Варшава Килешеүе Ойошмаһы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Варшава Килешеүе Ойошмаһы
Герб
Warsaw Pact Logo.svg
Логотип
Нигеҙләү датаһы 14 май 1955
Хөрмәтенә аталған Варшава килешеүе[d]
Девиз тексы Union of peace and socialism, Unió de pau i socialisme, Unie míru a socialismu, Союз мира и социализма һәм Union de paze e sociałismo
Штаб-фатирҙың урынлашыуы Мәскәү ҡалаһы, СССР
Нигеҙендәге текст Варшава килешеүе[d]
Ҡулланылған тел урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, словак теле, Румын теле һәм Болгар теле
Ғәмәлдән сыҡҡан дата 1 июль 1991
Урынлашыу картаһы
Ҡапма-ҡаршыһы НАТО
Командир Конев Иван Степанович, Гречко Андрей Антонович, Якубовский Иван Игнатьевич, Куликов Виктор Георгиевич һәм Лушев Пётр Георгиевич
Commons-logo.svg Варшава Килешеүе Ойошмаһы Викимилектә
Варшава килешеүе илдәре картаһы

Варшава килешеүе (Дуҫлыҡ, теләктәшлек һәм үҙ-ара ярҙам тураһында килешеү) 1955 йылдың 14 майында ҡабул ителгән документ. Был документ Советтар Союзы етәкселегендә Европалағы социалистик илдәрҙең хәрби союзына (Варшава Килешеүе Ойошмаһы-Организации Варшавского договора ,ОВД), 36 йыл дауамында донъяла йәшәп килгән ике полюслы тәртипкә нигеҙ һала (биполярный мир). Был килешеү Германия Федератив Республикаһының НАТО-ға ҡушылыуына яуап итеп төҙөлә (союзниктар килешеүе буйынса, һуғыштан һуң Германия нейтраль статус һаҡларға тейеш була)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10].

Был килешеү 1955 йылдың 14 майында Варшавала үткән Европала тыныслыҡ һәм хәүефһеҙлек тәьмин итеү буйынса Европа дәүләттәре кәңәшмәһендә Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы, Болгария Халыҡ Республикаһы, Венгрия Халыҡ Республикаһы, ГДР, Польша Халыҡ Республикаһы, Румыния Социалистик Республикаһы, СССР һәм Чехословакия етәкселәре тарафынан төҙөлә.

1985 йылда Варшава Килешеүе Ойошмаһы Хәрби Көстәрендә — 7 562 987 хеҙмәткәр, 1990 йылда — 6 960 700 хеҙмәткәр була.

Килешеү 1955 йылдың 5 июнендә көсөнә инә, 1985 йылдың 26 апрелендә элекке килешеүҙең ваҡыты үткәндән һуң, тағы 20 йылға оҙайтыла.

1989—1990 йылдарҙа Үҙәк һәм Көнсығыш Европа илдәрендә коммунистик режимдар юҡҡа сыҡҡас, Варшава Килешеүе Ойошмаһын һаҡлап алып ҡалыу мөмкин булмай. 1991 йылдың 25 февралендә Варшава килешеүенә ингән илдәр хәрби берләшмәгә ингән берәмектәрҙе бөтөрөргә ҡарар итә, 1991 йылдың 1 июлендә Прагала был Килешеүҙе тулыһынса ғәмәлдән сығарыу тураһында Протоколға ҡул ҡуя[11].

Ойошмаға ингән илдәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Был ойошмаға һигеҙ социалистик ил ингән:

