Википедия:Нейтраль ҡараш

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡыҫҡа эске йүнәлтеү һылтанмаһы ВП:НҠ

«Нейтраль ҡараш» (НТЗ) — Википедия ҡағиҙәһе, уға ярашлы мәҡәләләрҙең йөкмәткеһе авторҙарҙың ниндәйҙер бер ҡарашты ғына яҡламау принцибына тура килергә тейеш.

Мәҡәләләге барлыҡ раҫлауҙар ысын тип түгел, ә өсөнсө кешеләрҙең һөйләүе аша бирелергә тейеш. Бары тик дөйөм ҡабул ителгән фәнни йәки тривиаль дәлилдәр генә(«Ер Ҡояштирәләй әйләнә» йәки «Ҡояш яҡтырта» йәки «Волга Каспий диңгеҙенә ҡоя») ташлама була ала һәм бары тик абсолют, бер мәғәнәлә булғанда ғына. Мәҫәлән, «Ҡояш — бәләкәй булмаған күләмле объект» йә «Һитлер бөйөк енәйәтсе тип һанала» — нейтраль раҫлауҙар түгел, сөнки:

  1. Күләмдең «бәләкәй булмауы» критерийҙары аныҡланмаған.
  2. «Һанала» (кем?), «бөйөк» (ниндәй үлсәм буйынса?) һәм «енәйәтсе» (кемдең ҡанунын боҙа?) һүҙҙәренең мәғәнәләре аныҡланмаған. Раҫлау ышаныслы итеп дөрөҫ кеүек күрһәтелә, әммә бында барыһы ла бер төрлө түгел.

Күренеш тураһында төрлө фекерҙәр һәм күҙаллауҙар булғанда Википедия мәҡәләләре улар тураһында телгә ала, ә идеаль рәүештә — улар тураһында һөйләй. Шул уҡ ваҡытта уларҙың береһен дә ғәмәлдә йәки ситләтеп булһа ла дөрөҫ тип әйтергә ярамай.

Һөйләүҙең нейтраллеге принциптары барлыҡ тел бүлектәрендә лә һапҡланырға тейеш — Джимбо Уэйлс һүҙҙәре буйынса, был «абсолют һәм фекер алышыуға сығарылмаған» талап[прим 1].

Был ҡағиҙә, шулай уҡ «Оригиналь тикшеренеүҙәрҙең юл ҡуйылғыһыҙлығы» һәм «Тикшереүсәнлек» Википедия мәҡәләләренә өҫтәлгән материалдарҙан талап ителгән төп ҡағиҙәләре булып тора. Сөнки был ҡағиҙәләр бер-береһен тулыландыра, уларға айырым аңлатма биреүҙән азат итә, яңы ҡатнашыусыларға бер юлы өсөһө менән дә танышыу мөмкинлеге бирә. Был ҡағиҙәләргә һалынған төп принциптар башҡа бер ҡағиҙә, етәкселек йәки мөхәррирҙәрҙең уртаҡ фекергә килеүе менән алмаштырыла алмай.

Нейтраллек һәм фәнни стиль[сығанаҡты үҙгәртеү]

Википедия энциклопедия булырға ынтыла, шуға күрә унда телмәрҙә һәм мәҡәләләрҙә фәнни стиль талабы булырға тейешлеге бәхәсһеҙ. Әммә хатта ғилми статусҡа эйә булырға тырышҡан баҫмаларҙа ла был талаптарҙан ситләшеүҙәр күҙәтелә. Нейтраль ҡараш ҡағиҙәһе Википедия барлыҡ мәҡәләләрҙән талап иткән фәннилек һәм дөрөҫлөк кимәлен билдәләү өсөн кәрәк.

Нейтраллек, дөрөҫлөк һәм сығанаҡтарға һылтанма[сығанаҡты үҙгәртеү]

Сығанаҡтарға һылтанма талабы нейтраллек сәйәсәтен тулыландыра, ләкин уны алыштыра алмай. Мәҫәлән, барлыҡ раҫлауҙар унда күрһәтелгән сығанаҡтар менән раҫланыуға ҡарамаҫтан, мәҡәлә нейтраль була алмай, сөнки улар ниндәйҙер айырым шәхестәрҙең йәки төркөмдәрҙең фекере генә.

Киреһенсә, мәҡәләлә раҫланмаған, хатта ялған мәғлүмәт булыуы мөмкин, әммә ул нейтраль була ала — бының өсөн сығанаҡтарҙағы фекерҙәрҙе йәки теорияны дөрөҫ тип күрһәтмәй һәм уларҙы яҡламай ғына тасуирларға кәрәк.

