Сәхәбәләр: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә clean up, replaced: пәйғәмбәр → Пәйғәмбәр (2) using AWB
15 юл: 15 юл:
== Исламда сәхәбәләрҙең әһәмиәте ==
== Исламда сәхәбәләрҙең әһәмиәте ==


Әсхәбтәр Исламдың нығыныуына айырата ҙур өлөш индергән кешеләр, сөнки Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан уның эштәре, ҡылыҡтары һәм ниәттәре тураһында һөйләп ҡалдыралар (хәдистәр). Улар әле лә Исламдағы төп сығанаҡтар булып ҡала һәм шәриғәтте аңлатыуҙа ҡулланыла.<ref name="Исламист" />. Сөнниҙәрҙең фекере буйынса, диндә иң лайыҡлы кешеләр — Пәйғәмбәрҙәр, уларҙан ҡала — сәхәбәләр. Һуңғылары араһында иң лайыҡлылары 4 хәлиф — хаҡ имам: [[Әбү Бәкр]], [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб]], [[Усман]] һәм [[Али ибн Әбү Талип]]; улар артынан Мөхәммәт Пәйғәмбәр ожмахҡа инәсәктәрен әйтеп ҡалдырған 6 сәхәбә һәм Пәйғәмбәребеҙҙең ейәндәре Хәсән менән Хөсәйен<ref name=autogenerated4 />
Әсхәбтәр Исламдың нығыныуына айырата ҙур өлөш индергән кешеләр, сөнки Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан уның эштәре, ҡылыҡтары һәм ниәттәре тураһында һөйләп ҡалдыралар (хәдистәр). Улар әле лә Исламдағы төп сығанаҡтар булып ҡала һәм шәриғәтте аңлатыуҙа ҡулланыла.<ref name="Исламист" />. Сөнниҙәрҙең фекере буйынса, диндә иң лайыҡлы кешеләр — Пәйғәмбәрҙәр, уларҙан ҡала — сәхәбәләр. Һуңғылары араһында иң лайыҡлылары 4 хәлиф — хаҡ имам: [[Әбү Бәкер]], [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб]], [[Усман ибн Әффан|Усман]] һәм [[Али ибн Әбү Талип]]; улар артынан Мөхәммәт Пәйғәмбәр ожмахҡа инәсәктәрен әйтеп ҡалдырған 6 сәхәбә һәм Пәйғәмбәребеҙҙең ейәндәре Хәсән менән Хөсәйен<ref name=autogenerated4 />


Ҡатындар араһынан тәүге булып Ислам ҡабул итеүсе -Пәйғәмбәрҙең беренсе хәләл ефете [[Хәҙисә]]<ref name=autogenerated1 />; ирекле ирҙәр араһынан беренсе булып Әбү Бәкр иман килтерә, балалар араһынан — Али ибн Әбү Талиб, ҡолдарҙан — [[Зәйд ибн Харис]].<ref name=autogenerated5 /><ref>[http://www.islam.ru/book/export/html/645 Праведные халифы] // Islam.Ru</ref> Рисаләт ингәндең тәүге 3 йылында Пәйғәмбәр дәғүәтте йәшерен алып бара, Мәккәлә бары 40 кешене иманға килтерә. Бәдр һуғышында инде 313 сәхәбә ҡатнаша. Мосолман ғалимы әл-Куртуби (вафаты 1071) китабында 2770 сәхәбә телгә алына. Мәккәне алғас,10 000-гә етә .<ref name=autogenerated4 />
Ҡатындар араһынан тәүге булып Ислам ҡабул итеүсе -Пәйғәмбәрҙең беренсе хәләл ефете [[Хәҙисә]]<ref name=autogenerated1 />; ирекле ирҙәр араһынан беренсе булып [[Әбү Бәкер]] иман килтерә, балалар араһынан — Али ибн Әбү Талиб, ҡолдарҙан — [[Зәйд ибн Харис]].<ref name=autogenerated5 /><ref>[http://www.islam.ru/book/export/html/645 Праведные халифы] // Islam.Ru</ref> Рисаләт ингәндең тәүге 3 йылында Пәйғәмбәр дәғүәтте йәшерен алып бара, Мәккәлә бары 40 кешене иманға килтерә. Бәдр һуғышында инде 313 сәхәбә ҡатнаша. Мосолман ғалимы әл-Куртуби (вафаты 1071) китабында 2770 сәхәбә телгә алына. Мәккәне алғас,10 000-гә етә .<ref name=autogenerated4 />


