Гилгит-Балтистан
| Гилгит-Балтистан | |
| урду گلگت بلتستان ингл. Gilgit-Baltistan | |
| Нигеҙләү датаһы | 1 июль 1970 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | گلگت بلتستان |
| Название с огласовками | گِلْگِت بَلْتِسْتَان |
| Атамаһы | Google Maps[1] |
| Дәүләт |
 Пакистан[2] |
| Административ үҙәк | Гилгит[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Пакистан |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Территорияға дәғүә итәләр | Һиндостан |
| Геомәғлүмәттәр | Data:Pakistan/Gilgit-Baltistan.map |
| Дәүләт башлығы вазифаһы | губернатор Гилгит-Балтистана[d] |
| Хөкүмәт башлығы вазифаһы | главный министр Гилгит-Балтистана[d] |
| Башҡарма власть | Gilgit-Baltistan Council[d] |
| Закондар сығарыу органы | Gilgit-Baltistan Legislative Assembly[d] |
| Халыҡ һаны | 1 155 755 кеше (2011) |
| Административ рәүештә бүленә | Балтистан[d] һәм Gilgit Division[d] |
| Валюта | пакистанская рупия[d] |
| Сиктәш | Хайбер-Пахтунхва[d] |
| Майҙан | 72 971 км² |
| Рәсми сайт | gilgitbaltistan.gov.pk |
_(claims_hatched).svg) | |
 | |
 | |
| Тема географияһы | geography of Gilgit-Baltistan[d] |
 | |
 Гилгит-Балтистан Викимилектә | |
Гилгит-Балтистан (урду گلگت بلتستان, балтиҙар རྒྱལ་སྐྱིད་ སྦལྟི་ཡུལ།, ингл. Gilgit-Baltistan), 2009 йылға тиклем — Төньяҡ Территориялар (урду شمالی علاقہ جات, ингл. Northern Areas) — элекке кенәзлек Джамма һәм Кашмирҙың Пакистан идара иткән өлөшө сиктәрендәге иң төньяҡ административ берәмек.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Хайуан | Ҡырағай як[3][4] | .jpg)
|
|
|---|---|---|---|
| Ҡош | Shaheen falcon[3][4] | _-_Flickr_-_Lip_Kee.jpg)
| |
| Ағас | Himalayan oak[3][4] | 
| |
| Сәскә | Һыуйыйғыс | 
| |
| Спорты | Yak polo | 
|
Афғанстан менән — төньяҡта,Ҡытай Халыҡ Республикаһы менән — төньяҡ-көнсығышта, Пакистан провинцияһы Азат Кәшмир (де-факто) менән — көньяҡта һәм көньяҡ-көнсығышта Һиндостанға ҡараған Джамма, Кашмир, Ладакх союз биләмәләре менән сиктәш.
Гилгит-Балтистан 72 971 км² территорияны биләй һәм халҡы 1 миллионға яҡын тип баһалана. Был өлкә ҙур территорияның бер өлөшө һәм Кәшмир, Һиндостан, Пакистан һәм Ҡытай араһында территориаль бәхәс предметы булып тора.
Ҡытай-Пакистан иҡтисади коридоры проекты буйынса Пакистандың Гвадар портын Көньяҡ Кореяның Гуанчжоу һәм Фанчэнган порттары менән, Гилгит-Балтистандың бәхәсле биләмәһендә Хунджераб артылышы аша 1100 саҡрым оҙонлоҡтағы «Ҡашғар — Хавелиан» юлын төҙөгәндән һуң тоташтырыу күҙаллана[5].
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡаяларға уйып эшләнгән һүрәттәр, Гилгит-Балтистандың төрлө урындарында, айырыуса таулы Хунза үҙәнендәге Пассуга ауылында табылғандары, был урындарҙа беҙҙең эраға тиклем 2000 йылға тиклем кеше йәшәүе тураһында һөйләй[6].
