Варшава Килешеүе Ойошмаһы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Варшава Килешеүе Ойошмаһы
Герб
Нигеҙләү датаһы 14 май 1955
Логотип
Рәсем
Ҡыҫҡаса атамаһы ОВД, WTO, 华约, 華約, ОВД, АВД, OTV, VMT, ՎՊԿ, ВШТ һәм VShT
Кем хөрмәтенә аталған Варшава килешеүе[d]
Рәсми тел урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, Румын теле һәм Болгар теле
Девиз тексы Union of peace and socialism, Unió de pau i socialisme, Unie míru a socialismu, Союз мира и социализма һәм Union de paze e sociałismo
Штаб-фатирҙың урынлашыуы Мәскәү, СССР
Хеҙмәткәрҙәр 7,2 кеше
Нигеҙендәге текст Варшава килешеүе[d]
Ҡулланылған тел урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, словак теле, Румын теле һәм Болгар теле
Ғәмәлдән сыҡҡан дата 1 июль 1991
Урынлашыу картаһы
Командир Конев Иван Степанович, Гречко Андрей Антонович, Якубовский Иван Игнатьевич, Куликов Виктор Георгиевич һәм Лушев Пётр Георгиевич
Ҡапма-ҡаршыһы НАТО
 Варшава Килешеүе Ойошмаһы Викимилектә
Варшава килешеүе илдәре картаһы

Варшава килешеүе (Дуҫлыҡ, теләктәшлек һәм үҙ-ара ярҙам тураһында килешеү) 1955 йылдың 14 майында ҡабул ителгән документ. Был документ Советтар Союзы етәкселегендә Европалағы социалистик илдәрҙең хәрби союзына (Варшава Килешеүе Ойошмаһы-Организации Варшавского договора ,ОВД), 36 йыл дауамында донъяла йәшәп килгән ике полюслы тәртипкә нигеҙ һала (биполярный мир). Был килешеү Германия Федератив Республикаһының НАТО-ға ҡушылыуына яуап итеп төҙөлә (союзниктар килешеүе буйынса, һуғыштан һуң Германия нейтраль статус һаҡларға тейеш була)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10].

Был килешеү 1955 йылдың 14 майында Варшавала үткән Европала тыныслыҡ һәм хәүефһеҙлек тәьмин итеү буйынса Европа дәүләттәре кәңәшмәһендә Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы, Болгария Халыҡ Республикаһы, Венгрия Халыҡ Республикаһы, ГДР, Польша Халыҡ Республикаһы, Румыния Социалистик Республикаһы, СССР һәм Чехословакия етәкселәре тарафынан төҙөлә.

1985 йылда Варшава Килешеүе Ойошмаһы Хәрби Көстәрендә — 7 562 987 хеҙмәткәр, 1990 йылда — 6 960 700 хеҙмәткәр була.

Килешеү 1955 йылдың 5 июнендә көсөнә инә, 1985 йылдың 26 апрелендә элекке килешеүҙең ваҡыты үткәндән һуң, тағы 20 йылға оҙайтыла.

1989—1990 йылдарҙа Үҙәк һәм Көнсығыш Европа илдәрендә коммунистик режимдар юҡҡа сыҡҡас, Варшава Килешеүе Ойошмаһын һаҡлап алып ҡалыу мөмкин булмай. 1991 йылдың 25 февралендә Варшава килешеүенә ингән илдәр хәрби берләшмәгә ингән берәмектәрҙе бөтөрөргә ҡарар итә, 1991 йылдың 1 июлендә Прагала был Килешеүҙе тулыһынса ғәмәлдән сығарыу тураһында Протоколға ҡул ҡуя[11].

