Александр I һәйкәле (Таганрог): өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"{{Другие значения|Памятник Александру I}} {{Памятник |Русское название = Але…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
26 юл: 26 юл:


== Үҙенсәлекле һәйкәлдең һүрәтләмәһе ==
== Үҙенсәлекле һәйкәлдең һүрәтләмәһе ==
Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдә императорҙың бөтә кәүҙәһенең бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. АлександрI, генераль мундире һәм һалынып төшөп торған плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34" />. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр АлександрI-нең «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура поражала современников большим портретным сходством.
Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдә императорҙың бөтә кәүҙәһенең бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. АлександрI, генераль мундире һәм һалынып төшөп торған плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34" />. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр АлександрI-нең «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура замандаштарын ҙур портрет оҡшашлығы менән таң ҡалдыра.


Һәйкәл пьедесталының алғы йөҙөндә яҙыу уйып яҙылған:
На лицевой грани пьедестала памятника была выполнена лаконичная надпись:


{{цитата|<center>
{{цитата|<center>
34 юл: 34 юл:
'''1830'''<br />'''
'''1830'''<br />'''
}}
}}
Таганрогтағы Мартос ижад иткән Александр I һәйкәленең моделе [[Санкт-Петербург]]тың Дәүләт Рус музейы экспозицияһына ҡуйылған<ref>[http://www.rusmuseum.ru/collections/sculpture/xviii_xx/ Русский музей<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.


== Таганрогта монументты төҙөү тарихы ==
Модель таганрогского памятника Александру I работы Мартоса находится в экспозиции [[Государственный Русский музей|Государственного Русского музея]] в [[Санкт-Петербург]]е<ref>[http://www.rusmuseum.ru/collections/sculpture/xviii_xx/ Русский музей<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
⚫
Һәйкәл төҙөү тураһында фекер Таганрогта 1825 йылда Александр I вафат булған ыңғайы тыуа<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.</ref>. Таганроглыларҙың һорауын яңы император [[Николай I|Николай I]] кире ҡаҡмай. Барынан бигерәк, монумент проектын эшләргә художество Академияһы ректоры, данлыҡлы скульптор Мартос Иван Петрович үҙе ризалыҡ бирә<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64" />.
Монумент Иерусалим майҙанының уртаһында, Иерусалим грек Алескандр-Невский монастыре ҡаршыһында ҡуйыла.
⚫
1920-се йылдар аҙағында Александр I һәйкәлен ҡутарып алып Александр I һарайы ихатаһына күсерәләр.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. 1932 йылда Таганрог ҡала советы ҡарары буйынса һәйкәлде Дондағы Ростов ҡалаһына ебәрәләр, унда һәйкәлде «совет сәнәғәте кәрәк-ярағына» тип иретәләр.
Александр I-нең ҡутарып алынған һәйкәле урынына Граждандар һуғышы ҡатнашсыһы Дышловой Трофим Ивановичтың ҡәберен урынлаштыралар. Һуңғараҡ Дышловойҙың ҡәберлеген Горький исемендәге паркка, ә унан аҙаҡ ҡаланың иҫке зыяратына күсерәләр, ул әле лә ошо зыяратта тора.


== Һәйкәлде тергеҙеү ==
== История создания монумента в Таганроге ==
1998 йылда, Таганрогтың 300-йыллығына, һәйкәлде яңынан тергеҙергә ҡарар ителә. Проектты коммерция структураһы - «Российский кредит» банкының Таганрог филиалы уның идара итеүсеһе Г. А. Павленко исеменән финанслай. Һәйкәлдең күсермәһе ҡайһы бер үҙгәртеүҙәр менән [[Санкт-Петербург]]та һаҡланып ҡалған һыҙым буйынса эшләнә<ref name="Люци М.">''Люци М.'' [http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Тергеҙелгән һәйкәл 1998 йылдың 11 сентябрендә тантаналы асыла. Урындағы казактар һәм ҡала администрацияһы ҡатнашлығында ҙур митинг ойошторола. Хәҙерге монумент майҙандың уртаһынан ситкәрәк, торлаҡ йорттарға яҡыныраҡ күсерелгән булып сыға. Бер нисә йылдан һуң бүкәндәрҙәге сынйырҙар тергеҙелә, был һәйкәлгә тулы монументаллек бирә.
⚫
Мысль о сооружении памятника возникла сразу же после кончины Александра I в Таганроге в [[1825 год]]у<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.</ref>. Просьба таганрожцев была уважена новым императором [[Николай I|Николаем I]]. Тем более, что согласие составить проект монумента дал сам прославленный скульптор, ректор Академии художеств [[Мартос, Иван Петрович|И.&nbsp;П.&nbsp;Мартос]]<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64" />.
Яңы эшләнгән скульптурала постаменттан йылан алына, проектты эшләүселәр, Наполеон баҫып инеүе беҙҙән бик алыҫта ҡалған ваҡиға, шуға күрә уның тураһында хәтерләтеү художестволы образға тәбиғи тура килеп тормай тип иҫәпләйҙәр<ref name="Люци М." />. Также из скульптурной композиции исчезли купидоны<ref name="Люци М." />.

