Пропаганда: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.1
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
3 юл: 3 юл:


== Төшөнсә варианттары ==
== Төшөнсә варианттары ==
* '''[[Ҙур совет энциклопедияһы]]''' пропаганданы сәйәси, фәлсәфәи, фәнни, нәфис һ.б. ҡараштарҙы һәм идеяларҙы йәмәғәтселек фекеренә индереп масса ғәмәли эшмәкәрлекте әүҙемләштереү тигән төшөнсә бирә. Пропаганданың төп элементтары: субъекты (социаль ҡатлам мәнфәғәтендә башҡарылған пропаганда), эстелеге, форма һәм ысулдары, пропагандалау саралары (([[радио]], [[телевидение]], [[Пресса|матбуғат]], [[лекция]]лар системаһы аша пропагандалау һ.б.), объекты (пропаганда адресланған аудитория йәки социаль дөйөмлөк булған төркөм).<ref name=БСЭ>{{Из|БСЭ|http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00063/19800.htm|заглавие=Пропаганда}} {{ref-ru}}</ref>.
* '''[[Ҙур совет энциклопедияһы]]''' пропаганданы сәйәси, фәлсәфәи, фәнни, нәфис һ.б. ҡараштарҙы һәм идеяларҙы йәмәғәтселек фекеренә индереп масса ғәмәли эшмәкәрлекте әүҙемләштереү тигән төшөнсә бирә. Пропаганданың төп элементтары: субъекты (социаль ҡатлам мәнфәғәтендә башҡарылған пропаганда), эстелеге, форма һәм ысулдары, пропагандалау саралары (([[радио]], [[телевидение]], [[Пресса|матбуғат]], [[лекция]]лар системаһы аша пропагандалау һ.б.), объекты (пропаганда адресланған аудитория йәки социаль дөйөмлөк булған төркөм).<ref name=БСЭ>{{Из|БСЭ|http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00063/19800.htm|заглавие=Пропаганда}}{{ref-ru}}</ref>.
* '''[[Британника энциклопедияһы]]''' «Пропаганда— йәмәғәтселек фекеренә йөғонто яһау өсөн факттар, аргументтар, имеш-мимештәр, ярым ялған йәки ялған мәғлүмәт таратыу. Пропаганда — башҡа кешеләрҙең ышанысына систематик рәүештә төрлө символдар (һүҙ, ишара, плакат, монумент, музыка, кейем, айырмалыҡлы билдәләр, рәсемдәр, почта маркалары) ярҙамында йоғонто яһау өсөн тырышлыҡ күрһәтеү. Пропагандистың мәсьәләне хәл итеү маҡсаты бар. Маҡсатына ирешеү өсөн пропагандист факттарҙы, аргумент һәм символдарҙы һайлап ала. Ҙур ҡаҙаныштарға ирешеү өсөн ул ҡайһы бер факттарҙы төшөрөп ҡалдыра йәки боҙоп күрһәтә, аудиторияныҡ иғтибарын ҡайһы бер сығанаҡтарҙан икенсе сығанаҡҡа йүнәлтә»<ref name="Britannica">{{Из|Британника|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/478875/propaganda|заглавие=Propaganda}} {{ref-en}}</ref>.
* '''[[Британника энциклопедияһы]]''' «Пропаганда— йәмәғәтселек фекеренә йөғонто яһау өсөн факттар, аргументтар, имеш-мимештәр, ярым ялған йәки ялған мәғлүмәт таратыу. Пропаганда — башҡа кешеләрҙең ышанысына систематик рәүештә төрлө символдар (һүҙ, ишара, плакат, монумент, музыка, кейем, айырмалыҡлы билдәләр, рәсемдәр, почта маркалары) ярҙамында йоғонто яһау өсөн тырышлыҡ күрһәтеү. Пропагандистың мәсьәләне хәл итеү маҡсаты бар. Маҡсатына ирешеү өсөн пропагандист факттарҙы, аргумент һәм символдарҙы һайлап ала. Ҙур ҡаҙаныштарға ирешеү өсөн ул ҡайһы бер факттарҙы төшөрөп ҡалдыра йәки боҙоп күрһәтә, аудиторияныҡ иғтибарын ҡайһы бер сығанаҡтарҙан икенсе сығанаҡҡа йүнәлтә»<ref name="Britannica">{{Из|Британника|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/478875/propaganda|заглавие=Propaganda}}{{ref-en}}</ref>.


