Йома Йәмиғ (Евпатория)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Йома Йәмиғ
Нигеҙләү датаһы 1564
Рәсем
Кем хөрмәтенә аталған Йома намаҙы
Дәүләт  Украина[1]
 Рәсәй
Административ-территориаль берәмек Евпатория[d]
Урын Улица Революции[d]
Әҫәр заказсыһы Девлет I Герай[d]
Барлыҡҡа килгән, эшләнгән эзбизташ
Архитектор Синан[2][3]
Мираҫ статусы объект культурного наследия Украины[d], объект культурного наследия России федерального значения[d] һәм памятник архитектуры национального значения Украины[d]
Карта
 Йома Йәмиғ Викимилектә

Йома Йәмиғ мәсете, Евпатория, Революция урамы, 36

Йома йәмиғ мәсете (рус. Джума́-Джами́(ҡырымтат. Cuma Cami), шулай уҡ Хан-Джами́ (ҡырымтат. Han Cami) — Евпаториялағы йома йәмиғ мәсете, ҡаланың төп мәсете. Федераль әһәмиәтле мәҙәни мираҫ объекты.

Урынлашыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәсет Евпатория ҡалаһының Ҡараев исемендәге паркы биләмәһендә урынлашҡан, ҡалҡыулыҡта, ул ярҙан да, диңгеҙҙән дә яҡшы күренә.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йома Йәмиғ мәсете Дәүләт I Гәрәй хан заманында Геҙләү (Гезлёв) биҫтәһендә 1552 йылда һалынған.

Мәсет төҙөлөп бөткән ваҡытынан күп тапҡырҙар үҙгәртелгән, реставрациялауҙар булған. Бер нисә йыл элек мәсет бинаһын тулыһынса тергеҙеү буйынса, бөтә ғилми сығанаҡтарға һәм ҡағиҙәләргә ярашлы реставрация үткәрелгән. Мәҫәлән, 1985 йылдауамында 1836 йылда һәм уға тиклем 1665 йылда емерелгән ике манара тулыһынса аяҡҡа баҫтырылған[4].

Совет власы йылдарында дини учреждение булараҡ ябылған һәм мәсет ауыл хужалығы продукцияһы, һуңынан төҙөлөш материалдар келәте итеп файҙаланылған, 20 быуаттың 80 йылдар уртаһынан алып - архитектура ҡомартҡыһы һәм музейы, ә 1990 йылдарҙа диндарҙарға кире ҡайтарыла.

2014 йылдың авгусында элек Ҡырым мосолман диниә назараты структураһында (ДУМК) эшләгән мәсет имамы, ДУМК составынан сығыуы һәм «Таврия мөфтиәте» буйһоноуына күсеүе тураһында иғлан итә . Был мөфтиәт структураларында, башлыса, хәбәшиҙәр эшләй. ОЙәмәғәт ағзаларын яңынан һайлау үткәргәндән һуң «Хан Йәмиғ» мәсетенең милке «Таврия мөфтиәте» ҡулына күсә. 2015 йылдың июлендә Ҡырым республикаһының Юғары Суды ДУМК-ның милеккә хоҡуғын раҫлай һәм «Таврия мөфтиәте» вәкилдәрен мәсеттән китеүен талап итә[5].

2016 йылда аласаҡ Рәсәй Банкыһы тарафынан «Рәсәйҙең архитектура ҡомартҡылары» серияһында мәсеткә бағышлап 3 һумлыҡ номиналлы көмөш тәңкә сығарылған[6].

Йома Йәмиғ мәсете. Рәсәй Банкыһы монетаһы — Серия: «Рәсәйҙең архитектура ҡомартҡылары», көмөш, 3 һум, 2016 йыл

Архитектураһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ғибәҙәтхана өҫкә табан киңәйтә барып һалынған, ихтимал, Истанбулдағы Ая-Суфия мәсете өлгө итеп алынғандыр. Архитекторы - Мимар Синан. Терәк өлөштәр эзбизташтан һалынған, әммә төп материал булараҡ ҡабырсаҡ тоҡомдар ҡулланып төҙөлгән. Мәсет — үҙәк көмбәҙле бина, планда квадратҡа яҡын, көнсығыш менән көнбайыштан, ике төкөтмә манара. Ике яруслы ҡабырғаларына һирәк тәҙрәләр ҡуйылған, улар ике ҡатлы галереяларҙы яҡтырта.Үҙәк зал 22 метр бейеклектә,16 тәҙрәле мөһабәт көмбәҙ менән ҡапланған.

Совет власы йылдарында Йома Йәмиғ СССР-ҙың Европа өлөшөндә берҙән-бер мәсет күп көмбәҙле мәсет булған. 2015 йылдың октябренән мәсет федераль әһәмиәттәге мәҙәни мираҫ объекттарына индерелгән һәм Рәсәй мәҙәни мираҫ объекты тип иғлан ителгән[7].

Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Иванов А. В. Евпатория: путеводитель. — Севастополь: Библекс, 2006. — 64 с ISBN 966-8231-67-8

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Объект культурного наследия народов РФ федераль әһәмиәтендәгеРәсәйҙең мәҙәни мираҫ объекты федераль әһәмиәтендәге
рег. № 911510358930006 (ЕГРОКН)
объект № 8230353000 (БД Викигида)

Ҡалып:Ҡырым мәсеттәре