Монумент был установлен по центру Иерусалисмской площади, напротив [[Александро-Невский Иерусалимский греческий мужской монастырь (Таганрог) |греческого Иерусалимского Алескандро-Невского монастыря]].

⚫
В конце 1920-х годов памятник Александру I демонтировали и перевезли во двор дворца Александра I.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. В [[1932 год]]у по постановлению Таганрогского горсовета памятник отправлен в Ростов-на-Дону, где был перелит «на нужды советской промышленности».

На месте снятого памятника Александру I была устроена могила участника Гражданской войны [[Дышловой, Трофим Иванович|Т.&nbsp;И.&nbsp;Дышлового]]. Позже захоронение Дышлового перенесли в парк им. Горького, а потом на старое кладбище где он стоит в настоящее время.

== Восстановление памятника ==
В [[1998 год]]у, к 300-летию [[Таганрог]]а, памятник было решено восстановить. Профинансировала проект коммерческая структура - Таганрогский филиал банка «Российский кредит» в лице его управляющего Г. А. Павленко. Копия памятника с некоторыми изменениями была изготовлена по сохранившимся в [[Санкт-Петербург]]е чертежам<ref name="Люци М.">''Люци М.'' [http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Открытие восстановленного памятника состоялось [[11 сентября]] [[1998 год]]а. Был организован большой митинг, в присутствии местного казачества и городской администрации. Современный монумент оказался сдвинут в сторону от центра площади, ближе к жилому дому. Через несколько лет были восстановлены цепи на тумбах, что придало памятнику достаточную монументальность.

В новом скульптурном решении с постамента исчезла змея, поскольку организаторы проекта посчитали, что Наполеоновское нашествие слишком далёкое для нас событие, чтобы напоминание о нём могло органично вписаться в художественный образ<ref name="Люци М." />. Также из скульптурной композиции исчезли купидоны<ref name="Люци М." />.


<gallery>
<gallery>
Image:Alexander I Monument 1907.jpg|Памятник на почтовой карточке 1907&nbsp;г.
Image:Alexander I Monument 1907.jpg|Һәйкәл почта карточкаһында 1907й.
Image:Martos Taganrog.jpg|Памятник на почтовой карточке конца XIX&nbsp;века.
Image:Martos Taganrog.jpg|XIX быуат аҙағы почта карточкаһында һәйкәл.
Image:Bank Ros Credit.jpg|"Российский Кредит" Банкы Идараһы Рәйесенә мөрәжәғәт
Image:Bank Ros Credit.jpg|Обращение к Председателю Правления Банка "Российский Кредит"
Image:Major letter.jpg|Һәйкәлде килтергәндә теркәп ебәрелгән хат
Image:Major letter.jpg|Сопроводительное письмо при транспортировке памятника
</gallery>
</gallery>


== Ссылки ==
== Һылтанмалар ==
* [http://pangorod.ru/maps/posmotret-gorod/pamjatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I на сайте «Виртуальный гид»]
* [http://pangorod.ru/maps/posmotret-gorod/pamjatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I на сайте «Виртуальный гид»]


== Источники ==
== Сығанаҡтар ==
{{примечания}}
{{примечания}}


[[Категория:Памятники Таганрога]]
[[Категория:Таганрог Һәйкәлдәре]]
[[Категория:Памятники Александру I|Таганрог]]
[[Категория:Александр I һәйкәлдәре|Таганрог]]
[[Категория:Работы Ивана Мартоса]]
[[Категория:Иван Мартос эштәре]]
[[Категория:Воссозданные памятники]]
[[Категория:Яңынан булдырылған һәйкәлдәр]]

09:16, 20 февраль 2017 өлгөһө

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Памятник Александру I.
Һәйкәл
Александр I һәйкәле
Памятник Александру I, 2007 й.
Памятник Александру I, 2007 й.
Ил Рәсәй
Ҡала Таганрог, Александр майҙаны
Скульптор Мартос Иван Петрович
Төҙөлгән ваҡыты 1998 йыл
Материал Бронза
Бөгөнгө хәле ҡәнәғәтләнерлек
 Александр I һәйкәле Викимилектә

1998

Александр I һәйкәле — Таганрогта 1831 йылда скульптор Мартос Иван Петрович һәм архитектор Мельников Авраам Иванович ижад иткән Рәсәй императоры Александр I һәйкәле[1]. Первый памятник в истории Таганрога и единственный до ноября 2014 года памятник этому царю в России[1][2].