== Пропаганда тарихы ==
== Пропаганда тарихы ==
«Пропаганда» һүҙе 1622 йылда папа [[Григорий XV]] ойошторған ''Congregatio de Propaganda Fide'' (Дин таратыу конгрегацияһы) тигән католик ойошманан килеп сыҡҡан<ref name="Britannica"/>. Әммә пропаганда был термин барлыҡҡа килгәнгә тиклем үҡ элек-электән булған. Пропаганданың иң тәүге өлгөһө итеп Хаммурапи ҡанундары йыйылмаһын ҡарарға була. Был ҡанундар илдә ғәҙеллек булдырыу өсөн, көсһөҙҙәрҙе көслөләрҙән яҡлау маҡсатында булдырылған тип ҡабул ителһә лә, ысынбарлыҡта киреһенсә. Закондарҙың эстәлеге маҡсатына ҡапма-ҡаршы килә. Ҡанун ярлы һәм хоҡукһыҙ ҡатлам кешеләрен иҙеп, бай һәм хәлле ҡатмам кешелеренең мәнфәғәтен яҡлай<ref>[http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/hammurap.htm Хаммурапи ҡанундары йыйнтығы {{ref-ru}}]</ref>.
«Пропаганда» һүҙе 1622 йылда папа [[Григорий XV]] ойошторған ''Congregatio de Propaganda Fide'' (Дин таратыу конгрегацияһы) тигән католик ойошманан килеп сыҡҡан<ref name="Britannica"/>. Әммә пропаганда был термин барлыҡҡа килгәнгә тиклем үҡ элек-электән булған. Пропаганданың иң тәүге өлгөһө итеп Хаммурапи ҡанундары йыйылмаһын ҡарарға була. Был ҡанундар илдә ғәҙеллек булдырыу өсөн, көсһөҙҙәрҙе көслөләрҙән яҡлау маҡсатында булдырылған тип ҡабул ителһә лә, ысынбарлыҡта киреһенсә. Закондарҙың эстәлеге маҡсатына ҡапма-ҡаршы килә. Ҡанун ярлы һәм хоҡукһыҙ ҡатлам кешеләрен иҙеп, бай һәм хәлле ҡатмам кешелеренең мәнфәғәтен яҡлай<ref>[http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/hammurap.htm Хаммурапи ҡанундары йыйнтығы{{ref-ru}}]</ref>.


Проапаганданы күпләп ҡулланыу [[Беренсе донъя һуғышы]] йылдарында башлана. Күп дәүләттәр алдында еңеүгә ирешеү өсөн мобилизация зарарлыға һәм йәмғиәттең тарҡаулығы проблемаһы килеп баҫа. Дәүләт сәәсәтен аҡлау һәм нығытыу өсөн төрлө алымдар, фотографиялар, радиотапшырыуҙар ҡулланыла. Шул ваҡытта киң мәғлүмәт сараларының пропаганда таратыуҙа урыны билдәләнә.
Проапаганданы күпләп ҡулланыу [[Беренсе донъя һуғышы]] йылдарында башлана. Күп дәүләттәр алдында еңеүгә ирешеү өсөн мобилизация зарарлыға һәм йәмғиәттең тарҡаулығы проблемаһы килеп баҫа. Дәүләт сәәсәтен аҡлау һәм нығытыу өсөн төрлө алымдар, фотографиялар, радиотапшырыуҙар ҡулланыла. Шул ваҡытта киң мәғлүмәт сараларының пропаганда таратыуҙа урыны билдәләнә.

== Пропаганда маҡсаттары ==
Пропаганда — сәйәси манипуляцияларҙың төп сараларының береһе. Рекламанан айырмалы рәүештә, пропаганда ҡаты ваҡыт арауығы менән генә сикләнмәй һәм уны асыҡлау еңел түгел. Пропаганда кешеләрҙең хис-тойғоларына ла, аңына ла ҡағыла. Шулай булғас, пропаганда, хис-тойғолар кеүек үк, кире йә ыңғай булырға мөмкин.

