Исмәғил I

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Исмаил I битенән йүнәлтелде)
Исмәғил I
әзерб. Şah İsmayıl Səfəvi
фарс. شاه اسماعیل صفوی
Герб
Рәсем
Зат ир-ат[1]
Гражданлыҡ  Сәфәүиҙәр дәүләте
Тыуған ваҡыттағы исеме әзерб. İsmail ibn Heydər əs-Səfəvi
Титул король[d]
Тыуған көнө 17 июль 1487({{padleft:1487|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:17|2|0}})[2][3][4][…]
Тыуған урыны Әрдәбил, Иран[5]
Вафат булған көнө 23 май 1524({{padleft:1524|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:23|2|0}})[2][3][4] (36 йәш)
Вафат булған урыны Әрдәбил, Иран[5]
Ерләнгән урыны Әрдәбил
Мавзолей шейха Сефи ад-Дина[d]
Атаһы Шәйех Хәйҙәр[d]
Әсәһе Хәлимә бейем[d]
Бер туғандары Султан-Али[d]
Хәләл ефете Таджлы-ханум[d] һәм Behruzeh Khanum[d]
Балалары Тахмасп I[d], Алғас Мирза[d], Сәм Мирза[d], Бахрам Мирза[d], Parikhan Khanum (1506–1540)[d] һәм Мехинбану-султан[d]
Нәҫеле Сәфәүиҙәр
Һөнәр төрө губернатор, монарх, полководец, шағир, яҙыусы
Эшмәкәрлек төрө ислам[1], Шиғыйҙар[1], суфыйлыҡ[1], Хәрби эш[1], религия и политика[d][1] һәм духовная лирика[d][1]
Биләгән вазифаһы Шаһ
Кемдә уҡыған Гусейн-бек Шамлу[d]
Префикс титула Шаһиншаһ
Хөрмәтләү суффиксы Father of Kings[d]
Әүҙемлек урыны Тәбриз[1]
Сәс төҫө ерән сәс[d][6]
Рабочая рука леворукость[d][6]
Һуғыш/алыш Битва при Джабани[d], Battle of Sharur[d], Siege of Tabriz[d], Битва при Мерве[d] һәм Чалдыранская битва[d]
 Исмәғил I Викимилектә

Исмәғил I, тулы исеме Әбүл-Мозаффар Исмәғил бин Хәйҙәр әс-Сәфәүи, шулай уҡ Исмәғил баһадур шаһ йәки Исмәғил Сәфәүи, шулай уҡ Исмәғил Хатаи[7] (17 июнь 1487 йыл — 23 май 1524 йыл; әзерб. Şah İsmayıl Səfəvi, شاه اسماعیل, фарс. }شاه اسماعیل) — Иран шаһиншаһы[8], полководец һәм шағир, Сәфәүиҙәр династияһын нигеҙләүсе. 1501 йылда Ширваншаһтар дәүләте менән Аҡ Ҡуйлылар дәүләтен еңгәндән һуң Тәбризде ала һәм Әзербайжан шаһы титулын, 1502 йылда бөтә Ирандың шаһы титулын ҡабул итә[9]. Исмәғил I заманында Сәфәүиҙәр дәүләте территорияһы ғәйәт ҙурая.

Әзербайжан әҙәбиәте классигы[10]. Уның ғәзәлдәре, «Ун хат» эпик поэмаһы (1506), «Нәсихәттәр китабы» билдәле, «Хатаи» тигән псевдоним аҫтында баҫыла. Төрки телле шиғриәткә ҙур йоғонто яһай[11].

Сығышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шаха Исмәғил шаһтың француз сәйәхәтсеһе һәм географы Андре Теве китабындағы рәсеме, 1584 йыл.

Бөгөн ҡабул ителгән версияға ярашлы, сығышы менән XIV быуат башында Әрдәбилдә «Сәфәүиә» суфый-дәрүиш орденын нигеҙләгән Сәфи-әт-Дин шәйехкә бәйләнгән. Сәфи-әт-Диндең сығышы билдәле түгел, уны курд, төрки, ғәрәп һәм иранлы тип һанаусылар бар (ҡарағыҙ: Сәфәүиҙәр)[12][13][14][15][16][17][18][19][20][21].

