Ғәлиә мәҙрәсәһе: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
74 юл: 74 юл:
үҙ илендә милли азатлыҡ хәрәкәтенә етәкселек
үҙ илендә милли азатлыҡ хәрәкәтенә етәкселек
иттеләр.
иттеләр.

[[Категория: Мәҙрәсәләр]]

16:32, 25 апрель 2014 өлгөһө

Ғәлиә мәҙрәсәһе
Нигеҙләнгән

1906

Закрыта

1919

Директор

Парвазетдин Камалетдинов

Тип

мәҙрәсә

Адресы

Өфө, ур. Чернышевский, 5

Бинала уҡыу йорто урынлашҡан

татар мәктәбе № 15 (1919 — 1970-е)
мәктәп-интернат № 92 (1970-е — 2001)
2001 йылдан Рәсәй мосолмандары диниә назаратының Рәсәй ислам университеты)

 Ғәлиә мәҙрәсәһе Викимилектә
Рәсәй гербы Рәсәй Федерацияһының мәҙәни мираҫы, объект № 0301124000объект № 0301124000

Ғәлиә мәҙрәсәһе — Өфөлә 1906 йылдың көҙөндә «Ғәлиә» мәҙрәсәһе асыла.

Ойоштороусылары

Уның ойоштороусыһы һәм ректоры Ҡаһирәнең «Әль-Әзһәр» университетын тамамлап ҡайтҡан Зыя Камали була.

Уҡытыу барышы

Мәҙрәсәлә белем алыу алты йыл буйы бара, уҡыу планына 30 процент буйынса дәрестәр ҡаралған була. Дәрестәрҙең өстән бере генә дин дәрестәре булһа, ғәрәп, урыҫ, төрки, француз телдәрен өйрәнеүгә ҙур иғтибар бирелә, психология, педагогика фәндәре лә төплө уҡытыла. «Ғәлиә» мәҙрәсәһе дини юғары белем биргән уҡыу йорто булһа, ҡалған предметтар буйынса гимназия кимәлендә белем бирелә. Шуға күрә үҙебеҙҙә генә түгел, Рәсәйҙең бөтә мосолмандары араһында ла был уҡыу йортоноң абруйы ҙур була. Ырымбурҙың уҡыу йорттары буйынса идаралыҡ етәкселәренең береһе булған А. Любимов мәҙрәсәне ҡарап сыҡҡас, бик ҙур баһа бирә. Бындағы белем биреү стандарттары ғына түгел, һәйбәт итеп йыһазландырылған физика, химия кабинеттары, дини, фәнни-популяр, нәфис әҙәбиәт, төрлө журналдар, төрки, ғәрәп, фарсы, урыҫ телдәрендә баҫылған гәзиттәр тупланған бай китапхана тикшерергә килгән чиновникты ғәжәпкә ҡалдырған. Һуңғараҡ татар, башҡорт, ҡаҙаҡ, чер- кес һәм башҡа телдәрҙә лә матбуғат баҫмалары алдырғандар. Мәҙрәсә шәкерте Шәйехзада Бабич үҙе «Пар- лак» исемле журнал сығара башлай. Ул һуңғараҡ киң билдәле шағир булып китә, башҡорт мил- ли хәрәкәте етәкселәренең береһе, рухи йүнәлеш биреүсеһе булып таныла. «Ғәлиә» мәҙрәсәһендә Варшава консерваторияһы профессоры В. Клеменц уҡыған шәкерттәрҙең рухын үҫтереүгә ныҡ ярҙам итә. «Ғәлиә» мәҙрәсәһендә уҡыу-уҡытыу эштәре юғары кимәлдә ойошторолған булған. Әйтәйек, төрки халыҡтарҙың тарихын танылған шәрҡиәт белгесе, һуңынан башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе булып киткән Зәки Вәлиди уҡытҡан, ғәрәп теленән билдәле ғәрәп теле уҡытыусыһы Закир Ҡадири белем биргән. Яҙыусы, публицист, йәмәғәт эшмәкәре Ғәлимйән Ибраһимов татар теле һәм әҙәбиәте дәрестәренән һабаҡ биргән. Мөғәллимдәрҙең байтағы Рәсәй, Төркиә, Мысыр, Сирия, Урта Азиялағы иң танылған уҡыу йорт- тарында юғары белем алған зыялы инсандар булған. Шуға күрә «Ғәлиә» мәҙрәсәһен тамамлаған шәкерттәр һәйбәт белемгә эйә көслө шәхес Рәсәй ҡалаларында һәм ауылдарында ғына түгел, сит илдәрҙә лә үҙҙәренә эш, урын табырлыҡ бик уҡымышлы кешеләр булып сыҡҡан. Һөҙөмтәлә уларҙың күптәре хатта Октябрь түңкәрелешенән һәм граждандар һуғышы буталышта- рынан да имен-аман сығып, эмиграцияла ла үҙҙәренең лайыҡлы кешеләр икәнен күрһәтә алған. «Ғәлиә» мәҙрәсәһен барлығы 1400 шәкерт тамамлаған.

Мәҙрәсәне тамамлаған күренекле кешеләр

Бында танылған башҡорт шағирҙары Ш. Бабич һәм М. Ғафури, С. Ҡудаш һәм Ш. Фидан, ком- позитор С. Ғәбәши һәм драматург, шағир Х. Ғәбитов, дипломат К. Хәкимов һәм 1923-1927 йылдарҙа Башҡортостандың эске эштәр комиссары И. Солтанов һәм башҡа бик күптәр тәрбиәләнгән. Һәм әйтергә кәрәк, был уҡыу йорто беҙҙең яҡташтарыбыҙға ғына түгел, Та- тарстан, Ҡаҙағстан, Урта Азия һәм Кавказдағы башҡа республикаларҙан килгән шәкерттәргә лә һуңғараҡ дәүләт йә йәмәғәтселек эшмәкәрҙәре, ижади зыялы ин- сандар йә фән өлкәләрендә ҙур ғалимдар булып китер- лек тәрбиә һәм аң-белем биргән. «Ғәлиә» мәҙрәсәһен тамамлап сыҡҡан зыялылар – башҡорттар ҙа, башҡа милләт кешеләре лә – күбеһе үҙ илендә милли азатлыҡ хәрәкәтенә етәкселек иттеләр.