Ғирфанов Вәкил Кәли улы: өлгөләр араһындағы айырма
Айсар (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт, аныҡлаштырыу |
||
30 юл: | 30 юл: | ||
{{фамилиялаш|Ғирфанов}} |
{{фамилиялаш|Ғирфанов}} |
||
Ғирфанов Вәкил Кәлей улы ([[25 ғинуар]] [[1909]] — [[10 май]] [[1980]] — [[Башҡортостан]]дың [[фән]] һәм йәмәғәт эшмәкәре, агробиолог, ауыл хужалығы фәндәре докторы (1965), профессор (1967). РСФСР-ҙың (1969) һәм БАССР-ҙың (1957) атҡаҙанған фән эшмәкәре. 1975—1979 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]]ның Юғары Совет Рәйесе. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. КПСС ағзаһы. |
'''Ғирфанов Вәкил Кәлей улы''' ([[25 ғинуар]] [[1909]] — [[10 май]] [[1980]]) — [[Башҡортостан]]дың [[фән]] һәм йәмәғәт эшмәкәре, агробиолог, [[ауыл хужалығы]] фәндәре докторы (1965), профессор (1967). РСФСР-ҙың (1969) һәм БАССР-ҙың (1957) атҡаҙанған фән эшмәкәре. 1975—1979 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]]ның Юғары Совет Рәйесе. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. КПСС ағзаһы. |
||
40 юл: | 40 юл: | ||
1933—1935 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығын социалистик яңыртыу ғилми-тикшеренеү институтында, 1935—1938 йылдарҙа Башҡортостан игенселек һәм малсылыҡ ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1938—1942 йылдарҙа Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының өлкән ғилми хеҙмәткәре була. |
1933—1935 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығын социалистик яңыртыу ғилми-тикшеренеү институтында, 1935—1938 йылдарҙа Башҡортостан игенселек һәм малсылыҡ ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1938—1942 йылдарҙа Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының өлкән ғилми хеҙмәткәре була. |
||
[[1942 йыл]]да Вәкил Ғирфанов үҙе теләп Бөйөк Ватан һуғышына китә һәм хәрби юлын миномет расчеты составында Сталинград янындағы алыштарҙа башлай. Дүрт тапҡыр яраланып, Еңеү көнөн Көнсығыш Пруссияла ҡаршылай. |
[[1942 йыл]]да Вәкил Ғирфанов үҙе теләп Бөйөк Ватан һуғышына китә һәм хәрби юлын миномет расчеты составында Сталинград янындағы алыштарҙа башлай. Дүрт тапҡыр яраланып, гвардия лейтенанты Еңеү көнөн Көнсығыш Пруссияла ҡаршылай<ref>[http://www.istoki-rb.ru/detail.php?article=481 Альп САГАДЕЕВ. С пулей в сердце. Информационно-публицистический еженедельник «Истоки», 2010, 10 март]{{ref-ru}}{{V|13|09|2016}}</ref>. |
||
Тыныс хеҙмәткә 1946 йылда ҡайта һәм 1952 йылға тиклем Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының агротехника бүлеге мөдире була. |
Тыныс хеҙмәткә 1946 йылда ҡайта һәм 1952 йылға тиклем Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының агротехника бүлеге мөдире була. |
||
[[1952 йыл]]дан СССР Фәндәр Академияһы Башҡортостан филиалының Биология институтында: башта ғилми хеҙмәткәр, 1955 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1961—1980 йылдарҙа Институт директоры. |
[[1952 йыл]]дан СССР Фәндәр Академияһы Башҡортостан филиалының Биология институтында: башта ғилми хеҙмәткәр, 1955 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1961—1980 йылдарҙа Институт директоры. |
||
Вәкил Ғирфанов 1980 йылдың 10 майында вафат була һәм Өфө ҡалаһында ерләнә. |
|||
== Ғилми эшмәкәрлеге == |
== Ғилми эшмәкәрлеге == |
||
Профессор Вәкил Ғирфановтың ғилми эшмәкәрлеге ауыл хужалығы культураларының һыу режимын һәм туҡланыуын, иген культураларының һәм шәкәр сөгөлдөрөнең биохимик составын һәм физиологик үҙенсәлектәрен өйрәнеүгә арналған. Ул республиканың барлыҡ ауыл хужалығы зоналарында ла минераль ашламалар индереүҙең локаль ысыулының файҙаһын фәнни яҡтан нигеҙләгән. |