Ислам энциклопедияһына ярашлы, бөгөн ғалимдар Сәфәүиҙәрҙең Иран Курдистанында барлыҡҡа килеп, һуңыраҡ Әзербайжанға күсеүе тураһында уртаҡ фекергә килгән[12]. Сәфәүиҙәр буйынса белгес, тарихсы Роджер Сейвори белдереүенсә, хәҙер Сәфәүиҙәрҙең төрки түгел, иран тамырлы булыуы тураһында ышаныслы әйтеп була[22]. Абруйлы шәреҡ белгесе В. Минорский иҫәпләүенсә, Исмәғил I ҡатнаш сығышлы булған, мәҫәлән, өләсәләренең береһе Трапезундтан грек принцессаһы була, немец ирансыһы Вальтер Хинц Исмәғилдә төрки ҡаны булмаған тиерлек тигән фекер әйтә[23].

Исмәғил Сәфәүиҙең атаһы шәйех Хәйҙәр төрки ҡәбиләләренең шиғыйсы ҡыҙылбаштар берләшмәһенең башлығы була[24], әсәһе — Хәлимә бейем, Аҡ Ҡуйлылар дәүләтенең хакимы Оҙон Хәсәндең ҡыҙы һәм һуңғы Трапезунд императоры Иоанн IV Комниндың ейәнсәре. Кейәүгә сыҡҡансы ул православие христианы була һәм Марфа (Деспина) исеме менән йөрөй.

Суфыйҙар даирәһендә Сәфәүиҙәр етенсе шиғый имамы Муса Кәзимдән килеп сыҡҡан, шулай итеп, Мөхәммәт пәйғәмбәр менән Али ибн Әбү Талиптың тоҡомо булып тора тип раҫлана. Ләкин был Сәфәүиҙәрҙең дини хакимлығын легитимлаштырыу өсөн уйлап сығарылған легенда тип һанала[25].

Биография[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1488 йылда Исмәғилдең атаһы шәйех Хәйҙәр Ширваншаһ ғәскәрҙәре менән алышта һәләк була. 1495 йылда Аҡ Ҡуйлылар Әрдәбилде ала, Хәйҙәрҙең өлкән улы шәйех Алиҙы үлтерә, ә кесе улы һигеҙ йәшлек Исмәғилде ҡыҙылбаштар йәшерә. Уны һәм ҡәрҙәштәрен эҙәрләйҙәр, Исмәғил тәүҙә Әрдәбилгә, унан һуң Рештҡа ҡаса, унан Гиләнгә Кәркиә Мирза Али һарайына эләгә, шунда билдәле ғалимдар ҡулы аҫтында белем ала.

Исмәғилдең биш улы була — Рөстәм Мирза (йәшләй вафат була), Тахмасп (10 йәшендә тәхеткә ултыра), Сәм Мирза, Алғас Мирза һәм Баһман Мирза; ҡыҙҙары ла бишәү була — Ханым ханым, Пәрихан ханым, Маһинбаныу, Фирангиз ханым һәм Шаһзәйнәб ханым.

Ширваншаһтар дәүләтен яулау[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Исмәғил шаһ менән ширваншаһ Фәррух Йасар араһында алыш.

1500 йылда 14 йәшендә Исмәғил, Гиләндән сығып, ҡыҙылбаштарҙы һәм башҡа төрки ҡәбиләләрҙе туплай ҙа 7000 яугирле ғәскәр менән Ширванға китә. Хәл иткес алыш Гөлистан ҡәлғәһе янында Джабани тигән урында була. Йәш Исмәғил алғы сафтарҙа һуғыша, көрәштәштәрен артынан әйҙәй. Ширванлылар тармар ителә, ширваншаһ Фәррух Йасар тотола һәм башы ҡырҡыла, ҡыҙылбаштар ҡыҫҡа ваҡытлы ҡамауҙан һуң Ширван баш ҡалаһы Баҡыны ала.

Исмәғил шаһтың торҡаһы.