Республика Хакимлыҡ итеүсе партия
Flag of the Soviet Union.svg Coat of arms of the Soviet Union (1956–1991).svg СССР КПСС.svg Советтар Союзы Коммунистар партияһы (КПСС)
(элек РСДРП, РСДРП(б), РКП(б), ВКП(б))
Flag of Romania (1965–1989).svg Coat of arms of Romania (1965–1989).svg СРР Coat of arms of PCR.svg Румын Коммунистар партияһы
рум. Partidul Comunist Român
Flag of Bulgaria (1971–1990).svg Coat of arms of Bulgaria (1971–1990).svg НРБ Bandera del Partido Comunista Búlgaro.png Болгар Коммунистар партияһы
болг. Българска комунистическа партия
Flag of Poland.svg Coat of arms of Poland (1955-1980).svg ПНР Logo of the Polish United Workers' Party.svg Поляк Берләшкән эшселәр партияһы
пол. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Flag of East Germany.svg Coat of arms of East Germany.svg ГДР Sozialistische Einheitspartei Deutschlands Logo.svg Германия Социалистик берҙәм партияһы
нем. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
Flag of the Czech Republic.svg Coat of arms of Czechoslovakia (1961-1989).svg ЧССР Emblem of the Communist Party of Czechoslovakia.svg Чехословакия Коммунистар партияһы
чех Komunistická strana Československa
Flag of Hungary.svg Coat of arms of Hungary (1957-1990).svg ВНР Logo of the Hungarian Socialist Workers' Party (1989-1993).svg Венгр Социалистик эшселәр партияһы ерская социалистическая рабочая партия
мадьярса  Magyar Szocialista Munkáspárt
Flag of Albania (1946–1992).svg State Emblem of the People's Republic of Albania.svg НСРА Албан хеҙмәт партияһы
алб. Partia e Punës e Shqipërisë
(идеологик килешмәүсәнлек арҡаһында блоктан сыға (1961); формаль рәүештә 1968 йылдың сентябрендә — «Дунай» операцияһынан һуң — сыға)

Килешеү шарттары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Килешеү преамбула һәм 11 статьянан тора. Килешеү шарттарына һәм Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы уставына яраҡлы, Варшава Килешеүе дәүләттәре халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә көс ҡулланыуҙан баш тартырға тейеш, ниндәй ҙә булһа дәүләт был килешеүгә ингән берәй дәүләткә һөжүм иткән хәлдә, килешеүгә ингән илдәр бар мөмкинлегенән сығып, союздашына ярҙам итергә, хатта хәрби көстәр ҡулланырға ла хоҡуҡлы була.

Етәксе органдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Политик консультатив комитет (ПКК) — ойошманың юғары коллектив органы. Консультациялар һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы эшмәкәрлегенә ҡағылышлы мәсьәләләрҙе ҡарау өсөн булдырылған.
  • Берҙәм хәрби көстәренең берҙәм командованиеһы (ОКВС) — хәрби көстәрҙең үҙ-ара хәрби хеҙмәттәшлеген тәьмин итеү һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы илдәренең оборонаһын нығытыу өсөн булдырылған.
  • Штаб (штаб-квартира) — ойошманың штабы Мәскәүҙә урынлаша.

Ойошманың хәрби етәкселәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Союздаш ғәскәрҙәрҙең һәм уларҙың яуаплылығы зоналары һаны. Ҡыҙыл төҫ— Варшава Килешеүе илдәре, күк төҫ — NATO илдәре

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре баш командующийҙары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре штабы начальниктары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]


Айырым билдәләре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Yost, David S. (1998). NATO Transformed: The Alliance’s New Roles in International Security. Washington, DC: U.S. Institute of Peace Press. p. 31. ISBN 1-878379-81-X.
  2. Formation of Nato and Warsaw Pact. History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
  3. The Warsaw Pact is formed. History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
  4. «In reaction to West Germany’s NATO accession, the Soviet Union and its Eastern European client states formed the Warsaw Pact in 1955.» Citation from: NATO website A short history of NATO. nato.int. Дата обращения: 24 декабрь 2015. 2016 йылдың 10 март көнөндә архивланған.
  5. Broadhurst, Arlene Idol (1982). The Future of European Alliance Systems. Boulder, Colorado: Westview Press. p. 137. ISBN 0-86531-413-6.
  6. Christopher Cook, Dictionary of Historical Terms (1983)
  7. The Columbia Enclopedia, fifth edition (1993) p. 2926
  8. The Warsaw Pact Reconsidered: International Relations in Eastern Europe, 1955—1969 Laurien Crump Routledge, page 21-22, 11.02.2015
  9. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
  10. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
  11. Не разрыв, а истинное партнерство // Известия, 2 июля 1991

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡалып:Холодная война Ҡалып:ОВД