.12.1946)
- ике «Почёт Билдәһе» ордены
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #1025021185 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (урыҫ) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
- ↑ Виктор Белый // Discogs (ингл.) — 2000.
- ↑ Viktor Arkadyevich, Viktor Aronovich, Виктор Аркадьевич, Давид Аронович Bely // Musicalics (фр.)
- ↑ Власова Е. С. Op. cit., с. 267.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Корев Ю., «Виктор Белый», М., 1962.
- Энциклопедический музыкальный словарь, «Советская энциклопедия», 1966.
- И. Мамчур «Виктор Белый», Москва, «Советский композитор», 1979.
- Сборник, составитель Л. Н. Лебединский «В. А. Белый», Москва, «Советский композитор», 1987.
- Белый, Виктор Аронович (Аркадьевич) // Большая русская биографическая энциклопедия (электронное издание). — Версия 3.0. — М.: Бизнессофт, ИДДК, 2007.
- 6. Виктор Аркадьевич Белый, фото
- 14 ғинуарҙа тыуғандар
- 1904 йылда тыуғандар
- Киев губернаһында тыуғандар
- 6 мартта вафат булғандар
- 1983 йылда вафат булғандар
- Мәскәүҙә ерләнгәндәр
- Мәскәү консерваторияһын тамамлаусылар
- Сталин премияһы лауреаттары
- Октябрь Революцияһы ордены кавалерҙары
- «Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары
- РСФСР-ҙың халыҡ артистары
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәрҙәре
- «1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- Баш мөхәррирҙәр
- СССР Композиторҙар союзы ағзалары
- XX быуат музыка педагогтары
- Рәсәй музыка педагогтары
- СССР музыка педагогтары
- Алфавит буйынса педагогтар
- Алфавит буйынса шәхестәр
- XX быуат композиторҙары
- Рәсәй композиторҙары
- СССР композиторҙары
- Алфавит буйынса композиторҙар
- Алфавит буйынса музыканттар