Тиҙҙән Исмәғилгә уға ҡаршы Тәбриздән ике туған ҡәрҙәше Аҡ Ҡуйлы Алуанд Мырҙаның 30 меңлек ғәскәр менән килә ятыуы тураһында хәбәр итәлә. 1501 йылдың уртаһында Нахчиван эргәһендә хәл иткес бәрелеш була. Исмәғил еңеү яулай, ә көҙгә Тәбризгә инә һәм үҙен шаһиншаһ тип иғлан итә. Шиғыйсылыҡты дәүләт дине итеп индерә.

Элек Оҙон Хәсәндеке булған Иран Падишаһы (Padishah-i-Iran) тигән титулды ала[26].

Сәфәүиҙәр дәүләте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яңы дәүләттә әзербайжан теле бер быуат самаһына — һарай, ғәскәр һәм суд теле, фарсы хакимиәт һәм әҙәбиәт теле була[27][28][29][30][31].

Тәбризде алғас, Исмәғил Аҡ Ҡуйлылар баш ҡалаһы Хәмәданға юллана. 1503 йылдың 21 июнендә Морат солтандың ғәскәрен ҡыйрата, Морат саҡ ҡасып өлгөрә. Шулай итеп, Аҡ Ҡуйлылар дәүләте тармар ителә. 1510 йылға ул бөтә Иранға һәм Ғәрәп Ирағына хужа була.

Исмәғил шаһтың Чалдыран алышы барышында ғосман хәрби түрәләренең береһен үлтереүен һүрәтләгән минитюра.
Чалдыран алышы барғанда Исмәғил шаһтың Сәлим тарафынан тартып алынған шәхси әйберҙәре. Топҡапы, Истанбул

Артабан Исмәғил төрөк солтаны Яуыз Сәлим I менән бәрелешә. 1514 йылдың 23 августында Чалдыран янындағы алышта төрөктәр еңә. Исмәғил һуғыштан бик күп юғалтыуҙар менән сыға.

Чалдыран һуғышынан һуң Исмәғил шаһ күрше дәүләттәргә һөжүм итеүҙән туҡтай, шулай ҙа Ширван менән Грузин батшалыҡтарына яу сәфәрҙәре ойоштора. Европа дәүләттәренән Венеция, Габсбургтар короллеге, Венгрия менән дипломатик мөнәсәбәттәре йәнләнә. Шаһ дәүләтен нығытыуға ҙур тырышлыҡ һала. 1524 йылда 37 йәшендә Исмәғил Әрдәбилдә көтмәгәндә мәрхүм була. Шунда Сәфәүиҙәр төрбәһе Дарүл-Иршадта ерләнә.

Исмәғил шаһ шиғриәте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дәһнамәнең 1610 йылғы ҡулъяҙмаһының тышлығы, Әзербайжан Милли фәндәр академияһы Ҡулъяҙмалар институты

Исмәғил шағир булараҡ та билдәле, ул Хатаи тигән псевдоним аҫтында яҙа һәм әзербайжан поэзияһының классигы тип һанала. Ул шулай уҡ ат сабыштырыу, һунар менән мауыға, һүрәт төшөрөү һәм каллиграфия техникаһына эйә була, барбатта уйнай, матур тауышлы була һәм иҫ киткес көслө була. Һөнәрҙәрҙе һәм сауҙа үҫешен дәртләндерә. Күп һанлы халыҡ риүәйәттәре һәм дастандары персонажы[32]

Исмәғил шаһ шиғырҙарының аҫтына «Хатаи» (әзерб. خَطَایِیخَطَایِی) тигән псевдонимын[33] туған әзербайжан һәм фарсы телдәрендә яҙа. Улы Сәм Мирза, шулай уҡ ҡайһы бер һуңғыраҡ осор авторҙары Исмәғилдең шиғырҙарҙы әзербайжанса ла[34][35][36], фарсы телендә лә яҙыуын раҫлаһа ла, фарсы телендәгеләренең бер нисәһе генә һаҡланған. Беҙҙең осорға килеп еткән әҫәрҙәре араһында әзербайжан телендә яҙылған «Дәһнамә» поэмаһы, 400 ғәзәле һәм 100 ҡасидәһе, фарсы телендә дүрт бәйете, бер мөкәммәһе (поэма) бар. Исмәғил ижадының поэтик тамырҙары Нәсимигә барып тоташа һәм уның замандашы Фүзули ижадына ауаздаш. Традицион аруздан тыш, силлабик шиғырҙары байтаҡ. Профессор Әхмәт Ҡарамостафа, Ираника энциклопедияһында Исмәғил шаһ тураһындағы мәҡәлә авторҙарының береһе, Исмәғил шаһ шиғриәтенең ҙур өлөшө дини түгел, лирик характерҙа булыуын, Хатаиҙың адари (иран-әзери) лирик традицияһы вәкиле булыуын билдәләй.