|||
Ғалим биоэкология, агрофизиология, бойҙай һәм башҡа бөртөклөләрҙең агротехникаһына арналған 190-ға яҡын ғилми хеҙмәт авторы. |
|||
== Фәнни хеҙмәттәре == |
== Фәнни хеҙмәттәре == |
||
* Яровая пшеница в Башкирии. Уфа: Башкирское книжное издательство, 1965<ref>[http://search.rsl.ru/ru/record/01006083775 Электронная библиотека. Гирфанов, Вакиль Калеевич - Яровая пшеница в Башкирии. Текст]{{ref-ru}}{{V|13|09|2016}}</ref>. |
|||
* Засуха и урожайность яровой пшеницы в Башкирии. Свердловск, 1967. |
|||
* Микроэлементы в почвах Башкирии. М., 1975 (соавт.). |
|||
== Йәмәғәт эшмәкәрлеге == |
== Йәмәғәт эшмәкәрлеге == |
||
70 юл: | 78 юл: | ||
== Хәтер == |
== Хәтер == |
||
* Ученый, парламентарий, руководитель (К 105-летию со дня рождения Вакиля Гирфанова). «[[Башинформ]]» мәғлүмәт агентлығы, 2014, 25 ғинуар<ref>[http://www.bashinform.ru/news/602589-uchenyy-parlamentariy-rukovoditel-k-105-letiyu-so-dnya-rozhdeniya-vakilya-girfanova/ {{Башинформ}}, 2014, 25 ғинуар]{{ref-ru}}{{V|13|09|2016}}</ref>. |
|||
* Азнагулов В. Парламентарий, учёный, руководитель. К 100-летию выдающегося биолога Вакиля Гирфанова. [[Республика Башкортостан (гәзит)|«Республика Башкортостан» гәзите]], 2009, 24 ғинуар<ref>[http://www.agidel.ru/?param1=14268&tab=5 «Республика Башкортостан» гәзите, 2009, 24 ғинуар]{{ref-ru}}{{V|13|09|2016}}</ref>. |
|||
* Сайт «Архивы Российской академии наук» НА УНЦ РАН.Фонд 61. Гирфанов Вакиль Калеевич <ref>[http://isaran.ru/?q=ru/fund&guid=3629C274-28E7-4D34-8311-A3AB831ACED8&ida=16 Сайт «Архивы Российской академии наук»]{{ref-ru}}{{V|13|09|2016}}</ref>. |
|||
== Иҫкәрмәләр == |
== Иҫкәрмәләр == |
||
79 юл: | 90 юл: | ||
== Әҙәбиәт == |
== Әҙәбиәт == |
||
* Земля салаватская, земля батыра. / Автор-составитель Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с.{{ref-ru}} |
* Земля салаватская, земля батыра. / Автор-составитель Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с.{{ref-ru}} |
||
[[Категория:Ауыл хужалығы фәндәре докторҙары]] |
[[Категория:Ауыл хужалығы фәндәре докторҙары]] |
19:40, 13 сентябрь 2016 өлгөһө
Вәкил Кәлей улы Ғирфанов | ||||||
Вәкил Кәлей улы Ғирфанов | ||||||
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
1975 — 1979 | ||||||
Алдан килеүсе: | Исмәғилев Заһир Ғариф улы | |||||
Дауамсы: | Мирзаһитов Әсғәт Мәсғүт улы | |||||
Тыуған: | 25 ғинуар 1909 Өфө губернаһының Златоуст өйәҙе (хәҙер Башҡортостан Республикаһының Салауат районы) Таймый ауылы | |||||
Үлгән: | 10 май 1980 (71 йәш) Өфө | |||||
Партия: | КПСС | |||||
Белеме: | К. А. Тимирязев исемендәге Мәскәү ауыл хужалығы академияһы (1933) | |||||
Ғилми дәрәжәһе: | Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1965) | |||||
Профессияһы: | агробиолог | |||||
Наградалары: |
Миҙалдар |
Ғирфанов Вәкил Кәлей улы (25 ғинуар 1909 — 10 май 1980) — Башҡортостандың фән һәм йәмәғәт эшмәкәре, агробиолог, ауыл хужалығы фәндәре докторы (1965), профессор (1967). РСФСР-ҙың (1969) һәм БАССР-ҙың (1957) атҡаҙанған фән эшмәкәре. 1975—1979 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының Юғары Совет Рәйесе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. КПСС ағзаһы.
Биографияһы
Вәкил Кәлей улы Ғирфанов 1909 йылдың 25 ғинуарында Өфө губернаһының Златоуст өйәҙе (хәҙер Башҡортостан Республикаһының Салауат районы) Таймый ауылында тыуған.
1933 йылда К. А. Тимирязев исемендәге Мәскәү ауыл хужалығы академияһын тамамлай.
