Шүлгәнташ: өлгөләр араһындағы айырма

Шүлгәнташ
Шүлгәнташ
	Координаты: пропущена долгота;
Ил	Рәсәй Федерацияһы;
Регион	Башҡортостан
Тәрәнлеге	165 м
Оҙонлоғо	3045 м
Күләме	180 510 м³
Тип	карст
һыйҙырышлы тоҡомдар	эзбизташ
Ҡатмарлылыҡ категорияһы	2А
Сайт	Заповедник «Шульган-Таш»
	<div class="ts-ПозКарта-метка" style=" left:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%; top:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%"> Шүлгәнташ
	<div class="ts-ПозКарта-метка" style=" left:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%; top:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%"> Шүлгәнташ
	Шүлгәнташ Викимилектә

Интерактивная навигация по истории

← Алдағы үҙгәртеү Киләһе үҙгәртеү →

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

ВизуальВикитекст

Һыҙылған

08:15, 6 июль 2016 өлгөһө

Шүлгәнташ мәмерйәһе — Башҡортостандың Бөрйән районында, Ағиҙел йылғаһының уң яҡ ярында, Шүлгәнташ ҡурсаулығы биләмәһендә урынлашҡан. Ул Көньяҡ Уралда бурташ, гипс, доломит кеүек тау тоҡомдарынан торған мәмерйәләрҙең иң ҙурҙарының, иң матурҙарының береһе, тәүтормош сәнғәте ҡомартҡыһы. Мәмерйә янында «Шүлгәнташ» музей-экскурсион комплексы һәм спелеология лабораторияһы асылған.

1965 йылда Шүлгәнташ тәбиғәт ҡомартҡыһы итеп иғлан ителә.

Шүлгәнташ мәмерйәһенең ҡоролошо

Шүлгәнташ мәмерйәһенә ингән урындың киңлеге 40 метрға етә, бейеклеге — 20 метр. Мәмерйәнең өйрәнелгән оҙонлоғо 3 саҡрымдан ашыу. Унда — һарҡып, ағып барлыҡҡа килгән майташтар, сталактиттар, сталагмиттар, ҙур залдар, ер аҫты йылғаһы, күлдәр бар. Мәмерйә әкиәттәрҙә һөйләнгән һоҡланғыс һарайҙы хәтерләтә. Беренсе ҡатын һыу баҫҡан, унда Шүлгән йылғаһы аға. Икенсе ҡаттың оҙонлоғо 500 метр самаһы. Мәмерйәгә ингән ерҙән 120 метр үткәс, һул яҡтан юғарыға тура коридор китә. Баҫҡыс буйлап 20 метр күтәрелгәс, өсөнсө ҡатка аяҡ баҫаһың. 500 метрға һуҙылған ҙур залдар ер аҫты күленә барып тоташа.

Ер аҫтындағы йылға һәм күл

Мәмерйәлә ер аҫты йылғаһы Шүлгән аға. Уның сыҡҡан урыны төньяҡҡа ҡарай 12 саҡрым арыраҡ. Мәмерйәнән 2 саҡрымда ул шаулап ер аҫтына инеп юғала һәм, ҡеүәтле шишмә булып, Шүлгәнташ ауыҙында урғып ер өҫтөнә сыға, ошонда диаметры 3 метр булған бәләкәй генә күл хасил итә. Мәмерйә ауыҙынан алып 150—170 метр гөрләп ағып, Шүлгән Ағиҙелгә ҡушыла. Шүлгән йылғаһы ҡышҡы ҡаты һыуыҡтарҙа ла туңмай.

«Рәсемдәр» бүлмәһе

Мәмерйәнең һәр ҡатында үҙенә хас температура, дымлылыҡ режимы һәм һауа әйләнеше меңәр йылдар буйы, миҙгелгә ҡарамай һәм тәүлек әйләнәһенә даими тора, температура үҙгәрмәй. Шуға мәмерйәлә боронғо һүрәттәр һаҡланған да инде.

