Гурджаани Квелацминда сиркәүе
| Гурджаани Квелацминда сиркәүе | |
| груз. გურჯაანის ყველაწმინდა | |
| Нигеҙләү датаһы | VIII быуат һәм IX быуат |
|---|---|
 | |
| Кем хөрмәтенә аталған | Собор всех святых[d] |
| Дәүләт |
 Грузия |
| Административ-территориаль берәмек | Гурджаани[d] |
| Мираҫ статусы | Культурные памятники национального значения Грузии[d] |
 | |
 Гурджаани Квелацминда сиркәүе Викимилектә | |
Божья Матерь Успениеһының Гурджаани Kвелацминда сиркәүе (грузин: ყველაწმინდა გურჯაანის) - грузин православ сиркәүе VIII йәки IX быуаттарҙа грузин урта быуат архитектураһының «күсеш осоронда» төҙөлгән[1]. Грузияның милли әһәмиәттәге мәҙни ҡомартҡы исемлегенә индерелгән.[2]
Урынлашыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҙур булмаған Гурджаани ҡалаһы Тбилисиға киткән юлда Телавинан көньяҡ-көнсығышҡа ҡарай яҡынса 35 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Ауылдың көньяҡ осонда көньяҡ-көнсығышҡа табан киң асфальт юл башлана һәм 2,2 саҡрымдан һуң Гомборис тауы битләүендә тамамлана. Унан көтөүлектәр аша киң тигеҙлекте күрергә мөмкин, унан аша Алазань йылғаһы аға. Туҡтау урыны ҡапҡаһынан 200-метрлыҡ таш юл сиркәүгә алып бара.
Тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Гурджаани сиркәүе 24,5 метр оҙонлоҡта һәм 10 метр киңлектәге тура мөйөшлө өс ҡаттан торған базилика. Көмбәҙле түбәһенең бейеклеге 10,5 метр, ә көмбәҙенең осона тиклем 13,5 м тирәһе тәшкил итә. Көнбайыш көмбәҙе көнсығыш көмбәҙенән әҙерәк бейегерәк. Үҙәк неф ҡабырға коридорҙарынан яҡынса ике тапҡырға киңерәк һәм көнсығыш яҡта апсидала тамамлана. Беренсе ҡатта апсида төрлө ҙурлыҡтағы ҡабырға бүлмәләр менән уратып алынған. Инеү урыны көньяҡ диуарҙа урынлашҡан.
Өҫкө ҡатында үҙ сиратында ике ҡатҡа бүленгән ҡабырға коридорҙар һәм көнбайыш диуар өҫтөндә коридорҙар көнбайыш яҡта тамамлана. Үҙәк көмбәҙҙән көнсығышҡа ҡарай алтарь өҫтөндә түңәрәк көмбәҙҙәр менән һигеҙ мөйөшлө барабандар бар. Өҫкө коридорҙар ябыҡ диуарҙар менән айырылған. Өҫкө коридорҙарҙың бүлгеләрендә нишаларҙың аралашыуы аҫтағы ҡоролманың төҙөлөшөн еңеләйтә. Шулай итеп, өҫкө ҡаты базиликаның өсөнсө ҡатына тура килә, унда сиркәү өлөштәре күләмле бүленә һәм көнбайыш өлөштә бер нисә аҙымда ғына тоташа. Уның дизайны боронғо, һәм бындай модель VII быуатта төҙөлгән Цроми сиркәүендә башҡарылыуы мөмкин. Шулай итеп, был Грузин сиркәүе архитектураһының үҫешенә һылтанма һәм Византия ҡала моделдәренә барып тоташа[3]
-
Көнсығыш өлөшө тыш яҡтан. -
Өҫкө көньяҡ өлөшө тыш яҡтан. -
Тышҡы көнбайыш өлөшө.
.jpg)
.jpg)
Сиркәү башлыса брусчатканан төҙөлгән; мөйөштәре һәм биҙәүестәре пемзаның квадрат киҫәктәренән, арканан, көмбәҙ һәм кирбес бағаналар менән башҡарылған. Сиркәүҙең дизайны ҡатмарлы, ҡайһы бер өлөштәре ике ҡатлы ҡоролма кеүек эшләнгән.
XVII быуатта фарсы һәм Дағстандан баҫып алыуҙар был төбәктә дини хеҙмәттәрҙең юҡҡа сығыуына килтерә, улар 1822 йылға тиклем яңыртылмай. Әммә 1845 йылда Гурджаани руханиҙары Хирса монастырына күсә, Квелацминда сиркәүе онотола. 1938 йылда грузин властары сиркәү майҙанын таҙарта һәм уны тарихи ҡомартҡы булараҡ тергеҙә. Башҡа тергеҙеү эштәре 2010 йылда башҡарыла.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ «გურჯაანის ყველაწმინდა [Gurjaani Kvelatsminda]». ენციკლოპედია საქართველო, ტ. 3 [Encyclopaedia Georgia, Vol. III] (en georgiano). National Academy of Sciences of Georgia. 2015.
- ↑ «List of Immovable Cultural Monuments» (en georgiano). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. Consultado el 2 de julio de 2019.
- ↑ The Transitional Period, II-nd half of VII – 1-st half of X c. National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Badstübner, Ernst (2006). Lukas, ed. Die Kirche Kwela Zminda in Gurdschani und die Muttergotteskirche des Klosters Kwela Zminda in Watschnadsiani. En: 'Baugestalt und Bildfunktion. Texte zur Architektur- und Kunstgeschichte.