Позитив (конструктив) пропаганда<ref name="Цуладзе">Цуладзе А. М. Большая манипулятивная игра. М.: Алгоритм, 2000. — 336 с. С. 100—101.Рецензенты: доктор ист. наук, проф. К. С. Гаджиев, канд. полит, наук Г. Ш. Бокучава</ref> ҡулланыусыға билдәле бер инаныуҙарҙы аңлайышлы итеп еткерергә тырыша. Ыңғай пропаганданың маҡсаты — дөйөм ҡабул ителгән ҡиммәттәргә ярашлы социаль татыулыҡҡа, гармонияға, кешеләрҙе тәрбиәләүгә булышлыҡ итеү. Ыңғай пропаганда, кире пропаганданан айырмалы рәүештә, манипулятив маҡсаттарға ынтылмай. Шуға ҡарамаҫтан, «конструктив» пропаганданың ысын маҡсаттары йыш ҡына пропагандистар иғлан иткән маҡсаттарға ҡаршы килә.
Негатив (деструктив) пропаганда<ref name="Цуладзе" /> кешеләргә теге йә был фекерҙәр таға. Кире пропаганданың маҡсаты — социаль нәфрәт уятыу, социаль конфликттарҙы көсәйтеү, йәмғиәттә ҡапма-ҡаршылыҡтарҙы көсәйтеү, кешеләрҙә нигеҙ инстинкттарын уятыу. Был кешеләрҙе бер-беренә ҡаршы ҡуйырға, уларҙы пропагандист ихтыярына буйһонорға мөмкинлек бирә. «Дошман образын» булдырыу технологияһы халыҡты пропагандист тирәләй тупларға, уның өсөн файҙалы булған халыҡ инаныуҙарына һәм стереотиптарына таянырға мөмкинлек бирә. Кире пропаганда был массаларҙы манипуляциялау маҡсатында түбән тәнҡитлелекте һәм тәҡдим итеүсәнлекте әүҙем ҡуллана.

== Хәрби пропаганда ==

[[Файл:Пропуск-предложение немецких сил к русским перейти на сторону немецкой армии в состав РОА.jpg|thumb|300px|Икенсе донъя һуғышы ваҡытындағы немец листовкаһы. ]]
* Әсилеккә төшөү пропагандаһы
: Әсирлекте пропагандалау психологик һуғыштың иң перспективалы һәм һөҙөмтәле йүнәлештәренең береһе булып тора. Әммә дөрөҫ йоғонто яһау формаларын һәм сараларын һайлау бик мөһим:
::* әсирлеккә эләгеүҙе биҙәштереү һәм идеаллаштырыу кәрәкмәй;
::* билдәһеҙ әсирлектән ҡурҡыуҙы һәм уның ауырлыҡтарын бөтөрөү өсөн тәғәйенләнгән аныҡ факттар тураһында хәбәр итеү өсөн;
::* хәрби хеҙмәткәрҙәренә өйҙәренә тере ҡайтыу маҡсаты хаҡына әсирлеккә бирелеүҙең урынлы булыуы идеяһына инандырыу.
: Психологик операцияларҙың һөҙөмтәлелеген Вьетнам һуғышы миҫалы менән күрһәтергә мөмкин. Хәрби ғәмәлдәр осоронда коммунистик көстәрҙең яҡынса 250 мең һалдаты үҙ ирке менән дошман яғына күсә. Вьетнам армияһының бер һалдатын үлтереү хаҡы уртаса 400 000 [[АҠШ доллары|доллар]] тәшкил итһә, шул уҡ ваҡытта әсирлеккә күндереү бер кешегә ни бары 125 доллар тора.
* Хәрби уңыштарҙы пропагандалау
* Хаталарҙы тәнҡитле анализ аша пропагандалау
* Еңелеүҙән ҡурҡыу уятыу юлы менән пропагандалау