Галерея

Мамонт һүрәте
Шүлгәнташ мәмерйәһенең беренсе ҡаты схемаһы
Шүлгәнташ мәмерйәһендәге рәсемдәр

Шүлгәнташ — Көнсығыш Европала һәм Азияла таш быуаттың тәүге осоронда (палеолит) буяу менән һүрәт эшләү сәнғәте яҡшы күрһәтелгән һәм һаҡланған берҙән-бер мәмерйә. Тәүтормош кешеләренең һүрәттәр галереяһы беренсе ҡаттың ике ҡоро стенаһында һәм икенсе ҡаттың зур залында табылған. Һүрәттәр ҡыҙыл буяу, ҡыҙҙырылғаң майҙа иҙелгән охра менән яһалған.

Иҫкәрмәләр

↑ Соколов Ю. В. Перечень подземных полостей Республики Башкортостан длиннее 50м (билдәһеҙ). Сайт Уфимского спелеоклуба им. В. Нассонова. Дата обращения: 13 апрель 2011. Архивировано 2 март 2012 года.

Һылтанмалар

[perechen-1] Соколов Ю. В. Перечень подземных полостей Республики Башкортостан длиннее 50м (билдәһеҙ). Сайт Уфимского спелеоклуба им. В. Нассонова. Дата обращения: 13 апрель 2011. Архивировано 2 март 2012 года.

[1]

