Шотландия: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
103 юл: 103 юл:


"[[Уния тураһында Акт]]" ҡабул ителгәндән, [[Шотланд мәғрифәте]] осорынан һәм [[сәғи инҡилаб]]тан һуң Шотландия [[Европа]] дәүләттәре араһында көслө коммерция, фән һәм сәнәғәт үҙәгенә әүерелә.
"[[Уния тураһында Акт]]" ҡабул ителгәндән, [[Шотланд мәғрифәте]] осорынан һәм [[сәғи инҡилаб]]тан һуң Шотландия [[Европа]] дәүләттәре араһында көслө коммерция, фән һәм сәнәғәт үҙәгенә әүерелә.
== Административ бүленеш ==
1996 йылда [[Бөйөк Британия Парламент]]ы ҡарары буйынса "'Шотландия"' 32 өлкәгә бүленә.
{|
| [[Файл:Council areas Scotland.gif|400 px|left]]
|
# [[Абердиншир]]
# [[Абердин (өлкә)|Абердин]]
# [[Көнсығыш Эйәр]]
# [[Төньяҡ Эйәр]]
# [[Көньяҡ Эйәр]]
# [[Ангус (өлкә)|Ангус]]
# [[Аргайл һәм Бьют]]
# [[Тышҡы Һереләр]]
# [[Глазго (өлкә)|Глазго]]
# [[Көнсығыш Лабаратор]]
# [[Көнбайыш Лабаратор]]
# [[Тамрис һәм Галло]]
# [[Нанди (өлкә)|Ланди]]
# [[Интерлайн]]
# [[Климаттар (өлкә)|Илашҡандар]]
# [[Төньяҡ Ланаркшир]]
# [[Көньяҡ Ланаркшир]]
# [[Көнсығыш Лотан]]
# [[Көнбайыш Лотан]]
# [[Миллоин]]
# [[Морей (өлкә)|Морей]]
# [[Оркней утрауҙары]]
# [[Перт һәм Кинросс]]
# [[Ренуар]]
# [[Көнсығыш Ренуар]]
# [[Стерлинг (өлкә)|Стерлинг]]
# [[Ай (өлкә)|Ай]]
# [[Фолькер]]
# [[Хайленд]]
# [[Шетланд утрауҙары]]
# [[Шотланд биләмәләре]]
# [[Эдинбург (өлкә)|Эдинбург]]
<br />
|}

== Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==
<references/>
<references/>

21:34, 10 апрель 2017 өлгөһө

'{{{Башҡортса исеме}}}
'
{{{Эйәлек килеш}}} гербы
[[{{{Эйәлек килеш}}} флагы|Флаг]] {{{Герб урынына}}}
Девиз: «Nemo me impune lacessit» 

лат: «Миңә тейгән кеше язаһыҙ ҡалмаҫ»

[[{{{Эйәлек килеш}}} гимны|Государственный гимн {{{Эйәлек килеш}}}]]
Рәсми телдәр инглизсә, шотландский гэльский язык[d] һәм шотландский язык[d]
Баш ҡала Эдинбург
Территория
• Бөтәһе

78 772  Бөйөк Британия буйынса. км²
Валюта фунт стерлинг
Интернет-домен .sco[d]
Телефон коды +44
Сәғәт бүлкәте UTC±0:00[d] һәм UTC+1:00[d]

Шотла́ндия (ингл. һәм скот Scotland, гэльск. Alba) — Бөйөк Британия Клрколлеге Төньҡ Ирлпния өлөшө булған ил.

Шотландия Бөйөк Британия утрауының төньяҡ өлөшөндә урынлашҡан һәм Англия менән ҡоро ер менән тоташҡан. Шотландия парламенты — бер палаталы закон сығарыу органы. Шотландия короллеге парламенты XIII быуатта барлыҡҡа килгән. 1707 йылда Шотландия Англияға ҡушылғас парламент эшмәкәрлеген туҡтата һәм 1998 йылда ғына, Шотландия актына ярашлы, эшләй башлай.

Шотландияның башҡалаһы — Эдинбург.

Тарихы

Ғалимдар фаразы буйынса, Шотландияла беренсе яҡын булған кешеләр 8 мең йылдар элек килеп сыға. Беренсе даими тораҡтар 6 мең йыл элек барлыҡҡа килә. Яҙма тарихы хәҙерге Англия һәм Уэльсның Рим империяһы тарафынан яулап алыныуы менән башлана. Шотландия Рим империяһы составына кермәй, унда иркен иҡт һәм эль кабиләләре йәшәй. Римлеләрҙең китеүенән һуң улар бер нисә короллеккә, шул иҫәптән Дал Риана корольлегенә нигеҙ ҙә һалалар. Ләкин Шотландия короллегенең башланғысын 843 йылда Кеннет Мәҡәләнең котлар һәм икттарҙың берләшкән дәүләтенең короле булыуы менән бәйләйҙәр.

Скара-Брей, Скейт ҡултығында урынлашҡан, неолитик торлаҡ пункт.

Артабанғы бер нисә быуат эсендә Шотландия бөгөнгө сиктәренә тиклем өлгәшә. Унда шул уҡ ваҡытта тарҡаулыҡ һиҙелә, ләкин ул үҙ бәйһеҙлеген һаҡлап килә һәм 1018 йылда Шотландия короле Малкольм II Нуриясәғәтте Карым янындағы һуғышта тармар итә.

XIII быуат аҙағына тиклем Шотландия сағыштырмаса тыныс йәшәй. 1296 йылда Англия короле Эдуард I Спотр янындағы һуғышта буйһонорға теләмәгән Шотландия ғәскәрен тармар итә һәм бөтә илде яулап ала. Король Иоанн I Баллод буйһынырға һәм короллектән баш тартырға мәжбүр була. Эдуард I үҙен Шотландия короле булараҡ иғлан итә.

