Ғәбәши Солтан Хәсән улы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
2 юл: 2 юл:
{{Музыкант
{{Музыкант
|Имя = Ғәбәши Солтанәхмәт Хәсәнғата улы
|Имя = Ғәбәши Солтанәхмәт Хәсәнғата улы
|Изображение = S.Gabyashi-410x539.jpg
|Изображение = S.Gabyashi.jpg
|Описание изображения =
|Описание изображения =
|Фон = non_performing_personnel
|Фон = non_performing_personnel

14:51, 26 апрель 2014 өлгөһө

Ғәбәши Солтанәхмәт Хәсәнғата улы
Төп мәғлүмәт
Тыуған

1 май 1891({{padleft:1891|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})

Тыуған урыны

Ҡазан губернаһы Кесе Сулабаш ауылы

Үлгән

8 ғинуар 1942({{padleft:1942|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (50 йәш)

Үлгән урыны

БАССР‑ҙың Борай районы Салҡаҡ ауылы

Ил

Рәсәй империяһы Рәсәй империяһы Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР

Һөнәрҙәре

композитор

 Аудио, фото, видео Викимилектә

Ғәбәши Солтан Хәсән улы (Солтан Ғәбәши) — (Солтанәхмәт Хәсәнғата улы; 1.5.1891, Ҡазан губернаһы Кесе Сулабаш ауылы – 8.1.1942, БАССР‑ҙың Борай районы Салҡаҡ ауылы), композитор, фольклорсы, музыка-йәмәғәт эшмәкәре.


Биографияһы

1898 й. “Ғосмания” мәҙрәсәһендә, һуңыраҡ Өфө реаль училещеһында һәм “Ғәлиә” мәҙрәсәһендә, 1916—17 йылдарҙа Ҡазан университында уҡый, бер үк ваҡытта Өфө һәм Ҡазандың танылған музыканттарынан музыка дәрестәре ала. 1917 йылдан алып Ҡазандың музыка һәм педагогия техникумдарында уҡыта. 1932 йылдан башлап Өфөлә йәшәй: Башҡортостан милли мәҙәниәт ҒТИ хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта Башҡорт сәнғәт техникумында уҡыта; 1936 йылдан алып БАССР ХКС эргәһендәге Сәнғәт эштәре буйынса идаралыҡ хеҙмәткәре. 1941 йылдан башлап Салҡаҡ урта мәктәбе уҡытыусыһы. Композиторҙың ижадына милли аһәң һәм классик музыка тәьҫирлелеге берлеге хас.

Эшмәкәрлеге

Ғ.С.Әлмөхәмәтов һәм В.И.Виноградов менән берлектә “Сания” (Ф.Әмирхан либреттоһы, 1925) һәм “Эшсе” (М.Ғафури либреттоһы, 1930; икеһе лә Ҡазанда татар телендә ҡуйыла) операларын, шулай уҡ БАССР‑ҙың барлыҡҡа килеүенә 10 йыл тулыуға арнап симфоник оркестр өсөн “Тантаналы марш” (1929) һ.б. ижад итә. “Вальс”, “Ҡайғы”, “Пикник”, “Ҡайғынан һуң шатлыҡ”, “Марш”, “Йәшлек” һ.б. инструменталь пьесалар; Ғ.Исхаҡиҙың “Зөләйхә”, Ф.Бурнаштың “Таһир менән Зөһрә”, Ғ.Рәхимдең “Буҙйегет”, М.Джанандың “Шаһнамә” һ.б. спектаклдәргә музыка; М.Хәй һүҙҙәренә “Ҡурай” һәм а cappella хоры өсөн “Кәкүк” вокаль циклы авторы; башҡ. һәм татар халыҡ йырҙарын хор өсөн эшкәртә. СССР Композиторҙар союзының Башҡортостан бүлексәһен ойоштороусыларҙың береһе. Өфөлә һәүәҫкәр хорҙар һәм оркестрҙар ойоштора, лекциялар менән сығыш яһай, башҡорт һәм татар милли музыкаһы тураһыда мәҡәләләр яҙа. 1909 йылда Өфө “Милли көйҙәр, сәхнә һәм әҙәбиәт” түңәрәге концерттарында ҡатнаша, Әлмөхәмәтов менән бергә Көньяҡ Урал буйлап һәм Волга буйында гастролдәрҙә була. 1932—34 йылдарҙа Башҡортостан буйлап музыкаль-этнографик экспедицияларҙа Ғ. (А.С.Ключарёв менән берлектә) 50 башҡорт халыҡ йырын яҙып алып нотаға һала, улар “Башҡорт халҡ йырҙары” (1935) йыйынтығына инә. 1932 йылда Өфө эшселәре һәм ҡыҙылармеецтары араһында йыйған фольклор әҫәрҙәре өлгөләре “Фабрика һәм завод йырҙары” (“Песни фабрик и заводов”), “Ҡыҙылармеецтар йырҙары” (“Красноармейские песни”) йыйынтыҡтарына нигеҙ була. “Башланғыс мәктәптәр өсөн музыканан программа” (1933; Х.К.Ибраһимов һәм И.В.Салтыков м‑н берлектә) төҙөүселәренең береһе. Композиторҙар союзы ағзаһы (1940).

Әҙәбиәт

  • Газиз Альмухаметов и Султан Габяши в Казани: материалы и док. Уфа, 1995; Султан Габяши: материалы и исслед. Казань, 2000; Композиторы и музыковеды Башкортостана: очерки жизни и творчества. Уфа, 2002.