Тәңкә ҡанатлылар: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
30 юл: 30 юл:




'''Тәңкә ҡанатлылар''', йәки '''күбәләктәр''', ''көйәләр'' ({{btname|Lepidóptera|[[Linnaeus]], [[1758]]}} от {{lang-grc|λεπίς}}, [[Эйәлек килеш|эйәлек килеш]] {{lang-grc2|λεπίδος}} — тәңкә һәм {{lang-grc2|πτερόν}} — ҡанат) — [[бөжәктәр|бөжәктәр]] [[отряды]], айырып торған үҙенсәлектәренән  — алғы һәм артҡы [[Бөжәк ҡанаттары|ҡанаттарында]] ҡуйы [[хитин]] "тәңкәләр"(яҫмаҡ төктәр)) булыуы. Күпселек төрҙәренә һура торған томшоҡтар хас. Ҡанаттарының рәүеше һәм ҙурлығы төрлөсә: 2 мм-ҙан<ref name="каабак2"/> 30 см-ға тиклем<ref name="каабак2"/><ref name="kaabak"/>.
'''Тәңкә ҡанатлылар''', йәки '''күбәләктәр''', ''көйәләр'' ({{btname|Lepidóptera|[[Linnaeus]], [[1758]]}} от {{lang-grc|λεπίς}}, [[Эйәлек килеш|эйәлек килеш]] {{lang-grc2|λεπίδος}} — тәңкә һәм {{lang-grc2|πτερόν}} — ҡанат) — [[бөжәктәр|бөжәктәр]] [[Отряд (биология)|отряды]], айырып торған үҙенсәлектәренән  — алғы һәм артҡы [[Бөжәк ҡанаттары|ҡанаттарында]] ҡуйы [[хитин]] "тәңкәләр"(яҫмаҡ төктәр)) булыуы. Күпселек төрҙәренә һура торған томшоҡтар хас. Ҡанаттарының рәүеше һәм ҙурлығы төрлөсә: 2 мм-ҙан<ref>Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.</ref> 30 см-ға тиклем<ref>Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.</ref>.


[[Тулы әүерелеү|Тулы әүерелеү]] осоронда ошондай стадиялар:[[Күкәй|күкәй]], [[ҡарышлауыҡ|ҡарышлауыҡ]], [[ҡурсаҡ|ҡурсаҡ]] һәм [[имаго]]. Ҡарышлауыҡ селәүсен һынлыраҡ, ҡорһағында ҡыҫҡа тәпәйҙәр, ҡаты башлы, ауыҙы кимереүгә яраҡлашҡан, ебәк сығара торған парлы [[биҙе]] була, уның бүлентеләре һауала ебәккә әүерелә<ref name="Герасимов">{{книга|автор=Герасимов А. М.|часть=|заглавие=Гусеницы|оригинал=|ссылка=|ответственный=|издание=2-е|место=Москва, Ленинград|издательство=Издательство академии наук|год =1952|том=1|страницы=|страниц=|серия=Фауна СССР|isbn=|тираж=}}</ref>.
[[Тулы әүерелеү|Тулы әүерелеү]] осоронда ошондай стадиялар: [[Күкәй|күкәй]], [[ҡарышлауыҡ|ҡарышлауыҡ]], [[ҡурсаҡ|ҡурсаҡ]] һәм [[имаго]]. Ҡарышлауыҡ селәүсен һынлыраҡ, ҡорһағында ҡыҫҡа тәпәйҙәр, ҡаты башлы, ауыҙы кимереүгә яраҡлашҡан, ебәк сығара торған парлы [[биҙе]] була, уның бүлентеләре һауала ебәккә әүерелә<ref name="Герасимов">{{книга|автор=Герасимов А. М.|часть=|заглавие=Гусеницы|оригинал=|ссылка=|ответственный=|издание=2-е|место=Москва, Ленинград|издательство=Издательство академии наук|год =1952|том=1|страницы=|страниц=|серия=Фауна СССР|isbn=|тираж=}}</ref>.