Нейтралһеҙлек һәм мәғлүмәттәрҙең тулы булмауы[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраллек сәйәсәтенә тура килмәгән ике төр мәҡәләләр бар: нейтраллек талаптары менән низағлашҡан һәм бөтә фекерҙәрҙе лә яҡтыртмаған йәки ентекле һүрәтләмәгән мәҡәләләр.

Беренсе осраҡта мәҡәлә бер яҡлы булараҡ билдәләнергә ({{нейтраллекте тикшерергә}}) тейеш. Бындай мәҡәләләрҙең нейтраль булмаған өлөшө төҙәтелә йәки юйыла. Икенсе осраҡта мәҡәлә, унда мәғлүмәттәр бер дөрөҫ йәки ентекле булыуына ҡарамаҫтан, тамамланмаған тип иҫәпләнә.

Нейтраль ҡараштың тәүге бирелеше[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтральная точка зрения пытается представить идеи и факты в форме, с которой согласны как их сторонники, так и их противники. Конечно, 100 % согласие невозможно; есть люди, которые не признают точки зрения, отличающиеся от их собственной. Всё, что мы можем, — это искать такой способ изложения, который могли бы принять здравомыслящие люди, точки зрения которых по отдельным вопросам могут расходиться.

[…]

Возможно, наиболее простой способ сделать изложение более энциклопедичным — это писать о том, каковы убеждения людей, а не о том, верны ли эти убеждения. Если это кажется вам чем-то вроде субъективизма, коллективизма или империализма, спросите об этом меня, поскольку я думаю, что в этом случае вы просто ошибаетесь. Убеждения людей существуют объективно, и мы можем весьма легко описать их с нейтральной точки зрения.

Джимми Уэйлс, основатель Википедии.

Дөрөҫ мәҡәлә яҙыу сәнғәте практика талап итә. Нейтраль ҡараш сәнғәтендә уңыштарға өлгәшеүселәр Нейтраллек дәреслеген яҙыуға саҡырыла.

Нейтраль булмаған әйтемдәр миҫалы һәм уларҙы нейтраль торошҡа еткереү миҫалы[сығанаҡты үҙгәртеү]

1-се миҫал. Эмоциональ баһа[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраль түгел:

Поэт Стихоплётов, обладатель безусловного таланта, является гениальнейшим поэтом нашей эпохи, которым восторгается всё прогрессивное человечество.

Нейтраль:

Поэт Стихоплётов был высоко оценен критикой[1][2], получил премию журнала «Огонёк» за лучшее лирическое стихотворение[3]. Литературный критик А. Я. Воспевало написал в журнале «Новая Литература»: «Стихи Стихоплётова гениальны»[4].

Примечания
  1. Кукушкин К. К. Двадцать лет за пером: бессмертная поэзия Стихоплётова. // Литературная газета : газета. — 2000. — № 18. — С. 10—32.
  2. Петухов П. П. «О стих, ты — мир!». Стихоплётов как зеркало эпохи. // Писатель Нечерноземья : газета. — 2010. — № 213. — С. 3.
  3. Проныра А. Б. Репортаж с вручения ежегодных премий «Золотое Перо». // Огонёк : журнал. — 2012. — № 3. — С. 44.
  4. Воспевало А. Я. Классики-современники. // Новая Литература : журнал. — 2009. — № 8. — С. 51.

2-се миҫал. Эмоциональ тәнҡит[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраль түгел:

Поэт Стихоплётов — бездарный графоман, надоедающий своей унылой пачкотнёй редакциям.

Нейтраль:

Против поэта Стихоплётова неоднократно высказывались критики и читатели[1][2]. Литературный критик Громилов в журнале «Новая Литература» отметил унылость и мрачность его стихов[3].

Примечания
  1. Недоволин Я. Снова о так называемой «поэзии» Стихоплётова. // Литературная газета : газета. — 2003. — № 22. — С. 5.
  2. Грустило Б. О. Десятка худших поэтов современности. // Труженик пера : газета. — 2005. — № 13. — С. 13.
  3. Громилов У. Г. Ибо доколе?! Пачкотня Стихоплётова как показатель падения нравов. // Новая Литература : журнал. — 2009. — № 3. — С. 17.