@@ 25 юл: / 25 юл: @@
 }}
 [[Рәсем:shulgantash.jpg|thumb|right|Шүлгәнташ]]
-'''Шүлгәнташ мәмерйәһе''' — [[Башҡортостан|Башҡортостандың]] [[Бөрйән районы]]нда [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел йылғаһының]] уң яҡ ярында, [[Шүлгән-Таш ҡурсаулығы]] биләмәһендә урынлашҡан. Ул Көньяҡ Уралда бурташ, гипс, доломит кеүек тау тоҡомдарынан торған [[мәмерйә|мәмерйәләрҙең]] иң ҙурҙарының, иң матурҙарының береһе, тәүтормош сәнғәте ҡомартҡыһы. Мәмерйә янында Шүлгәнташ [[музей-экскурсион комплексы]] һәм спелеология лабораторияһы асылған.
+'''Шүлгәнташ мәмерйәһе''' — [[Башҡортостан]]дың [[Бөрйән районы]]нда, [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел йылғаһының]] уң яҡ ярында, [[Шүлгәнташ ҡурсаулығы]] биләмәһендә урынлашҡан. Ул Көньяҡ Уралда бурташ, гипс, доломит кеүек тау тоҡомдарынан торған [[мәмерйә|мәмерйәләрҙең]] иң ҙурҙарының, иң матурҙарының береһе, тәүтормош сәнғәте ҡомартҡыһы. Мәмерйә янында «Шүлгәнташ» музей-экскурсион комплексы һәм спелеология лабораторияһы асылған.
-йылда Шүлгәнташ [[тәбиғәт ҡомартҡылары|тәбиғәт ҡомартҡыһы]] тип иғлан ителә.
+йылда Шүлгәнташ ''тәбиғәт ҡомартҡыһы'' итеп иғлан ителә.
 == Шүлгәнташ мәмерйәһенең ҡоролошо ==
-Шүлгәнташ мәмерйәһенә ингән урындың киңлеге 40 метрға етә, бейеклеге — 20 м. Мәмерйәнең өйрәнелгән оҙонлоғо 3 саҡрымдан ашыу. Унда — һарҡып, ағып барлыҡҡа килгән майташтар, сталактиттар, сталагмиттар, ҙур залдар, ер аҫты йылғаһы, күлдәр бар. Мәмерйә әкиәттәрҙә һөйләнгән һоҡланғыс һарайҙы хәтерләтә. Беренсе ҡатын һыу баҫҡан, унда Шүлгәнташ йылғаһы аға. Икенсе ҡаттың оҙонлоғо 500 м самаһы. Мәмерйәгә ингән ерҙән 120 м үткәс, һул яҡтан юғарыға тура коридор китә. Баҫҡыс буйлап 20 м күтәрелгәс, өсөнсө ҡатка аяҡ баҫаһың. 500 метрға һуҙылған ҙур залдар ер аҫты күленә барып тоташа.
+Шүлгәнташ мәмерйәһенә ингән урындың киңлеге 40 метрға етә, бейеклеге — 20 метр. Мәмерйәнең өйрәнелгән оҙонлоғо 3 саҡрымдан ашыу. Унда — һарҡып, ағып барлыҡҡа килгән майташтар, сталактиттар, сталагмиттар, ҙур залдар, ер аҫты йылғаһы, күлдәр бар. Мәмерйә әкиәттәрҙә һөйләнгән һоҡланғыс һарайҙы хәтерләтә. Беренсе ҡатын һыу баҫҡан, унда ''Шүлгән йылғаһы'' аға. Икенсе ҡаттың оҙонлоғо 500 метр самаһы. Мәмерйәгә ингән ерҙән 120 метр үткәс, һул яҡтан юғарыға тура коридор китә. Баҫҡыс буйлап 20 метр күтәрелгәс, өсөнсө ҡатка аяҡ баҫаһың. 500 метрға һуҙылған ҙур залдар ер аҫты күленә барып тоташа.
 == Ер аҫтындағы йылға һәм күл ==
-Мәмерйәлә ер аҫты йылғаһы Шүлгән аға. Уның сыҡҡан урыны төньяҡҡа ҡарай 12 саҡрым арыраҡ. Мәмерйәнән 2 саҡрымда ул шаулап ер аҫтына инеп юғала һәм ҡеүәтле шишмә булып Шүлгәнташ ауыҙында урғып сыға, ошонда диаметры 3 м булған бәләкәй генә күл хасил итә. Мәмерйә ауыҙынан 150—170 м гөрләп ағып, Шүлгән [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙелгә]] ҡушыла. Шүлгән йылғаһы ҡышын ҡаты һыуыҡтарҙа ла туңмай.
+Мәмерйәлә ер аҫты йылғаһы Шүлгән аға. Уның сыҡҡан урыны төньяҡҡа ҡарай 12 саҡрым арыраҡ. Мәмерйәнән 2 саҡрымда ул шаулап ер аҫтына инеп юғала һәм, ҡеүәтле шишмә булып, Шүлгәнташ ауыҙында урғып ер өҫтөнә сыға, ошонда диаметры 3 метр булған бәләкәй генә күл хасил итә. Мәмерйә ауыҙынан алып 150—170 метр гөрләп ағып, Шүлгән [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙелгә]] ҡушыла. Шүлгән йылғаһы ҡышҡы ҡаты һыуыҡтарҙа ла туңмай.
 == «Рәсемдәр» бүлмәһе ==
-Мәмерйәлә һәр ҡатта үҙенә хас температура, дымлылыҡ режимы, һауа әйләнеше меңәр йылдар буйы, миҙгелгә ҡарамай һәм тәүлек әйләнәһенә, даими тора, температура тирбәлеше үҙгәрмәй. Шуға мәмерйәлә боронғо һүрәттәр һаҡланған да инде.
+Мәмерйәнең һәр ҡатында үҙенә хас температура, дымлылыҡ режимы һәм һауа әйләнеше меңәр йылдар буйы, миҙгелгә ҡарамай һәм тәүлек әйләнәһенә даими тора, температура үҙгәрмәй. Шуға мәмерйәлә боронғо һүрәттәр һаҡланған да инде.
 == Галерея ==
@@ 45 юл: / 45 юл: @@
 </gallery>
-Шүлгәнташ — Көнсығыш Европала һәм Азияла таш быуаттың тәүге осоронда (палеолит) буяу менән һүрәт эшләү сәнғәте яҡшы күрһәтелгән һәм һаҡланған берҙән-бер мәмерйә. Тәүтормош кешеләренең һүрәттәр галереяһы беренсе ҡаттың ике ҡоро стенаһында һәм икенсе ҡаттың зур залында урынлашҡан. Һүрәттәр ҡыҙыл буяу, ҡыҙҙырылғаң майҙа иҙелгән охра менән яһалған.
+Шүлгәнташ — Көнсығыш Европала һәм Азияла таш быуаттың тәүге осоронда (палеолит) буяу менән һүрәт эшләү сәнғәте яҡшы күрһәтелгән һәм һаҡланған берҙән-бер мәмерйә. Тәүтормош кешеләренең һүрәттәр галереяһы беренсе ҡаттың ике ҡоро стенаһында һәм икенсе ҡаттың зур залында табылған. Һүрәттәр ҡыҙыл буяу, ҡыҙҙырылғаң майҙа иҙелгән охра менән яһалған.
-Шүлгәнташ мәмерйәһе тураһында уҡығыҙ:
 == Иҫкәрмәләр ==