Үҙенсәлекле һәйкәлдең һүрәтләмәһе

Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдә императорҙың бөтә кәүҙәһенең бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. АлександрI, генераль мундире һәм һалынып төшөп торған плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә[1]. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр АлександрI-нең «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура замандаштарын ҙур портрет оҡшашлығы менән таң ҡалдыра.

Һәйкәл пьедесталының алғы йөҙөндә яҙыу уйып яҙылған:

«

Александру Первому
1830

 »

Таганрогтағы Мартос ижад иткән Александр I һәйкәленең моделе Санкт-Петербургтың Дәүләт Рус музейы экспозицияһына ҡуйылған[3].

Таганрогта монументты төҙөү тарихы

Һәйкәл төҙөү тураһында фекер Таганрогта 1825 йылда Александр I вафат булған ыңғайы тыуа[4]. Таганроглыларҙың һорауын яңы император Николай I кире ҡаҡмай. Барынан бигерәк, монумент проектын эшләргә художество Академияһы ректоры, данлыҡлы скульптор Мартос Иван Петрович үҙе ризалыҡ бирә[4]. Монумент Иерусалим майҙанының уртаһында, Иерусалим грек Алескандр-Невский монастыре ҡаршыһында ҡуйыла. 1920-се йылдар аҙағында Александр I һәйкәлен ҡутарып алып Александр I һарайы ихатаһына күсерәләр.[5]. 1932 йылда Таганрог ҡала советы ҡарары буйынса һәйкәлде Дондағы Ростов ҡалаһына ебәрәләр, унда һәйкәлде «совет сәнәғәте кәрәк-ярағына» тип иретәләр. Александр I-нең ҡутарып алынған һәйкәле урынына Граждандар һуғышы ҡатнашсыһы Дышловой Трофим Ивановичтың ҡәберен урынлаштыралар. Һуңғараҡ Дышловойҙың ҡәберлеген Горький исемендәге паркка, ә унан аҙаҡ ҡаланың иҫке зыяратына күсерәләр, ул әле лә ошо зыяратта тора.

Һәйкәлде тергеҙеү

1998 йылда, Таганрогтың 300-йыллығына, һәйкәлде яңынан тергеҙергә ҡарар ителә. Проектты коммерция структураһы - «Российский кредит» банкының Таганрог филиалы уның идара итеүсеһе Г. А. Павленко исеменән финанслай. Һәйкәлдең күсермәһе ҡайһы бер үҙгәртеүҙәр менән Санкт-Петербургта һаҡланып ҡалған һыҙым буйынса эшләнә[6]. Тергеҙелгән һәйкәл 1998 йылдың 11 сентябрендә тантаналы асыла. Урындағы казактар һәм ҡала администрацияһы ҡатнашлығында ҙур митинг ойошторола. Хәҙерге монумент майҙандың уртаһынан ситкәрәк, торлаҡ йорттарға яҡыныраҡ күсерелгән булып сыға. Бер нисә йылдан һуң бүкәндәрҙәге сынйырҙар тергеҙелә, был һәйкәлгә тулы монументаллек бирә. Яңы эшләнгән скульптурала постаменттан йылан алына, проектты эшләүселәр, Наполеон баҫып инеүе беҙҙән бик алыҫта ҡалған ваҡиға, шуға күрә уның тураһында хәтерләтеү художестволы образға тәбиғи тура килеп тормай тип иҫәпләйҙәр[6]. Также из скульптурной композиции исчезли купидоны[6].

  • Һәйкәл почта карточкаһында 1907й.
    Һәйкәл почта карточкаһында 1907й.
  • XIX быуат аҙағы почта карточкаһында һәйкәл.
    XIX быуат аҙағы почта карточкаһында һәйкәл.
  • "Российский Кредит" Банкы Идараһы Рәйесенә мөрәжәғәт
    "Российский Кредит" Банкы Идараһы Рәйесенә мөрәжәғәт
  • Һәйкәлде килтергәндә теркәп ебәрелгән хат
    Һәйкәлде килтергәндә теркәп ебәрелгән хат

Һылтанмалар

Сығанаҡтар

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Киричек М. С. Музей под открытым небом. — Таганрог: ИП Стадников, 2010. — С. 31-34. — ISBN 978-5-9901455-3-5.
  2. ↑ Собств. корр. Памятник Александру I появился у стен Кремля в Москве // tvzvezda.ru. — 2014. — 20 ноября.
  3. ↑ Русский музей
  4. ↑ 4,0 4,1 Киричек М. С. По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.
  5. ↑ Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А. Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Люци М. Памятник Александру I // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Александр_I_һәйкәле_(Таганрог)&oldid=653040» битенән алынған