== Жанр төрлөлөгө ==
== Жанр төрлөлөгө ==
Плакат, брошюра, листовка, радио һәм телевидениенан белдереүҙәр кеүек ғәҙәти пропаганда ысулдарынан тыш, пропаганда һынлы сәнғәттең, кино<ref>[http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} Кино — пропаганда тәме булған күңел асыу {{ref-ru}}]</ref>, театр, әҙәбиәт, шиғриәт, социаль төркөмдәрҙең дөйөм мәнфәғәткә ҡағылған социаль тормош проблемаларына йәки күренештәренә йөғонто яһай торған уйындар (интернет, чат, социаль селтәрҙәр) һ.б.бөтә жанрҙарҙы ла ҡулланыла.
Плакат, брошюра, листовка, радио һәм телевидениенан белдереүҙәр кеүек ғәҙәти пропаганда ысулдарынан тыш, пропаганда һынлы сәнғәттең, кино<ref>[http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html |date=2015-04-09 }} Кино — пропаганда тәме булған күңел асыу{{ref-ru}}]</ref>, театр, әҙәбиәт, шиғриәт, социаль төркөмдәрҙең дөйөм мәнфәғәткә ҡағылған социаль тормош проблемаларына йәки күренештәренә йөғонто яһай торған уйындар (интернет, чат, социаль селтәрҙәр) һ.б.бөтә жанрҙарҙы ла ҡулланыла.


== Әҙәбиәт ==
== Әҙәбиәт ==
* ''А. М. Цуладзе'' [http://media.utmn.ru/library.php?show_book=1&parent=93&bid=76 Политические манипуляции или покорение толпы. .] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080917083419/http://media.utmn.ru/library.php?show_book=1&parent=93&bid=76 |date=2008-09-17 }} — М.: 1999 {{ref-ru}}
* ''А. М. Цуладзе'' [http://media.utmn.ru/library.php?show_book=1&parent=93&bid=76 Политические манипуляции или покорение толпы. .] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080917083419/http://media.utmn.ru/library.php?show_book=1&parent=93&bid=76 |date=2008-09-17 }} — М.: 1999{{ref-ru}}


== Һылтанмалар ==
== Һылтанмалар ==
{{Commonscat|Government propaganda}}
{{Commonscat|Government propaganda}}
* [http://psyfactor.org/propaganda.htm Пропаганда ысулдары энциклопедияһы] // psyfactor.org {{ref-ru}}
* [http://psyfactor.org/propaganda.htm Пропаганда ысулдары энциклопедияһы] // psyfactor.org{{ref-ru}}
* [http://propagandahistory.ru/ propagandahistory.ru] — Пропаганд тарихы {{ref-ru}}
* [http://propagandahistory.ru/ propagandahistory.ru] — Пропаганд тарихы{{ref-ru}}


== Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==

19:41, 29 ноябрь 2021 өлгөһө

Нимес листовкаһы, 1941 йыл

Пропага́нда (лат. propaganda — «таратылырға тейеш (ышаныс)», лат. propago — «таратам») — хәҙерге сәйәси дискурста, йәмәғәтселек фекерен булдырыу өсөн йәки башҡа маҡсатта, ниндәйҙер йүнәлештә сәйәси ҡараштар, факттар, аргументтар һәм башҡа мәғлүмәттәр, шул иҫәптән имеш-мимеш һәм ялған мәғлүмәт таратыу һәм аңлатыу эше алып барыу; Ниндәйҙер бер йүнәлештә тәғлимәт, белем таратыу, аңлатыу эше[1].

