Йылайыр кантоны: өлгөләр араһындағы айырма

Йылайыр кантоны
	Йылайыр кантоны
Ил	Башҡорт АССР-ы
Үҙәге	Йылайыр
Ойошторолған	1922
Майҙаны	33 047 км²
Халҡы	195 036 кеше (1926) (башҡорттар — 80784,; мишәрҙәр — 1759,; мордвалар - 8112,; сыуаштар — 3980,; татарҙар — 9056,; украиндар — 8748,; урыҫтар — 81894 һәм башҡалар).
Рәсми телдәр	башҡорт теле; урыҫ теле

Интерактивная навигация по истории

← Алдағы үҙгәртеү Киләһе үҙгәртеү →

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

ВизуальВикитекст

Һыҙылған

13:34, 21 апрель 2015 өлгөһө

Йылайыр кантоны (рус. Зилаирский кантон) — Башҡорт Автономиялы Республикаһына ингән башҡорт милли кантоны.

Административ үҙәге — Йылайыр ауылы.

Тарих

Файл:Атлас Союза Советских Социалистических Республик 1928 - Р.С.Ф.С.Р. - Авт. Башкирская С.С.Р..jpg

Башҡорт АССР-ы 1928 йылда

1922 йылда 5 октябрҙә Бөрйән-Түңгәүер кантонының — 14, Ҡыпсаҡ-Ете ырыу кантонының — 16, Үҫәргән кантонының — 18 улусы нигеҙендә БАССР составында ойошторола. Административ үҙәге — Преображенск Заводы ҡасабаһы (хәҙәрғе Йылайыр районы Йылайыр ауылы). Майҙаны — 33047 км². 1924 йылда 25 июнендә Иманғол улусы Ҡырғыҙ АССР‑ына бирелә. 1924 йылда 21 октябрҙә Орск өйәҙе Яңы Покровка улусының 19 ауылы Йылайыр кантоны составына инә. 1926 йылда 26 июлендә кантонға Ырымбур өйәҙе Спасский улусының Иҫәнғол ауылы ҡушыла; Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Ҡыпсаҡ, Мораптал, Сәлих, Таналыҡ, Түңгәүер, Үҫәргән, Үтәғол һәм Хәйбулла улустарының бер өлөшө, Яңы Покровка улусының 19 ауылы Ырымбур губернаһы бирелә. Йылайыр кантоны территорияһында БашҮБК Президиумының 1923 йылда 10 февралда ҡарары буйынса — 17, Бөтә Рәсәй ҮБК‑ның 1924 йылда 15 декабрҙә декреты менән 16 улус ойошторола. Башлыса ауыл хужалығы үҫешкән була. 1927 йылда һөрөнтө ерҙәр майҙаны (мең га) 141,8, шул иҫәптән бойҙай сәсеүлектәре — 78,5, һоло — 34,9, арпа — 6,5, тары — 4,7, арыш — 4,2, картуф — 4,2, киндер — 1,2, етен — 0,8, ҡарабойҙай — 0,7 тәшкил итә; һыйыр малы — 203387, йылҡы — 101107, һарыҡ — 263804, кәзә — 27600, сусҡа 10144 баш иҫәпләнә. Баймаҡ, Ҡананикольск, Преображенск алтын һәм баҡыр фабрикалары, 2 Түбә бегун фабрикаһы, 3 рудник эшләй. 52 баҙар була (1927). 1‑се баҫҡыслы 179 мәктәп иҫәпләнә, шуның 85‑ендә уҡытыу — башҡорт, 3‑өһөндә — мордва, 74‑ендә — урыҫ, 14‑ендә — татар, 3‑өһөндә — сыуаш телендә алып барыла; 6 дауахана, 7 амбулатория, 16 фельдшер пункты, 9 китапхана эшләй (1925). 1930 йылда 20 августа кантон бөтөрөлә, уның территорияһы Баймаҡ (Ҡананикольск, Таналыҡ, Темәс, Һабыр улустарының бер өлөшө), Бөрйән (Бөрйән улусының бер өлөшө), Ейәнсура (Сәлих, Үҫәргән улустары, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Йылайыр, Һабыр улустарының бер өлөшө), Йылайыр (Йылайыр, Ҡананикольск, Һабыр улустарының бер өлөшө), Мораҡ (Ҡыпсаҡ улусы, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Бөрйән, Ҡананикольск улустарының бер өлөшө), Мәләүез (Мораптал улусы), Хәйбулла (Хәйбулла улусы, Йылайыр, Таналыҡ, Һабыр улустарының бер өлөшө), Әбйәлил (Темәс улусының бер өлөшө) административ райондары составына инә.

