Күҙгәнәк ҡаяһы
| Күҙгәнәк ҡаяһы | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Урын | Ғафури районы |
 | |
Күҙгәнәк ҡаяһы (рус. Кузгенак, Кузьганак) — Көньяҡ Уралда Башҡортостандың Ғафури районында Еҙем йылғаһы буйындағы ҡая. Еҙем буйлап Толпар ауылынан 17 км урынлашҡан. 1,5 км ситтә Мәмбәт ҡаяһы.
Ҡая Текәтәуҙың бейек һырты булып тора. Юғары протероз осоро эзбизташының метоморфик тау тоҡомдарынан тора. Ҡаяның өҫкө өлөшө генә емерелгән. Ҡаяның бейеклеге 130 метр, нигеҙенең ҡалынлығы 25-30 метрҙан артмай. Ҡая эйәр һымаҡ ике өлөшкә бүленгән, унан кеше йөрөп, һуҡмаҡ һалынып бөткән. Тауға терәлеп торған төньяҡ-көнбайыш өлөшө бейегерәк. Был өлөшөндә 8-9 киртләс күрергә мөмкин. Көньяҡ-көнсығыш өлөшө түбәнерәк. Был урында 6-7 киртләстә ағас һәм ҡыуаҡтар үҫә.
Ҡаяның урта өлөшөндә, 20-25 метр бейеклектә ҙур булмаған үтәләй сығып булырлыҡ мәмерйә бар. Мәмерйә һыу өҫтөнән яҡшы күренә.
Төньяҡ-көнбайыштан көньяҡ-көнсығышҡа тиклем оҙонлоға 150 метр. Ҡая оҙон булһа ла, арҡырылайға тар, көньяҡ диуары 80 м бейеклектә, ҡаяның төбөнән ҡарағанда таштары алға суҡайып сыға барып 5 метрға оҙонайып өҫкә килеп сыға һәм байраҡты хәтерләтә.
Был ҡаяның иғтибарға лайыҡ йәнә бер күренеше - күп йылдар буйы Халыҡ-ара ҡыҙыл китапҡа индерелгән сапсан ыласын оя ҡороуы [1].
Был ҡаяның Башҡортостанда һәм Көньяҡ Уралда тиңе юҡ.
Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Урындағы халыҡ ҡаяның урта тошонда үтәләй сығып торған тишек бар тип һөйләй. Унда ысынлап та үтәләй сығып йөрөп булған бәләкәй генә мәмерйә бар. Уның аша төндә ай нуры арғы яҡҡа төшөп яҡтырта, тиҙәр. Ҡаяның атамаһы ла ана шул "күҙгәнәк"тән килеп сыҡҡан тип һанайҙар. Күҙгәнәк - индек ҡапҡаның һайғауҙарын һалыу өсөн бағанаға уйылған тишек йәки тәҙрә быялаһының бер бүлкәте[2] .
Видео[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- YouTube сайтында Видео Кузьганак - "Глазок в Рай"
- YouTube сайтында Видео На гребне СКАЛЫ (Кузьганак)
- YouTube сайтында Видео Скала Кузьганак Фильм телеканала БСТ
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Рус география йәмғиәте 2020 йыл 12 ғинуар архивланған. (рус.)
- Гора Кузьганак
- В башкирском природном парке «Зилим» построят копию башкирской деревни 18-19 веков
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Река Зилим. Скала Кузьгенак.KUZNETSOV_RU Levejournal
- Карта бите N-40-079.
- Едем за 200 километров от Уфы на берега сказочного Зилима 2020 йыл 11 ғинуар архивланған.
.png){kind=small}
|
Был Ғафури районы тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |
- ↑ Скала Кузьганак 2020 йыл 12 ғинуар архивланған.
- ↑ Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. - Мәскәү, 1993. - 1-се том, 564-се бит