Ойошмаға ингән илдәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Был ойошмаға һигеҙ социалистик ил ингән:

Республика Хакимлыҡ итеүсе партия
СССР Советтар Союзы Коммунистар партияһы (КПСС)
(элек РСДРП, РСДРП(б), РКП(б), ВКП(б))
СРР Румын Коммунистар партияһы
рум. Partidul Comunist Român
НРБ Болгар Коммунистар партияһы
болг. Българска комунистическа партия
ПНР Поляк Берләшкән эшселәр партияһы
пол. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
ГДР Германия Социалистик берҙәм партияһы
нем. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
ЧССР Чехословакия Коммунистар партияһы
чех Komunistická strana Československa
ВНР Венгр Социалистик эшселәр партияһы ерская социалистическая рабочая партия
мадьярса  Magyar Szocialista Munkáspárt
НСРА Албан хеҙмәт партияһы
алб. Partia e Punës e Shqipërisë
(идеологик килешмәүсәнлек арҡаһында блоктан сыға (1961); формаль рәүештә 1968 йылдың сентябрендә — «Дунай» операцияһынан һуң — сыға)

Килешеү шарттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Килешеү преамбула һәм 11 статьянан тора. Килешеү шарттарына һәм Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы уставына яраҡлы, Варшава Килешеүе дәүләттәре халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә көс ҡулланыуҙан баш тартырға тейеш, ниндәй ҙә булһа дәүләт был килешеүгә ингән берәй дәүләткә һөжүм иткән хәлдә, килешеүгә ингән илдәр бар мөмкинлегенән сығып, союздашына ярҙам итергә, хатта хәрби көстәр ҡулланырға ла хоҡуҡлы була.

Етәксе органдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Политик консультатив комитет (ПКК) — ойошманың юғары коллектив органы. Консультациялар һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы эшмәкәрлегенә ҡағылышлы мәсьәләләрҙе ҡарау өсөн булдырылған.
  • Берҙәм хәрби көстәренең берҙәм командованиеһы (ОКВС) — хәрби көстәрҙең үҙ-ара хәрби хеҙмәттәшлеген тәьмин итеү һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы илдәренең оборонаһын нығытыу өсөн булдырылған.
  • Штаб (штаб-квартира) — ойошманың штабы Мәскәүҙә урынлаша.

Ойошманың хәрби етәкселәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Союздаш ғәскәрҙәрҙең һәм уларҙың яуаплылығы зоналары һаны. Ҡыҙыл төҫ— Варшава Килешеүе илдәре, күк төҫ — NATO илдәре

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре баш командующийҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре штабы начальниктары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


Айырым билдәләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Yost, David S. (1998). NATO Transformed: The Alliance’s New Roles in International Security. Washington, DC: U.S. Institute of Peace Press. p. 31. ISBN 1-878379-81-X.
  2. Formation of Nato and Warsaw Pact. History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
  3. The Warsaw Pact is formed. History Channel. Дата обращения: 22 декабрь 2015.
  4. «In reaction to West Germany’s NATO accession, the Soviet Union and its Eastern European client states formed the Warsaw Pact in 1955.» Citation from: NATO website A short history of NATO. nato.int. Дата обращения: 24 декабрь 2015.text 2016 йыл 10 март архивланған.
  5. Broadhurst, Arlene Idol (1982). The Future of European Alliance Systems. Boulder, Colorado: Westview Press. p. 137. ISBN 0-86531-413-6.
  6. Christopher Cook, Dictionary of Historical Terms (1983)
  7. The Columbia Enclopedia, fifth edition (1993) p. 2926
  8. The Warsaw Pact Reconsidered: International Relations in Eastern Europe, 1955—1969 Laurien Crump Routledge, page 21-22, 11.02.2015
  9. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
  10. The Oder-Neisse Line: The United States, Poland, and Germany in the Cold War Debra J. Allen page 158 «Treaties approving Bonn’s participation in NATO were ratified in May 1955…shortly thereafter Soviet Union…created the Warsaw Pact to counter the perceived threat of NATO»
  11. Не разрыв, а истинное партнерство // Известия, 2 июля 1991

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡалып:Холодная война Ҡалып:ОВД