Шадринск өйәҙе — версиялар араһындағы айырма

Шадринск өйәҙе Пермь губернаһының урал арты көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан. Өйәҙ майҙаны 18 035,6 [[Квадрат километр|км²]] (15 847,1 кв. саҡрым йәки 1 650 792 дисәтинәдИҫәтинә) тәшкил итә, шуның 735,78165 км² (646,5 кв. саҡрым йәки 67346 дисәтинәдИҫәтинә) майҙанын күлдәр биләй. ИсәтИҫәт йылғаһы өйәҙҙе ике өлөшкә бүлә: йылғаның уң яры (көнбайыш һәм көньяҡ һыҙаттары) өйәҙ биләмәһе Силәбе һәм Екатеринбург өйәҙҙәренең дауамы булып хеҙмәт иткән кеүек, ул — тигеҙ, урманһыҙ, ҡара тупраҡлы һәм бик күп күлдәр менән ҡапланған; ИсәтИҫәт йылғаһының һул яғында ҡара тупраҡ араһындағы ҡомло урындар ылыҫ урманы менән ҡапланған; бында күлдәр аҙ. Шадринск өйәҙендә урмандар бөтөн майҙандың 14 % биләй — ул губернаның аҙ урманлы өйәҙҙәренең береһе.

Шадринск өйәҙе территорияһы [[Тубыл|Тобол]] йылғаһы бассейнына ҡарай, уның ҡушылдығы ИсәтИҫәт өйәҙ биләмәһе буйлап 139 км (130 саҡрым) арауығында аға, уға [[Тинес|Теча]], [[Барнева|Барнёвка]], [[Мейәс]] (түбәнге ағымы өйәҙгә ҡарай) йылғалары ҡоя һ.б. Күлдәр — 309, шуларҙың 47-һе балыҡҡа бай; әһәмиәтле күлдәр: Маян — 151 км² (133 кв. саҡрым), Уйылға — 94 км² (83 кв. саҡрым), Аҙыкүл — 75 км² (66 кв. саҡрым), Тышка — 33 км² (29 кв. саҡрым) һәм Коклан — 32 км² (28 кв. саҡрым); өйәҙҙең сиректән артыҡ тораҡтары күл буйҙарына урынлашҡан.

Өйәҙ ерҙәре түбәндәгесә бүленгән: крәҫтиән ғаиләһенә бүленгән ер учаскаһы (надел) — 13 021,67 км² (1 191 871 дисәтинәдИҫәтинә), хосуси милекселәргә — 63,15 км² (5 780 дисәтинәдИҫәтинә), ҡаҙнаға — 4 074,70 км² (372 957 дисәтинәдИҫәтинә), төрлө учреждениеларға — 91,59 км² (8 383 дисәтинәдИҫәтинә) булған; барлығы 17 251,11 км² (1 578 991 дисәтинәдИҫәтинә). Шадринск өйәҙе ер (земство мәғлүмәттәре) участкалары (угодья) түбәндәгесә бүленә: усадьбалар өсөн — 231,35 км² (21 175 дисәтинәдИҫәтинә), һөрөнтө ерҙәр — 5 703,04 км² (521 999 дисәтинәдИҫәтинә), болон һәм бесәнлектәр — 2 523,96 км² (231 018 дисәтинәдИҫәтинә), урмандар — 2 584,17 км² (236 529 дисәтинәдИҫәтинә), эшкәртеү өсөн уңайлы башҡа ерҙәр — 4 004,47 км² (366 528 дисәтинәдИҫәтинә), барлыҡ уңайлы ерҙәр — 15 047,00 км² (1 377 249 дисәтинәдИҫәтинә); ҡалғандары — уңайһыҙ ерҙәр. Бөтөн һөрөнтө ерҙәр тигеләй крәҫтиәндәргә бирелгән, урмандарҙы күп өлөшө — ҡаҙна ҡулында. Шадринск өйәҙе, яҡшы тупрағы арҡаһында, Пермь өлкәһенең төп игенселек биләмәләре булып тора. Өйәҙҙә таралған иң төп ашлыҡ — яҙғы [[бойҙай]] һәм һоло, артабан ужым һәм яҙғы [[арыш]]; бойҙай уртаса 163,8 мең тоннаға яҡын (10 млн бот), һоло — 81,9 мең тоннанан артыҡ (5 млн бот), арыш — 16,4 мең тоннаға тиклем (1 млн бот) йыйыла. Артып ҡалған ашлыҡты өлөшләтә Шадринскиҙа араҡы ҡойоу заводында эшкәрткәндәр, ә күп өлөшөн өйәҙ сиктәренән ашлыҡлата сығарғандар. Ашламалар булмағанлыҡтан, Шадринск өйәҙенең тупраҡ байлығы кәмегән; унда крәҫтиән хужалыҡтарын ныҡ хәлһеҙләндергән иген уңмаған йылдар булған. 1899 йылда 154 057 баш, эре мөгөҙлө малдар 1 215 101 баш, [[Һарыҡ]] 1 319 825 баш, [[кәзә]] 22 368 баш, [[сусҡалар]] 220 015 баш булған. Күл буйында йәшәгән ауыл халҡы балыҡсылыҡ менән шөғөлләнгән.