Халҡы

Халҡы 1926 йылда — 195 036 кеше (башҡорттар — 80784, мишәрҙәр — 1759, мордвалар — 8112, сыуаштар — 3980, татарҙар — 9056, украиндар — 8748, урыҫтар — 81894 һәм башҡалар).

География

Майҙаны — 33047 км². Төньяҡ-көнбайышта Стәрлетамаҡ кантоны, төньяҡ-көнсығышта — Тамъян-Ҡатай кантоны, көнсығышта — Силәбе губернаһы, көньяҡ-көнсығышта, көньяҡта һәм көнбайышта Ырымбур губернаһы менән сиктәш була.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Һылтанмалар

Башҡорт Энциклопедияһы, Йылайыр кантоны

@@ 44 юл: / 44 юл: @@
 }}
 '''Йылайыр кантоны''' ({{lang-ru|Зилаирский кантон}}) — [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт Автономиялы Республикаһы]]на ингән башҡорт милли кантоны.
-Административ үҙәге — [[Йылайыр]] ауылы.
+Административ үҙәге — [[Йылайыр]] ауылы.
 == Тарих ==
-[[File:Атлас Союза Советских Социалистических Республик 1928 - Р.С.Ф.С.Р. - Авт. Башкирская С.С.Р..jpg|thumb|[[Башҡорт АССР-ы]] [[1928]] йылда]]
+[[Файл:Атлас Союза Советских Социалистических Республик 1928 - Р.С.Ф.С.Р. - Авт. Башкирская С.С.Р..jpg|thumb|[[Башҡорт АССР-ы]] [[1928]] йылда]]
-[[1922]] йылда 5 октябрҙә [[Бөрйән-Түңгәүер кантоны]]ның — 14, [[Ҡыпсаҡ-Ете ырыу кантоны]]ның — 16, [[Үҫәргән кантоны]]ның - 18 улусы нигеҙендә [[БАССР]] составында ойошторола. Административ үҙәге — [[Йылайыр|Преображенск Заводы ҡасабаһы]] (хәҙәрғе [[Йылайыр районы]] [[Йылайыр]] ауылы). Майҙаны — 33047 км². 1924 йылда 25 июнендә Иманғол улусы Ҡырғыҙ АССР‑ына бирелә. 1924 йылда 21 октябрҙә [[Орск өйәҙе]] Яңы Покровка улусының 19 ауылы Йылайыр кантоны составына инә. 1926 йылда 26 июлендә кантонға [[Ырымбур өйәҙе]] Спасский улусының Иҫәнғол ауылы ҡушыла; Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Ҡыпсаҡ, Мораптал, Сәлих, Таналыҡ, Түңгәүер, Үҫәргән, Үтәғол һәм Хәйбулла улустарының бер өлөшө, Яңы Покровка улусының 19 ауылы [[Ырымбур губернаһы]] бирелә. [[Йылайыр кантоны]] территорияһында БашҮБК Президиумының 1923 йылда 10 февралда ҡарары буйынса — 17, Бөтә Рәсәй ҮБК‑ның 1924 йылда 15 декабрҙә декреты менән 16 улус ойошторола. Башлыса ауыл хужалығы үҫешкән була. 1927 йылда һөрөнтө ерҙәр майҙаны (мең га) 141,8, шул иҫәптән бойҙай сәсеүлектәре — 78,5, һоло — 34,9, арпа — 6,5, тары — 4,7, арыш — 4,2, картуф — 4,2, киндер — 1,2, етен — 0,8, ҡарабойҙай — 0,7 тәшкил итә; һыйыр малы — 203387, йылҡы — 101107, һарыҡ — 263804, кәзә — 27600, сусҡа 10144 баш иҫәпләнә. Баймаҡ, Ҡананикольск, Преображенск алтын һәм баҡыр фабрикалары, 2 Түбә бегун фабрикаһы, 3 рудник эшләй. 