Иштирәк (Илеш районы)
| Иштирәк | |
| Иштирәк | |
| Рәсми тел | башҡортса һәм урыҫ теле |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ-территориаль берәмек | Ҡарабаш ауыл Советы (Илеш районы) |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Халыҡ һаны | 492 кеше (2010)[1] |
| Почта индексы | 452266 |
 | |
Иштирәк (рус. Иштеряково) — Башҡортостандың Илеш районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 492 кеше[2]. Почта индексы — 452266, ОКАТО коды — 80230848002.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡырғыҙ улусының 11-се йортона ҡараған ауыл Күрпе йылғаһы үҙәнендә урынлашҡан. Тораҡ пунктында Ҡырғыҙ ырыуы башҡорттары, ерһеҙ башҡорттар (припущенниктар), шулай уҡ Бүләр ырыуы башҡорттары тарафынан ауылға индерелгән типтәрҙәр төпләнә. Типтәрҙәрҙең ауылға ҡасан индерелеүе теүәл генә билдәле түгел[3].
Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу документтарында ауылда 1762 йылда 70 кеше, 1783 йылда - 86, 1795 йылда 6 ихатала - 132, 1816 йылда - 360, 1834 йылда - 284, 1858 йылда 122 ихатала - 806, 1870 йылда 174 ихатала - 894, 1917 йылда 344 ихатала 1759 кешенең йәшәүе теркәлә. Ерһеҙ башҡорттар (припущенниктар) һәм яһаҡ татарҙары 1920 йылғы рәүиздә типтәрҙәр тип теркәлә[3].
1843 йылда бөтә башҡорттарға - 46 аҫаба башҡорт һәм 238 ерһеҙ башҡортҡа - 920 бот ужым һәм 1264 бот яҙғы иген сәселә. 1816 йылда ауылда мәсет, 2 тирмән була[3].
Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | 1266 | 586 | 680 | 46,3 | 53,7 |
| 1959 йыл 15 ғинуар | 928 | 388 | 540 | 41,8 | 58,2 |
| 1970 йыл 15 ғинуар | 1044 | 465 | 579 | 44,5 | 55,5 |
| 1979 йыл 17 ғинуар | 820 | 363 | 457 | 44,3 | 55,7 |
| 1989 йыл 12 ғинуар | 556 | 236 | 320 | 42,4 | 57,6 |
| 2002 йыл 9 октябрь | 552 | 254 | 298 | 46,0 | 54,0 |
| 2010 йыл 14 октябрь | 492 | 241 | 251 | 49,0 | 51,0 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Район үҙәгенә тиклем (Үрге Йәркәй): 12 км
- Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Ҡарабаш): 2 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Бүздәк): 119 км
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Фәтхетдинов Фаил Камил улы (1964), ғалим-әҙәбиәт белгесе, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 2001 йылдан «Ҡыҙыл таң» республика гәзитенең баш мөхәррире. Филология фәндәре кандидаты (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003)[4].
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с. (рус.) ISBN 978-5-87691-038-7.
- Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978–5–295–04683–4 (рус.)
- Иштеряково на портале «Генеалогия и Архивы»
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ https://www.webcitation.org/6Rxi3K6iw?url=http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/2f055a804e303140ba45fe3bf8d20d64/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%81
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 11 декабрь 2019)
- ↑ Илишевский историко – краеведческий музей. Официальный сайт. Фатхетдинов Фаил Камилович (рус.) (Тикшерелеү көнө: 26 декабрь 2019)
|
Портал «Башҡортостан ауылдары» |
|---|---|
|
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала |
|
Проект «Башҡортостан ауылдары» |
.png)
.png)