Төмән

Ҡала
Төмән
Флаг Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Координаталар	57°09′ с. ш. 65°32′ в. д.
Башлыҡ	Руслан Николаевич Кухарук[d]
Агломерация	1130000
Телефон коды	3452
Һанлы танытмалар
ОКАТО коды	71 401 000 000
ОКТМО коды	71 701 000 001
Рәсми сайт	tyumen-city.ru
Төмән

Төмән (рус. Тюмень) — Рәсәйҙең Көнбайыш Себер өлөшөндә урынлашҡан ҡала, Төмән өлкәһенең административ үҙәге. Илдең иң эре 50 ҡалаһы исемлегенә ингән: халҡы 583 меңдән артыҡ.

Тарих

XIII быуатта татарҙар Сыңғы-Тура шәһәренә нигеҙ һала, XVI быуатта ҡала - Алтын Урҙаның Төмән олосының баш ҡалаһы. Алтын Урҙала Туҡтамыш хан идара иткән осорҙа шәһәргә Төмән исеме бирелә. 1495 йылда эске конфликт арҡаһында Сыңғы Тура вазифаһын баш ҡала юғалта, Мөхәммәд Тайбуға үҙ иреген Каштак - Себер ҡалаһына күсерә. 1585 йылда урыҫ ир-аты илбаҫары Йырын Сыңғы Тура - Төмәне яндырып баҫып ала һәм 1586 йылда урыҫ ир-аты нығытмаһына нигеҙ һала.

20 быуатта боронғо башҡорт ҡалаһы Сыңғы Тура урынында "Төмән" тигән стадион төҙөлгән, һөҙөмтәлә мәҙәни ҡатлам ҡайтыусы юғалған.

Фән һәм мәғариф

1. Рәсәй Президенты янында халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәт Рәсәй академияһы(РАНХиГС) филиалы.
2. Төмән индустриаль университеты
3. Төмән университеты
4. Урал дәүләт тимер юлдары университеты Төмән филиалы
5. Төмән дәүләт аграр университеты
6. Төмән дәүләт медицина университеты