Дүдүк

Дүдүк
	Дүдүк
Ил	Әрмәнстан
Барлыҡҡа килгән, эшләнгән	apricot wood[d]
Статус нематериального культурного наследия	Представительный список нематериального культурного наследия человечества[d] һәм Шедевры устного и нематериального культурного наследия[d]
Тасуирлау биттәре	ich.unesco.org/en/RL/000…; ich.unesco.org/fr/RL/000…; ich.unesco.org/es/RL/000…
Вики-проект	Проект:Нематериальное культурное наследие[d]
Классификация Хорнбостеля — Закса	422.111
	Дүдүк Викимилектә

Дүдүк (төр. düdük флейта; әрм. դուդուկ [dudúk]) йәки циранапох (әрм. ծիրանափող [tsiɑנnנphó]]) боронғо әрмән сығышлы йомшаҡ йырлау тауышына эйә тынлы телле музыкаль инструмент^[2]. Дудук туғыҙ уйын тишеге һәм ике ҡамышлы таяҡтан ғибәрәт. Кавказ, Яҡын Көнсығыш, Үҙәк Азия^[2] һәм Балҡан ярымутрауы халыҡтары араһында таралған. Бөгөн дүдүк популяр фильмдарҙың саундтректарында ҡулланыла.

Этимологияһы

Дүдүк исеме төр. duduk, düdük^[2] һүҙенән килеп сыҡҡан.Төрөк һүҙе үҙ сиратында фарсы ‎тутаҡ барлыҡҡа килгән.

Әрмән халыҡ этимологияһы «дүдүк»те һөжүм ваҡытында инструментта уйнағанда әйтелгән ижектәрҙе имитациялау менән бәйләй: ду, фу, туй. Әрмән дүдүгенең элекке исеме туйтуй ла шунан килеп сыҡҡан.

Тарихы

Дүдүкте «циранапох» (абрикос торбаһы) исеме аҫтында V быуаттың әрмән тарихсыһы Мовсес Хоренаци беренсе телгә ала^[3].

Дүдүк ҡоралы әрмән халҡы мәҙәни тормошо һәм ижтимағи үҙенсәлегенең айырылғыһыҙ өлөшө булып тора. Күп быуаттар дауамында ул әрмәндәр тормошондағы бөтә мөһим социаль ваҡиғаларҙы: халыҡ байрамдарын, тантаналарҙы оҙатып бара, йырҙары һәм бейеүҙәр, туй һәм ерләү тантаналары һәм башҡаларда ҡулланылған.

Төҙөлөш, нотация, аппликатура

Ля сафында дүдүктең аппликатураһы һәм нотацияһы
f_$\sharp$^м	g_$\sharp$^м	a^м	h^м	c_$\sharp$¹	d¹	e¹	f_$\sharp$¹	g_$\sharp$¹	a¹
6	7	1	2	3	4	5	6	7	1

g 1	—	a_$\sharp$ 3	c 4	—	d_$\sharp$ 6	e_$\sharp$ 7	g 9	—	—

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 duduk (инг.) // The Oxford Companion to Music / Alison Latham. — Oxford University Press, 2011-01-01. — ISBN 978-0-19-957903-7. — DOI:10.1093/acref/9780199579037.001.0001/acref-9780199579037-e-7654;jsessionid=6d8264d2de3555e65bbc456fd9b91123
↑ Журнал/Энциклопедия «Вокруг Света». Статья: «Армения. Дудук» (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 апрель 2012. Архивировано из оригинала 21 ғинуар 2011 года.

Әҙәбиәт

Дудук // Большая российская энциклопедия (электронная версия). — М., 2016.
Дудук // Музыкальная энциклопедия. Том 2. — М.: Советская энциклопедия, 1974.
Минасян Г. В. Пособие по игре на дудуке. — Ер.: Луйс, 1988. — 183 с.
Дудук армянский (с. 88). Дудуки грузинский (с. 93). Баламан азербайджанский (с. 81—82). Ясти балабан дагестанский (с. 106—107) // Атлас музыкальных инструментов народов СССР. — М.: МузГИз, 1963. Архивная копия от 5 октября 2021 на Wayback Machine
Черных А. В. Советское духовое инструментальное искусство : Справочник. — М.: Советский композитор, 1989. — С. 51—52. — 320 с.
Балабан // Музыкальная энциклопедия. Том 1. — М.: Советская энциклопедия, 1973.
Максим Азаров Абрикосовое чудо. Дудук — символ армянской идентичности // collab.am.

[_4fbb723221cebd3f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 duduk (инг.) // The Oxford Companion to Music / Alison Latham. — Oxford University Press, 2011-01-01. — ISBN 978-0-19-957903-7. — DOI:10.1093/acref/9780199579037.001.0001/acref-9780199579037-e-7654;jsessionid=6d8264d2de3555e65bbc456fd9b91123

[ВокругСвета2-3] Журнал/Энциклопедия «Вокруг Света». Статья: «Армения. Дудук» (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 апрель 2012. Архивировано из оригинала 21 ғинуар 2011 года.

[1]

[2]

[3]