2020 йылдың 1 ноябрендә Пакистан премьер-министры Имран Хан Гилгит-Балтистанға күсеш осоро провинция статусын биргәнен белдерә[7][8].
Гилгит-Балтистанда сепаратист хәрәкәте әүҙем.
Тел[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Гилгит-Балтистанда, күп телле төбәктә, урду теле рәсми дәүләт теле булып тора. Был тел шулай уҡ «лингва-франка» булараҡ, йәғни этник-ара мөнәсәбәттәр маҡсатында ҡулланыла. Инглиз теле икенсе рәсми тел булып тора. Башлыса мәғариф өлкәһендә файҙаланыла. Ғәрәп теле дини маҡсаттарҙа ҡулланыла.
Дин[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халыҡтың күпселек өлөшөн мосолмандар тәшкил итә. Пакистан халҡының күпселеге исламдың сөнни ағымына ҡараһа ла, Гилгит-Балтистан илдең шиғыйҙар өҫтөнлөк иткән берҙән-бер төбәге булып тора. 1948 йылда халыҡтың 85 процентын шиғыйҙар тәшкил иткән.
Округтары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Гилгит-Балтистан территорияһына 3 төбәк инә, улар 14 округҡа бүленә. 2001 йылға тиклем төбәктә 7 округ була, 2019 йылдан — 14 округ.
| № | Округ | Төбәк | Майҙаны, км2 |
Халҡы, кеше (1998) |
Адм. үҙәк |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Гханче | Балтистан | 4052 | 88 366 | Хаплуға |
| 2 | Шигар | Балтистан | 8500 | н/д | Шигар |
| 3 | Кхарманг | Балтистан | 5500 | н/д | Кхарманг |
| 4 | Скардуга | Балтистан | 8500 | 214 848 | Скардуга |
| 5 | Астор | Диаметры | 5092 | 71 666 | Горикот |
| 6 | Диаметры | Диаметры | 10 936 | 131 925 | Чилас |
| 7 | Гхизер | Гилгит | 9635 | 120 218 | Гакуч |
| 8 | Гилгит | Гилгит | 14 672 | 243 324 | Ғилгит |
| 9 | Хунза | Гилгит | 7900 | н/д | Алиабад (инглиз.) |
| 10 | Нагар | Гилгит | 5000 | 51 387 | Нагар (инглиз.) |
| Бөтәһе | 10 округ | 72 971 | 970 347 | Гилгит |
Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
-
Сатпара күле. Скарду -
Үрге Качура күле. Скарду -
Шангри-Ла (Шангрила), Скарду -
Мантока шарлауығы. Скарду
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Кашмирҙа атыш (2013)
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Gilgit-Baltistan - Google Maps
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Symbols of Gilgit-Baltistan. // Knowpakistan.gov.in. Дата обращения: 14 август 2013.(недоступная ссылка)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Gilgit-Baltistan Key Indicators. Дата обращения: 14 август 2013.(недоступная ссылка)
- ↑ Николай Засядько. Новый шёлковый путь: где Китай построит ж/д коридоры 2022 йыл 7 апрель архивланған. // Центр транспортных стратегий, 26 ноября 2014.
- ↑ Ian Hibbert. Alpamayo to Everest: It's Not About the Summit. — Lulu Press, 2015. — ISBN 978-1-4834-4073-6.
- ↑ Pak PM Imran Khan gives provisional provincial status to Gilgit-Baltistan - world news - Hindustan Times. Дата обращения: 2 ноябрь 2020. Архивировано 1 ноябрь 2020 года.
- ↑ Pakistan Prime Minister Imran Khan grants provisional provincial status to Gilgit-Baltistan | Pakistan – Gulf News. Дата обращения: 2 ноябрь 2020. Архивировано 1 ноябрь 2020 года.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Путеводитель «Гилгит-Балтистан» в Викигиде (инг.)