Шиғырҙарының иң боронғо ҡулъяҙмаһы — «Диван» әле Ташкентта һаҡлана һәм 1535 йылға ҡарай. Уны Тахмасиб I шаһ һарайында данлыҡлы каллиграф Шаһ Мәхмүт Нишапури күсереп яҙған. Уға 262 ҡәсидә һәм ғәзәл, 10 дүрт юллыҡ ингән. Икенсе, иртәрәк, күсермә 1541 йылға ҡарай һәм Парижда һаҡлана, уға 254 ҡәсидә һәм ғәзәл, 3 матнака, 1 мөрабба һәм 1 мөсадда ингән. Йәнә Исмәғил кәм тигәндә ике поэма яҙған, береһе — «Нәсихатнамә»[11], икенсеһе — «Дәһнамә» («Ун хат»[11].

Исмәғил шаһ Хатаи диванынан миниатюра. Тәбриз, 1515/20 йылдар.
Бахария («Дәһнамә» поэмаһынан өҙөк)
(В. Державин тәржемәһе)

Пронеслась зима, весна пришла.
Мак зацвел, и роза расцвела.
Подымают птицы крик любви.
Вновь огонь любви горит в крови.
Миг луга и рощи расцветил
И уста молчания открыл.

Тополь полы уронил в реку,
А кукушка вновь поёт «ку-ку!».
На лугу бутоны, смеясь, стоят,
И оскалил зубчики в смехе гранат.
О муках разлуки запел соловей,
Дождь апрельский падает в волны морей
И горою жемчужин ложится на дно.
И журавль расправляет крылья весной,
Сокол бьет в облаках журавля на лету.
Тень от яблони белой глядит в высоту,
Издеваясь над облаком и луной.
Плачут тучи апрельские над землей,
И стотысячный хор соловьев гремит.


Текстың төп нөсхәһе
Qış getdi, yenə bahar gəldi,
Gül bitdivü laləzar gəldi.
Quşlar qamusu fəğanə düşdü,
Eşq оdu yenə bu canə düşdü.
Yer geydi qəbayi-xizrpuşan,
Cümlə dilə gəldi ləbxəmuşan.

Sərvin yenə dutdu damənin su,
Su üstə оxudu faxtə gu-gu.
Ğönçə dəhəni çəməndə xəndan,
Gülmaxdan ənar açıldı dəndan.
Bülbül оxudu sifati-hicran,
Dəryadə dür оldu əbri-neysan.
Durna uçuban həvayə düşdü,
Laçın aluban оvayə düşdü.
Alma ağacı dibində sayə
Tə’n eylər did bulutda ayə
Yaşin yerə tökdü əbri-neysan,
Bülbüllər оxudu səd hezaran.[37]


Исмәғил шаһ — уның тормошона бағышланған «Исмәғил шаһ» тигән дастандың геройы[38]. Исмәғил шаһ тураһында күп әҫәрҙәр яҙылған, мәҫәлән, әзербайжан яҙыусыларынан Азиза Джафарзадәнең «Баку 1501», «Напасть», Анарҙың «Победа поэта» тигән тарихи повестары бар.

Исмәғил I Хатаи тураһында хәтер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • «Исмәғил шаһ» — йәш Исмәғил шаһ тураһында М. М. Магомаевтың операһы. 1915—1919 йылдарҙа яҙылған.[39]
  • 1993 йылда Баҡыла Исмәғил I-гә һәйкәл ҡуйыла (авторҙары Ибраһгим Зәйнәлов һәм Закир Мәхтиев)
  • Исмәғил һәйкәле Әрдәбилдә лә бар.