Тәңкә ҡанатлыларҙың һөлдәләре [[Юр осоро|юр осоро]]нан осрай, хәҙерге заманда [[Бөжәктәр|бөжәктәр]] [[Биологик төр|төрҙәре]] араһында иң киң таралғандар — [[отряд]]та 157 000 [[Биологик төр|төрҙән]] артығыраҡ<ref name="Nieukerken2011"/>. [[Антарктида|Антарктиданан]] башҡа [[континент]]тарҙа осрай.
Тәңкә ҡанатлыларҙың һөлдәләре [[Юр осоро|юр осоро]]нан осрай, хәҙерге заманда [[Бөжәктәр|бөжәктәр]] [[Биологик төр|төрҙәре]] араһында иң киң таралғандар — [[Отряд (биология)|отряд]]та 157 000 [[Биологик төр|төрҙән]] артығыраҡ<ref> Van Nieukerken, Erik J., Lauri Kaila, Ian J. Kitching, Niels P. Kristensen et all Order Lepidoptera Linnaeus, 1758. (англ.) // In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness. — Zootaxa. — Magnolia Press, 2011. — Т. 3148. — С. 212–221. — ISSN 1175-5326</ref>. [[Антарктида|Антарктиданан]] башҡа [[континент]]тарҙа осрай.


[[Энтомология|Энтомология]] тәңкә ҡанатлыларҙы өйрәнгән фән '''[[Лепидоптерология|лепидоптерология]]''' тип атала.
[[Энтомология|Энтомология]] тәңкә ҡанатлыларҙы өйрәнгән фән '''[[Лепидоптерология|лепидоптерология]]''' тип атала.

== Һылтанмалар ==
* {{cite web|url=http://www.lepidoptera.pl|title=Бабочки Европы|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CRxdyS3q|archivedate=2012-11-26}} {{ref-en}} {{ref-de}} {{ref-pl}} {{ref-ru}}
* {{cite web|url=http://jugan2.narod.ru/index.html|title=Галерея лепидоптерологов России и сопредельных стран|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CRxee9uK|archivedate=2012-11-26}} {{ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
<references/>

[[en:Lepidoptera]]

13:04, 13 ғинуар 2013 өлгөһө

"Күбәләк" бите бында йүнәтелә.
Тәңкә ҡанатлылар
Фотоколлаж «Бабочки мира»
Фәнни классификация
Халыҡ-ара фәнни исеме

Lepidoptera Linnaeus, 1758

Подотряды
Геохронология

Викитөркөмдә
Систематика

Викиһаҡлағыста
рәсемдәр
ITIS  117232
NCBI  7088
EOL  747


Тәңкә ҡанатлылар, йәки күбәләктәр, көйәләр (Lepidóptera Linnaeus, 1758 от бор. грек. λεπίς, эйәлек килеш λεπίδος — тәңкә һәм πτερόν — ҡанат) — бөжәктәр отряды, айырып торған үҙенсәлектәренән  — алғы һәм артҡы ҡанаттарында ҡуйы хитин "тәңкәләр"(яҫмаҡ төктәр)) булыуы. Күпселек төрҙәренә һура торған томшоҡтар хас. Ҡанаттарының рәүеше һәм ҙурлығы төрлөсә: 2 мм-ҙан[1] 30 см-ға тиклем[2].

Тулы әүерелеү осоронда ошондай стадиялар: күкәй, ҡарышлауыҡ, ҡурсаҡ һәм имаго. Ҡарышлауыҡ селәүсен һынлыраҡ, ҡорһағында ҡыҫҡа тәпәйҙәр, ҡаты башлы, ауыҙы кимереүгә яраҡлашҡан, ебәк сығара торған парлы биҙе була, уның бүлентеләре һауала ебәккә әүерелә[3].

Тәңкә ҡанатлыларҙың һөлдәләре юр осоронан осрай, хәҙерге заманда бөжәктәр төрҙәре араһында иң киң таралғандар — отрядта 157 000 төрҙән артығыраҡ[4]. Антарктиданан башҡа континенттарҙа осрай.

Энтомология тәңкә ҡанатлыларҙы өйрәнгән фән лепидоптерология тип атала.

Һылтанмалар

Иҫкәрмәләр

  1. Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.
  2. Каабак Л. Бабочки-чемпионы // Наука и жизнь : жукрнал. — Москва, 2002. — В. 1. — № 7.
  3. Герасимов А. М. Гусеницы. — 2-е. — Москва, Ленинград: Издательство академии наук, 1952. — Т. 1. — (Фауна СССР).
  4. Van Nieukerken, Erik J., Lauri Kaila, Ian J. Kitching, Niels P. Kristensen et all Order Lepidoptera Linnaeus, 1758. (англ.) // In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness. — Zootaxa. — Magnolia Press, 2011. — Т. 3148. — С. 212–221. — ISSN 1175-5326