3-сө миҫал. Ғилми йүнәлештәре реклама[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраль түгел:

Хренография — новое научное направление, убедительно доказывающее информационно-биологическое достоинство регулирования хрена в астральной проекции. Основатель хренографии, академик и лауреат премии Всемирной Академии Хренографических Наук Хренов сказал, что хренография нужна в каждом доме, в каждой школе и учреждении.

Нейтраль:

Сторонники хренографии особенно выделяют «информационно-биологическое достоинство регулирования хрена в астральной проекции»[1]. Основатель хренографии Хренов, создавший также Всемирную Академию Хренографических Наук, разработал программу широкого внедрения хренографии в школы, учреждения и семьи[2].

Примечания
  1. Редькин Х.У. Хрен в астральной проекции как основа хреноучения Хренова // Всесоюзный вестник хреноведоведения : журнал. — 1998. — № 6. — С. 3, 5-8.
  2. Хренов У. Р. Прикладная хренология. Пилотный учебник для средних школ. — Энск: Публикант, 2005. — 988 с.

4-се миҫал. Ялған фәнни йүнәлештәге тәнҡит[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраль түгел:

Хренография — сплошное шарлатанство, принципы и выводы хренографии абсолютно бездоказательны. Основатель хренографии Хренов создал свою Академию, не имеющую никакого отношения к науке.

Нейтраль:

В академических кругах имеется немало высказываний с критикой хренографии[1][2] и сомнений в обоснованности теории и правильности выводов[3][4]. Всемирная Академия Хренографических Наук, созданная основателем хренографии Хреновым, не признана академическими учреждениями. Профессор Громилов обвинил сторонников хренографии в шарлатанстве[5].

Примечания
  1. Возражало Б. К ошибочности хренографии. // Вестник АН СССР : журнал. — 2003. — № 5. — С. 10—12.
  2. Антихрен Д. А. Ещё раз о хренографии. // Прикладная биология : журнал. — 2007. — № 9. — С. 21—25.
  3. Цифиркин И. Хрен: есть или не есть? // Квант : журнал. — 2005. — № 6. — С. 20—22.
  4. Проверялкин А. Б. Экспериментальная проверка влияния хрена на биологические процессы. // Вестник АН СССР : журнал. — 2002. — № 11. — С. 15—17.
  5. Громилов У. Г. Хренология: шарлатанство или да? // В мире науки : журнал. — 2001. — № 9. — С. 12—22.

5-се миҫал. Үҙ-ара сәйәси бәхәс һәм уны хәл итеү[сығанаҡты үҙгәртеү]

Нейтраль түгел:

Кабумба, Нбаки — министр пропаганды и образования Нагонии, выдающийся деятель армии и культуры, лауреат Премии Нибити, непримиримый борец против коррупции, преступности, дезинформации и клеветы. Пользуется безграничным доверием народа.

Кире ҡағылған, ләкин үҙгәртеүҙәр нейтраль түгел:

Кабумба, Нбаки — преступник, фашистский палач, запятнавший себя многочисленными преступлениями, виновен в шарлатанстве, преследовании честных граждан, угрозах и махинациях. Получил должность благодаря содействию коррумпированной мафии. Отказал представителю российской фирмы «Афршкуримпорт» Афанасию Крокодилову в закупке слоновьих бивней по справедливым ценам. Участник Крокодилов.

Нейтраль версия:

Кабумба, Нбаки — министр пропаганды и образования Нагонии, лауреат Премии Нибити.

Сторонники Кабумбы считают его выдающимся деятелем армии и культуры, борцом с коррупцией и преступностью (ссылка, ссылка, ссылка).

Противники Кабумбы обвиняют его в ряде преступлений (ссылка, ссылка, ссылка). Популярная газета «Среднеафрикан ньюз» назвала Кабумбу фашистским палачом по причине инцидента с Мумубембой (ссылка, ссылка). Известен также инцидент, когда фирма «Афршкуримпорт» понесла убытки в $*** из-за конфликта с Кабумбой (ссылка).

Тәүҙә объектив мәғлүмәт килә, һуңынан — яҡлашыусылар һәм ҡаршы яҡ фекере. Шул уҡ ваҡытта, һәр осраҡта фекер сығанағыкүрһәтелә.

  1. В оригинале «absolute and non-negotiable», см. Articles about ourselves.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Википедия: Уйланылған аңлатма
  • Төрлө ҡараш һәм тышҡы һылтанмалар
  • Википедия: Стиль
  • Википедия: Мәнфәғәттәр конфликты (ҡағиҙә проекты)
  • Категория: Википедия: Эссе: Нейтраль ҡараш