52 баҙар була (1927). 1‑се баҫҡыслы 179 мәктәп иҫәпләнә, шуның 85‑ендә уҡытыу — башҡорт, 3‑өһөндә — мордва, 74‑ендә — урыҫ, 14‑ендә — татар, 3‑өһөндә — сыуаш телендә алып барыла; 6 дауахана, 7 амбулатория, 16 фельдшер пункты, 9 китапхана эшләй ([[1925]]). [[1930]] йылда [[20 август]]а кантон бөтөрөлә, уның территорияһы [[Баймаҡ (ҡала)|Баймаҡ]] (Ҡананикольск, Таналыҡ, Темәс, Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Бөрйән]] (Бөрйән улусының бер өлөшө), [[Ейәнсура]] (Сәлих, [[Үҫәргән улус]]тары, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, [[Йылайыр]], Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Йылайыр]] ([[Йылайыр]], [[Ҡананикольск]], Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Мораҡ]] (Ҡыпсаҡ улусы, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Бөрйән, Ҡананикольск улустарының бер өлөшө), [[Мәләүез (ҡала)|Мәләүез]] (Мораптал улусы), [[Хәйбулла (Белорет районы)|Хәйбулла]] (Хәйбулла улусы, [[Йылайыр]], [[Таналыҡ]], [[Һабыр (Йылайыр районы)|Һабыр]] улустарының бер өлөшө), [[Әбйәлил (Әбйәлил районы)|Әбйәлил]] ([[Темәс]] улусының бер өлөшө) административ райондары составына инә.
+[[1922]] йылда 5 октябрҙә [[Бөрйән-Түңгәүер кантоны]]ның — 14, [[Ҡыпсаҡ-Ете ырыу кантоны]]ның — 16, [[Үҫәргән кантоны]]ның — 18 улусы нигеҙендә [[БАССР]] составында ойошторола. Административ үҙәге — [[Йылайыр|Преображенск Заводы ҡасабаһы]] (хәҙәрғе [[Йылайыр районы]] [[Йылайыр]] ауылы). Майҙаны — 33047 км². 1924 йылда 25 июнендә Иманғол улусы Ҡырғыҙ АССР‑ына бирелә. 1924 йылда 21 октябрҙә [[Орск өйәҙе]] Яңы Покровка улусының 19 ауылы Йылайыр кантоны составына инә. 1926 йылда 26 июлендә кантонға [[Ырымбур өйәҙе]] Спасский улусының Иҫәнғол ауылы ҡушыла; Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Ҡыпсаҡ, Мораптал, Сәлих, Таналыҡ, Түңгәүер, Үҫәргән, Үтәғол һәм Хәйбулла улустарының бер өлөшө, Яңы Покровка улусының 19 ауылы [[Ырымбур губернаһы]] бирелә. Йылайыр кантоны территорияһында БашҮБК Президиумының 1923 йылда 10 февралда ҡарары буйынса — 17, Бөтә Рәсәй ҮБК‑ның 1924 йылда 15 декабрҙә декреты менән 16 улус ойошторола. Башлыса ауыл хужалығы үҫешкән була. 1927 йылда һөрөнтө ерҙәр майҙаны (мең га) 141,8, шул иҫәптән бойҙай сәсеүлектәре — 78,5, һоло — 34,9, арпа — 6,5, тары — 4,7, арыш — 4,2, картуф — 4,2, киндер — 1,2, етен — 0,8, ҡарабойҙай — 0,7 тәшкил итә; һыйыр малы — 203387, йылҡы — 101107, һарыҡ — 263804, кәзә — 27600, сусҡа 10144 баш иҫәпләнә. Баймаҡ, Ҡананикольск, Преображенск алтын һәм баҡыр фабрикалары, 2 Түбә бегун фабрикаһы, 3 рудник эшләй. 