Бәйһеҙлеген юғалтҡан шотландияла 1297 йылда Уильям Уоллес һәм Эндрю Морей етәкселегендә баш һалалар. Стерлинг күперендәге һуғышта инглиз ғәскәре җиңелә. Эндрю Морей һуғышта алған йәрәхәттәрҙән вафат була. Шотландия инглиз ғәскәрҙәренән азат ителә.

Эдуард I 1298 йылда өр-яңынан Шотландияға ғәскәр менән инә һәм Фолькер һуғышында шотландияла тармар итә. 1305 йылда Уильям Уоллес бер рыцарҙың хыянаты арҡаһында инглиздәр ҡулына эләгә һәм язалап үлтерелә.

Фолькер һуғышынан һуң бойондороҡһоҙлоҡ һуғышы Роберт I Брюс (1306 йылның 25 мартында Шотландия короле тип иғлан ителә) етәкселегендә дауам итә. 1314 йылда инглиздәр тулыһынса тармар ителә. Роберт Брюс үлеменән һуң яңынан король урыны өсөн көрәш башлана. Һөҙөмтәлә 1371 йылның 26 мартында Сода король булараҡ Роберт II иғлан ителә. Яҡынса 300 йыл дауам иткән Стюарттар хакимлығы дәүере башлана.

Урта газсыларҙың аҙағында Шотландия ике мәҙәни өлөшкә бүленгән була: үҙсәнлектәрҙә тороусы ир-ат һәм ҡатнашыу өсөн инглиз-шотланд телен ҡулланыусылар; тауҙарҙа тороусы ир-ат һәм шотланд (гэл) телендә аралашыусылар. Тауҙарҙа шотланд клан системаһы барлыҡҡа килә.

1603 йылда Шотландия короле Яков VI Яков I исеме аҫтында урыҫ тәхетенә ултыра. Англия союзы осорон иҫәбенә алмағанда, Шотландияны был дәүерҙә айырым дәүләт тип атап була. Ләкин шул уҡ ваҡытта батша менән шотланд пресвитериантары араһында дини идара итеү буйынса етди килеп тыуған ҡаршылыҡтар тыуа. Католик батша Яков VII Вильгельм III һәм Мария II тарафынан хәл менән төшөрелгәс, Шотландия ҡыҫҡа ваҡытта үҙ протестант патшасы һайлап һалыу менән янай, ләкин еңеү йорто сауҙа һәм транспорт мөнәсәбәттәрен өҙөүе ҡурҡынысы аҫтында Шотландия парламенты 1707 йылда инглиз парламенты менән бергә "Уния тураһында Акт" ҡабул итә. Һөҙөмтәлә короллеге бөйөк британия барлыҡҡа килә.

Шулай ҙа Шотландияла хәл менән алына Стюарттар династияһы кешеләр күп яҡлы була. Георг I тәхеткә ултырғандан һуң Шотландияла халыҡ ихтилалы була. Граф Мар етәкселегендә 10-15 мең ҡоралланған якоби Англияға үтеп керә, ләкин Престонла урыҫ ғәскәрҙәренә еңеләләр.

Стюарттар династияһын кире ҡайтарыуҙа һуңғы ынтылыш 1745 йылда була. 1745 йылның июлендә йәшлек принц Карл-Эдуард Стюарт Шотландиялағы Рәсәйла сығып өр-яңынан якоби ихтилалы башлай. Уның хәрәкәтен дөйөм алғанда тауҙарҙа йәшәүселәр күтәреп ала. Принц һуғышһыҙ Эдинбургты ала һәм Англияға табан йүнәлә. Ләкин Англияла терәк таба алмағас, ул үҙ һүҙле Шотландияға әйләнеп ҡайта.

Төньяҡ Шотландияла булған Кутлон янындағы һуғышпринц та ғәскәре җиңелә. Карл-Эдуард ихтилалы һүнә. Кутлон янындағы һуғыш бөйөк британия утрауындағы һуңғы алыш була.

"Уния тураһында Акт" ҡабул ителгәндән, Шотланд мәғрифәте осорынан һәм сәғи инҡилабтан һуң Шотландия Европа дәүләттәре араһында көслө коммерция, фән һәм сәнәғәт үҙәгенә әүерелә.

Административ бүленеш

1996 йылда Бөйөк Британия Парламенты ҡарары буйынса "'Шотландия"' 32 өлкәгә бүленә.

  1. Абердиншир
  2. Абердин
  3. Көнсығыш Эйәр
  4. Төньяҡ Эйәр
  5. Көньяҡ Эйәр
  6. Ангус
  7. Аргайл һәм Бьют
  8. Тышҡы Һереләр
  9. Глазго
  10. Көнсығыш Лабаратор
  11. Көнбайыш Лабаратор
  12. Тамрис һәм Галло
  13. Ланди
  14. Интерлайн
  15. Илашҡандар
  16. Төньяҡ Ланаркшир
  17. Көньяҡ Ланаркшир
  18. Көнсығыш Лотан
  19. Көнбайыш Лотан
  20. Миллоин
  21. Морей
  22. Оркней утрауҙары
  23. Перт һәм Кинросс
  24. Ренуар
  25. Көнсығыш Ренуар
  26. Стерлинг
  27. Ай
  28. Фолькер
  29. Хайленд
  30. Шетланд утрауҙары
  31. Шотланд биләмәләре
  32. Эдинбург


Иҫкәрмәләр


Һылтанмалар