1933—1935 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығын социалистик яңыртыу ғилми-тикшеренеү институтында, 1935—1938 йылдарҙа Башҡортостан игенселек һәм малсылыҡ ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1938—1942 йылдарҙа Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының өлкән ғилми хеҙмәткәре була.
1942 йылда Вәкил Ғирфанов үҙе теләп Бөйөк Ватан һуғышына китә һәм хәрби юлын миномет расчеты составында Сталинград янындағы алыштарҙа башлай. Дүрт тапҡыр яраланып, гвардия лейтенанты Еңеү көнөн Көнсығыш Пруссияла ҡаршылай[1].
Тыныс хеҙмәткә 1946 йылда ҡайта һәм 1952 йылға тиклем Башҡортостан ғилми-тикшеренеү баҫыусылыҡ станцияһының агротехника бүлеге мөдире була.
1952 йылдан СССР Фәндәр Академияһы Башҡортостан филиалының Биология институтында: башта ғилми хеҙмәткәр, 1955 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1961—1980 йылдарҙа Институт директоры.
Вәкил Ғирфанов 1980 йылдың 10 майында вафат була һәм Өфө ҡалаһында ерләнә.
Ғилми эшмәкәрлеге
Профессор Вәкил Ғирфановтың ғилми эшмәкәрлеге ауыл хужалығы культураларының һыу режимын һәм туҡланыуын, иген культураларының һәм шәкәр сөгөлдөрөнең биохимик составын һәм физиологик үҙенсәлектәрен өйрәнеүгә арналған. Ул республиканың барлыҡ ауыл хужалығы зоналарында ла минераль ашламалар индереүҙең локаль ысыулының файҙаһын фәнни яҡтан нигеҙләгән.
Ғалим биоэкология, агрофизиология, бойҙай һәм башҡа бөртөклөләрҙең агротехникаһына арналған 190-ға яҡын ғилми хеҙмәт авторы.
Фәнни хеҙмәттәре
- Яровая пшеница в Башкирии. Уфа: Башкирское книжное издательство, 1965[2].
- Засуха и урожайность яровой пшеницы в Башкирии. Свердловск, 1967.
- Микроэлементы в почвах Башкирии. М., 1975 (соавт.).
Йәмәғәт эшмәкәрлеге
- Башҡорт АССР-ының Юғары Совет Рәйесе (1975—1979)
- Башҡорт АССР-ының 7-се һәм 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты
- Өфө ҡала Советы депутаты
- КПСС-тың Өфө ҡалаһы Киров район комитеты ағзаһы
- КПСС-тың Өфө ҡала комитеты ағзаһы
- КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты ағзаһы
- КПСС-тың XXIV съезы делегаты (1971)
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
- Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1957)
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1969)
- Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (1944)
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1949)
- Почёт Билдәһе ордены (1966)
- Октябрь Революцияһы ордены (1971)
- Халыҡтар Дуҫлығы ордены (1979)
- Миҙалдар
Хәтер
- Ученый, парламентарий, руководитель (К 105-летию со дня рождения Вакиля Гирфанова). «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2014, 25 ғинуар[3].
- Азнагулов В. Парламентарий, учёный, руководитель. К 100-летию выдающегося биолога Вакиля Гирфанова. «Республика Башкортостан» гәзите, 2009, 24 ғинуар[4].
- Сайт «Архивы Российской академии наук» НА УНЦ РАН.Фонд 61. Гирфанов Вакиль Калеевич [5].
Иҫкәрмәләр
- ↑ Альп САГАДЕЕВ. С пулей в сердце. Информационно-публицистический еженедельник «Истоки», 2010, 10 март (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2016)
- ↑ Электронная библиотека. Гирфанов, Вакиль Калеевич - Яровая пшеница в Башкирии. Текст (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2016)
- ↑ , 2014, 25 ғинуар (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2016)
- ↑ «Республика Башкортостан» гәзите, 2009, 24 ғинуар (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2016)
- ↑ Сайт «Архивы Российской академии наук» (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2016)
Һылтанмалар
- Ғирфанов Вәкил Кәли улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Әҙәбиәт
- Земля салаватская, земля батыра. / Автор-составитель Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с. (рус.)
- 25 ғинуарҙа тыуғандар
- 1909 йылда тыуғандар
- 10 майҙа вафат булғандар
- 1980 йылда вафат булғандар
- Алфавит буйынса шәхестәр
- Өфөлә вафат булғандар
- Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары
- Октябрь Революцияһы ордены кавалерҙары
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары
- Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары
- «Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары
- Ауыл хужалығы фәндәре докторҙары
- КПСС ағзалары