Исмғәил I исеме бирелгән:

  • Әзербайжан почта маркаһында «Исмәғил шаһ» ордены
    Әзербайжан почта маркаһында «Исмәғил шаһ» ордены

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Ismáíl // Чешская национальная авторитетная база данных
  2. ↑ 2,0 2,1 Isma'il I // Encyclopædia Britannica (ингл.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Ismā‘īl I de Pèrsia // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
  4. ↑ 4,0 4,1 Ismail I. // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  5. ↑ 5,0 5,1 Исмаил I // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 Encyclopædia Iranica (ингл.) / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
  7. ↑ Расул Рза. Духом непокорный. — журнал «Огонёк»: Правда, 1978. — № 38. — С. 19.
  8. ↑ Ismail I — Британика. The Editors of Encyclopædia Britannica
  9. ↑ Richard Trapper Shahsevid in Sevefid Persia // Bulletin of the Schopol of Oriental and African studies. — University of London, 1974. — В. 37 (2). — С. 321-54.
  10. ↑ H. Javadi and K. Burrill. Azerbaijan. Azeri Literature in Iran (инг.). — Encyclopædia Iranica, 1998. — Т. III. — С. 251-255.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Исмаил I. Энциклопедический словарь. 2009.
  12. ↑ 12,0 12,1 Encyclopaedia of Islam. Том 8, стр. 765—766 и далее. Статья: «Safawids». «There seems now to be a consensus among scholars that the Safawid family hailed from Persian Kurdistān, and later moved to Azerbaijan, finally settling in the 5th/11th century at Ardabīl»
  13. ↑ Z. V. Togan, "Sur l’Origine des Safavides, "in Melanges Louis Massignon, Damascus, 1957, III, pp. 345-57
  14. ↑ профессор Б. В. Миллер. Талышский язык и языки азери
  15. ↑ А.Мамедов, к.ф.н. Талыши как носители древнего языка Азербайджана
  16. ↑ Barry D. Wood, The Tarikh-i Jahanara in the Chester Beatty Library: an illustrated manuscript of the «Anonymous Histories of Shah Isma’il», Islamic Gallery Project, Asian Department Victoria & Albert Museum London, Routledge, Volume 37, Number 1 / March 2004, Pp: 89 — 107.
  17. ↑ Payvand News 2016 йыл 4 март архивланған.. Здесь употреблено выражение Old Tati (Тати — современные остатки языка азери, сохранившиеся в некоторых селениях Иранского Азербайджана.)
  18. ↑ «Samples of the Azeri Persian language include poems written by Sheikh Safi al-Din Ardebili» — David Menashri Central Asia Meets the Middle East. Routledge, 1998 ISBN 0-7146-4600-8, 9780714646008 p.123
  19. ↑ Habibollah Ayatollahi, Ḥabīb Allāh Āyat Allāhī, Shermin Haghshenās, Sāzmān-i Farhang va Irtibāṭāt-i Islāmī (Iran). Markaz-i Muṭālaʻāt-i Farhangī-Bayn al-Milalī Shermin Haghshenās Alhoda UK, 2003 ISBN 964-94491-4-0, 9789649449142 p.180
  20. ↑ E. Yarshater, Encyclopedia Iranica. Book 1, p. 240 2012 йыл 21 ғинуар архивланған.:
  21. ↑ Encyclopaedia Iranica. E. Yarshater, The Iranian Language of Azerbaijan 2011 йыл 4 апрель архивланған.: «Адари (=азери) утрачивает позиции более быстрыми темпами, чем раньше, так что даже Сефевиды, первоначально ираноязычный клан (как свидетельствует четверостишия шейха Саафи-эль-Дина, их эпонимного предка, и его биография), тюркизировались и приняли тюркский язык. (Adari lost ground at a faster pace than before, so that even the Safavids, originally an Iranian-speaking clan (as evidenced by the quatrains of Shaikh Sáafi-al-din, their eponymous ancestor, and by his biography), became Turkified and adopted Turkish as their vernacular).»
  22. ↑ Roger M. Savory «Safavids» из Peter Burke, Irfan Habib, Halil Inalci «History of Humanity: From the sixteenth to the eighteenth century», Routledge, 1999. Стр. 259:
  23. ↑ V. Minorsky, The Poetry of Shah Ismail, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 10, No. 4. (1942), pp. 1053
  24. ↑ Ismāʿīl I (инг.) // Энциклопедия Британника.
  25. ↑ И. В. Пигулевская, А. Ю. Якубовский А. Ю., И. П. Петрушевский, Л. В. Строева, А. М. Беленицкий. «История Ирана с древнейших времен до конца XVIII века». 1958 2010 йыл 27 декабрь архивланған.
  26. ↑ H.R. Roemer, «The Safavid Period», in Cambridge History of Iran, Vol. VI, Cambridge University Press 1986, p. 339: «Further evidence of a desire to follow in the line of Turkmen rulers is Ismail’s assumption of the title 'Padishah-i-Iran', previously held by Uzun Hasan.»
  27. ↑ В XVI веке, тюркозязычная семья Сефевидов из Ардебиля в Азербайджане, вероятно, тюркизированного иранского (возможно, курдского) происхождения, завоевала Иран и установила тюркский — язык судопроизводства и армии, в качестве разговорного языка элиты и широко распространенного в общении, который повлиял на разговорный персидский; в то время как письменный персидский — язык высокой литературы и гражданской администрации, остался практически в неизменном состоянии (In the 16th century, the Turcophone Safavid family of Ardabil in Azerbaijan, probably of Turkicized Iranian (perhaps Kurdish), origin, conquered Iran and established Turkic, the language of the court and the military, as a high-status vernacular and a widespread contact language, influencing spoken Persian, while written Persian, the language of high literature and civil administration, remained virtually unaffected in status and content.) -John R. Perry, «Turkic-Iranian contacts», Encyclopædia Iranica, January 24, 2006
  28. ↑ Vladimir Minorsky. «The Poetry of Shah Ismail», Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 10. No. 4, 1942, p. 1006a.
  29. ↑ Laurence Lockhart, Peter Jackson. The Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1986, p. 950, ISBN 0-521-20094-6
  30. ↑ Michel M. Mazzaoui, «Islamic Culture and literature in the early modern period» in Robert L. Canfield, Turko-Persia in historical perspective, Cambridge University Press, 1991. pg 87
  31. ↑ Ronald W. Ferrier, «The Arts of Persia». Yale University Press. 1989. pg 199
  32. ↑ Vladimir Minorsky. «The Poetry of Shah Ismail», Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 10. No. 4, 1942, p. 1006a.
  33. ↑ Kishwar Rizvi. The Safavid Dynastic Shrine. — I.B.Tauris & Co Ltd, 2010. — С. 4. — ISBN 9781848853546.
  34. ↑ G. Doerfer. Azeri Turkish (инг.). — Encyclopædia Iranica, 1988. — Т. III. — С. 245-248.
  35. ↑ Roger M. Savory, Ahmet T. Karamustafa. Esmail I Ṣafawi (инг.). — Encyclopædia Iranica, 1998. — Т. VIII. — С. 628-636.
  36. ↑ Исмаил I — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  37. ↑ Xətai. Əsərləri / составители: Əliyar Səfərli, Xəlil Yusifli. — Баку: Şərq-Qərb, 2005. — С. 245. — 384 с. — ISBN 9952418431.  (әзерб.)
  38. ↑ С. З. Якубова. Гамид Араслы и азербайджанская фольклористика / Академия наук СССР, Академия наук Азербайджанской ССР. — Советская тюркология: Коммунист, 1989. — № 2. — С. 32.
  39. ↑ Бернандт Г., Словарь опер, впервые поставленных или изданных в дореволюционной России и в СССР (1736—1959), М., 1962. Стр. 345
  40. ↑ Отмечен день рождения Шаха Исмаила Хатаи 2004 йыл 10 декабрь архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Антология Азербайджанской поэзии. Москва-1960.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Исмәғил_I&oldid=1267993» битенән алынған