Төшөнсә варианттары

  • Ҙур совет энциклопедияһы пропаганданы сәйәси, фәлсәфәи, фәнни, нәфис һ.б. ҡараштарҙы һәм идеяларҙы йәмәғәтселек фекеренә индереп масса ғәмәли эшмәкәрлекте әүҙемләштереү тигән төшөнсә бирә. Пропаганданың төп элементтары: субъекты (социаль ҡатлам мәнфәғәтендә башҡарылған пропаганда), эстелеге, форма һәм ысулдары, пропагандалау саралары ((радио, телевидение, матбуғат, лекциялар системаһы аша пропагандалау һ.б.), объекты (пропаганда адресланған аудитория йәки социаль дөйөмлөк булған төркөм).[2].
  • Британника энциклопедияһы «Пропаганда— йәмәғәтселек фекеренә йөғонто яһау өсөн факттар, аргументтар, имеш-мимештәр, ярым ялған йәки ялған мәғлүмәт таратыу. Пропаганда — башҡа кешеләрҙең ышанысына систематик рәүештә төрлө символдар (һүҙ, ишара, плакат, монумент, музыка, кейем, айырмалыҡлы билдәләр, рәсемдәр, почта маркалары) ярҙамында йоғонто яһау өсөн тырышлыҡ күрһәтеү. Пропагандистың мәсьәләне хәл итеү маҡсаты бар. Маҡсатына ирешеү өсөн пропагандист факттарҙы, аргумент һәм символдарҙы һайлап ала. Ҙур ҡаҙаныштарға ирешеү өсөн ул ҡайһы бер факттарҙы төшөрөп ҡалдыра йәки боҙоп күрһәтә, аудиторияныҡ иғтибарын ҡайһы бер сығанаҡтарҙан икенсе сығанаҡҡа йүнәлтә»[3].

Пропаганда тарихы

«Пропаганда» һүҙе 1622 йылда папа Григорий XV ойошторған Congregatio de Propaganda Fide (Дин таратыу конгрегацияһы) тигән католик ойошманан килеп сыҡҡан[3]. Әммә пропаганда был термин барлыҡҡа килгәнгә тиклем үҡ элек-электән булған. Пропаганданың иң тәүге өлгөһө итеп Хаммурапи ҡанундары йыйылмаһын ҡарарға була. Был ҡанундар илдә ғәҙеллек булдырыу өсөн, көсһөҙҙәрҙе көслөләрҙән яҡлау маҡсатында булдырылған тип ҡабул ителһә лә, ысынбарлыҡта киреһенсә. Закондарҙың эстәлеге маҡсатына ҡапма-ҡаршы килә. Ҡанун ярлы һәм хоҡукһыҙ ҡатлам кешеләрен иҙеп, бай һәм хәлле ҡатмам кешелеренең мәнфәғәтен яҡлай[4].

Проапаганданы күпләп ҡулланыу Беренсе донъя һуғышы йылдарында башлана. Күп дәүләттәр алдында еңеүгә ирешеү өсөн мобилизация зарарлыға һәм йәмғиәттең тарҡаулығы проблемаһы килеп баҫа. Дәүләт сәәсәтен аҡлау һәм нығытыу өсөн төрлө алымдар, фотографиялар, радиотапшырыуҙар ҡулланыла. Шул ваҡытта киң мәғлүмәт сараларының пропаганда таратыуҙа урыны билдәләнә.

Пропаганда маҡсаттары

Пропаганда — сәйәси манипуляцияларҙың төп сараларының береһе. Рекламанан айырмалы рәүештә, пропаганда ҡаты ваҡыт арауығы менән генә сикләнмәй һәм уны асыҡлау еңел түгел. Пропаганда кешеләрҙең хис-тойғоларына ла, аңына ла ҡағыла. Шулай булғас, пропаганда, хис-тойғолар кеүек үк, кире йә ыңғай булырға мөмкин.

Позитив (конструктив) пропаганда[5] ҡулланыусыға билдәле бер инаныуҙарҙы аңлайышлы итеп еткерергә тырыша. Ыңғай пропаганданың маҡсаты — дөйөм ҡабул ителгән ҡиммәттәргә ярашлы социаль татыулыҡҡа, гармонияға, кешеләрҙе тәрбиәләүгә булышлыҡ итеү. Ыңғай пропаганда, кире пропаганданан айырмалы рәүештә, манипулятив маҡсаттарға ынтылмай. Шуға ҡарамаҫтан, «конструктив» пропаганданың ысын маҡсаттары йыш ҡына пропагандистар иғлан иткән маҡсаттарға ҡаршы килә. Негатив (деструктив) пропаганда[5] кешеләргә теге йә был фекерҙәр таға. Кире пропаганданың маҡсаты — социаль нәфрәт уятыу, социаль конфликттарҙы көсәйтеү, йәмғиәттә ҡапма-ҡаршылыҡтарҙы көсәйтеү, кешеләрҙә нигеҙ инстинкттарын уятыу. Был кешеләрҙе бер-беренә ҡаршы ҡуйырға, уларҙы пропагандист ихтыярына буйһонорға мөмкинлек бирә. «Дошман образын» булдырыу технологияһы халыҡты пропагандист тирәләй тупларға, уның өсөн файҙалы булған халыҡ инаныуҙарына һәм стереотиптарына таянырға мөмкинлек бирә. Кире пропаганда был массаларҙы манипуляциялау маҡсатында түбән тәнҡитлелекте һәм тәҡдим итеүсәнлекте әүҙем ҡуллана.