52 баҙар була (1927). 1‑се баҫҡыслы 179 мәктәп иҫәпләнә, шуның 85‑ендә уҡытыу — башҡорт, 3‑өһөндә — мордва, 74‑ендә — урыҫ, 14‑ендә — татар, 3‑өһөндә — сыуаш телендә алып барыла; 6 дауахана, 7 амбулатория, 16 фельдшер пункты, 9 китапхана эшләй ([[1925]]). [[1930]] йылда [[20 август]]а кантон бөтөрөлә, уның территорияһы [[Баймаҡ (ҡала)|Баймаҡ]] (Ҡананикольск, Таналыҡ, Темәс, Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Бөрйән]] (Бөрйән улусының бер өлөшө), [[Ейәнсура]] (Сәлих, [[Үҫәргән улус]]тары, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, [[Йылайыр]], Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Йылайыр]] ([[Йылайыр]], [[Ҡананикольск]], Һабыр улустарының бер өлөшө), [[Мораҡ]] (Ҡыпсаҡ улусы, Бөрйән-Ҡыпсаҡ, Бөрйән, Ҡананикольск улустарының бер өлөшө), [[Мәләүез (ҡала)|Мәләүез]] (Мораптал улусы), [[Хәйбулла (Белорет районы)|Хәйбулла]] (Хәйбулла улусы, [[Йылайыр]], [[Таналыҡ]], [[Һабыр (Йылайыр районы)|Һабыр]] улустарының бер өлөшө), [[Әбйәлил (Әбйәлил районы)|Әбйәлил]] ([[Темәс]] улусының бер өлөшө) административ райондары составына инә.
 == Халҡы ==
-Халҡы 1926 йылда — 195 036 кеше ([[башҡорттар]] — 80784, [[мишәрҙәр]] — 1759, [[мордвалар]] - 8112, [[сыуаштар]] — 3980, [[татарҙар]] — 9056, [[украиндар]] — 8748, [[урыҫтар]] — 81894 һәм башҡалар).
+Халҡы 1926 йылда — 195 036 кеше ([[башҡорттар]] — 80784, [[мишәрҙәр]] — 1759, [[мордвалар]] — 8112, [[сыуаштар]] — 3980, [[татарҙар]] — 9056, [[украиндар]] — 8748, [[урыҫтар]] — 81894 һәм башҡалар).
 == География ==
-Майҙаны — 33047 км². Төньяҡ-көнбайышта [[Стәрлетамаҡ кантоны]], төньяҡ-көнсығышта — [[Тамъян-Ҡатай кантоны]], көнсығышта — [[Силәбе губернаһы]], көньяҡ-көнсығышта, көньяҡта һәм көнбайышта [[Ырымбур губернаһы]] менән сиктәш була.
+Майҙаны — 33047 км². Төньяҡ-көнбайышта [[Стәрлетамаҡ кантоны]], төньяҡ-көнсығышта — [[Тамъян-Ҡатай кантоны]], көнсығышта — [[Силәбе губернаһы]], көньяҡ-көнсығышта, көньяҡта һәм көнбайышта [[Ырымбур губернаһы]] менән сиктәш була.
 == Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
@@ 71 юл: / 71 юл: @@
 * [http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/6060-jylajyr-kantony/ Башҡорт Энциклопедияһы, Йылайыр кантоны]
-== Иҫкәрмәләр ==
-<references/>
-== Әҙәбиәт ==
 {{Башҡортостан кантондары}}