Хәрби пропаганда

Икенсе донъя һуғышы ваҡытындағы немец листовкаһы.
  • Әсилеккә төшөү пропагандаһы
Әсирлекте пропагандалау психологик һуғыштың иң перспективалы һәм һөҙөмтәле йүнәлештәренең береһе булып тора. Әммә дөрөҫ йоғонто яһау формаларын һәм сараларын һайлау бик мөһим:
  • әсирлеккә эләгеүҙе биҙәштереү һәм идеаллаштырыу кәрәкмәй;
  • билдәһеҙ әсирлектән ҡурҡыуҙы һәм уның ауырлыҡтарын бөтөрөү өсөн тәғәйенләнгән аныҡ факттар тураһында хәбәр итеү өсөн;
  • хәрби хеҙмәткәрҙәренә өйҙәренә тере ҡайтыу маҡсаты хаҡына әсирлеккә бирелеүҙең урынлы булыуы идеяһына инандырыу.
Психологик операцияларҙың һөҙөмтәлелеген Вьетнам һуғышы миҫалы менән күрһәтергә мөмкин. Хәрби ғәмәлдәр осоронда коммунистик көстәрҙең яҡынса 250 мең һалдаты үҙ ирке менән дошман яғына күсә. Вьетнам армияһының бер һалдатын үлтереү хаҡы уртаса 400 000 доллар тәшкил итһә, шул уҡ ваҡытта әсирлеккә күндереү бер кешегә ни бары 125 доллар тора.
  • Хәрби уңыштарҙы пропагандалау
  • Хаталарҙы тәнҡитле анализ аша пропагандалау
  • Еңелеүҙән ҡурҡыу уятыу юлы менән пропагандалау

Жанр төрлөлөгө

Плакат, брошюра, листовка, радио һәм телевидениенан белдереүҙәр кеүек ғәҙәти пропаганда ысулдарынан тыш, пропаганда һынлы сәнғәттең, кино[6], театр, әҙәбиәт, шиғриәт, социаль төркөмдәрҙең дөйөм мәнфәғәткә ҡағылған социаль тормош проблемаларына йәки күренештәренә йөғонто яһай торған уйындар (интернет, чат, социаль селтәрҙәр) һ.б.бөтә жанрҙарҙы ла ҡулланыла.

Әҙәбиәт

Һылтанмалар

commons: Пропаганда Викимилектә
n: Пропаганда Викияңылыҡтарҙа

Иҫкәрмәләр

  1. ↑ Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)
  2. ↑ Пропаганда — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (рус.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Propaganda — Британника энциклопедияһында (инг.)
  4. ↑ Хаммурапи ҡанундары йыйнтығы (рус.)
  5. ↑ 5,0 5,1 Цуладзе А. М. Большая манипулятивная игра. М.: Алгоритм, 2000. — 336 с. С. 100—101.Рецензенты: доктор ист. наук, проф. К. С. Гаджиев, канд. полит, наук Г. Ш. Бокучава
  6. ↑ 2015 йыл 9 апрель [https://web.archive.org/web/20150409234055/http://ua-daily.com/politika/kino-razvlechenie-so-vkusom-propagandy.html архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. 2015 йыл 9 апрель архивланған. Кино — пропаганда тәме булған күңел асыу (рус.)]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Пропаганда&oldid=1098656» битенән алынған