Сәхәбәләр араһында мөһәжирҙәр (һижрәт яһаусылар) менән ансарҙар айырым урын тота — [[Ғәрәп хәлифәте]]ндә улар хәлиф һайлауға йоғонто яһай, юғары вазифаларҙы биләй<ref name="Исламист" />.
Сәхәбәләр араһында мөһәжирҙәр (һижрәт яһаусылар) менән ансарҙар айырым урын тота — [[Ғәрәп хәлифәте]]ндә улар хәлиф һайлауға йоғонто яһай, юғары вазифаларҙы биләй<ref name="Исламист" />.


=== Хәдистәр ҡалдырған сәхәбәләр (мүҡсирун) ===
=== [[Хәҙис]]тәр ҡалдырған сәхәбәләр (мүҡсирун) ===
Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан һуң сәхәбәләр бик күп хәдистәр ҡалдыра. Уларҙы бик ихтирам итәләр, IX быуатта яҙылған хәдисселәрҙең биографик һүҙлегендә әсхәбтәр иң абруйлы урында тора. Артабан бары тик сәхәбәләр тураһында биографик һүҙлектәр төҙөлә. Шулар араһынан иң әһәмиәтлеһе Аскалани тарафынан XV быуатта төҙөлгән, унда Мөхәммәт Пәйғәмбәр менән шәхсән таныш булған 12 мең кеше исеме атала<ref name="Исламист" />.
Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан һуң сәхәбәләр бик күп [[хәҙис]]тәр ҡалдыра. Уларҙы бик ихтирам итәләр, IX быуатта яҙылған [[хәҙис]]селәрҙең биографик һүҙлегендә әсхәбтәр иң абруйлы урында тора. Артабан бары тик сәхәбәләр тураһында биографик һүҙлектәр төҙөлә. Шулар араһынан иң әһәмиәтлеһе Аскалани тарафынан XV быуатта төҙөлгән, унда [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] менән шәхсән таныш булған 12 мең кеше исеме атала<ref name="Исламист" />.
Иң күп хәдистәр ҡалдырған сәхәбәләр:
Иң күп хәдистәр ҡалдырған сәхәбәләр:
31 юл: 31 юл:
* [[Абдуллаһ ибн Ғәббәс]] — 1660 хәдис.<ref name=autogenerated5 />
* [[Абдуллаһ ибн Ғәббәс]] — 1660 хәдис.<ref name=autogenerated5 />


[[Шиғыйҙар]] сәхәбәләрҙе хакимлыҡты үҙ ҡулдарына алған [[Өмийәд]]тәргә булышсылар тип һанай. Шиғыйҙар был хәдистәрҙе танымай һәм үҙҙәренең имамдары һөйләгәнде генә ысынға ала<ref name="Исламист" />.
[[Шиғыйҙар]] сәхәбәләрҙе хакимлыҡты үҙ ҡулдарына алған [[Өмийәд]]тәргә булышсылар тип һанай. Шиғыйҙар был [[хәҙис]]тәрҙе танымай һәм үҙҙәренең имамдары һөйләгәнде генә ысынға ала<ref name="Исламист" />.


== Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==

14:58, 18 ғинуар 2018 өлгөһө

Иман шарттары

Тәүхид
Фәрештәләр
Китаптар
Пәйғәмбәрҙәр
Яуап көнө
Тәҡдир

Исламдың биш нигеҙе

Шәһәҙәт
Намаҙ
Ураҙа
Зәкәт
Хаж

Шәхестәр

Мөхәммәт
Ислам пәйғәмбәрҙәре
Сәхәбәләр
Хәлифәләр

Сәхәбә, йәки әсхәбә (ғәрәп الصحابة — күплек, صحابي‎ — яңғыҙлыҡ) — Пәйғәмбәрҙең көрәштәштәре, арҡалаштары[1], улар Рәсүлде күреп белгән, уның динен ҡабул иткән[2] (ғүмеренең ахырына тиклем уны тотҡан[3]).

Башта Мөхәммәт Пәйғәмбәр менән бергә яуҙарҙа ҡатнашҡан һәм мосолман ғәскәренең иң ышаныслы өлөшөн тәшкил иткән арҡалаштарын ғына әсхәб тип атағандар[1]. Пәйғәмбәрҙең ғаилә ағзалары һәм уның менән аралашҡан балалар ҙа сәхәбә иҫәбенә инә. Уның менән рисаләт иткәнгә тиклем таныш булып, аҙаҡ осрашмаған, аралашмаған кешеләр сәхәбә иҫәбенә инмәй.[3]

Сәхәбә төркөмдәре

Ғөләмәләр сәхәбәләрҙе 3 төркөмгә бүлә:

  • Мөһәжирҙәр — Мәккәнән йәки башҡа урындан Мәҙинәгә һижрәт ҡылған (күсенгән) арҡалаштары. Улар Ислам хаҡына мөлкәтен, туғандарын, тыуған ерҙәрен ҡалдырып киткәндәр.
  • Ансарҙар — Мәҙинәлә йәки унан йыраҡ түгел йәшәгән мосолмандар.
  • Башҡа арҡалаштары — улар Мәккәне алғандан һуң ошо ҡалала йәки башҡа урында Ислам ҡабул иткән кешеләр. Уларҙы мөһәжир тип тә, ансар тип тә атамайҙар, бары тик сәхәбә тип исемләйҙәр.

Мосолмандар сәхәбәләрҙе, бер кемен дә айырмай, ихтирам итергә тейеш.[4]

Исламда сәхәбәләрҙең әһәмиәте

Әсхәбтәр Исламдың нығыныуына айырата ҙур өлөш индергән кешеләр, сөнки Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан уның эштәре, ҡылыҡтары һәм ниәттәре тураһында һөйләп ҡалдыралар (хәдистәр). Улар әле лә Исламдағы төп сығанаҡтар булып ҡала һәм шәриғәтте аңлатыуҙа ҡулланыла.[1]. Сөнниҙәрҙең фекере буйынса, диндә иң лайыҡлы кешеләр — Пәйғәмбәрҙәр, уларҙан ҡала — сәхәбәләр. Һуңғылары араһында иң лайыҡлылары 4 хәлиф — хаҡ имам: Әбү Бәкер, Ғүмәр ибн әл-Хәттаб, Усман һәм Али ибн Әбү Талип; улар артынан Мөхәммәт Пәйғәмбәр ожмахҡа инәсәктәрен әйтеп ҡалдырған 6 сәхәбә һәм Пәйғәмбәребеҙҙең ейәндәре Хәсән менән Хөсәйен[4]

Ҡатындар араһынан тәүге булып Ислам ҡабул итеүсе -Пәйғәмбәрҙең беренсе хәләл ефете Хәҙисә[3]; ирекле ирҙәр араһынан беренсе булып Әбү Бәкер иман килтерә, балалар араһынан — Али ибн Әбү Талиб, ҡолдарҙан — Зәйд ибн Харис.[2][5] Рисаләт ингәндең тәүге 3 йылында Пәйғәмбәр дәғүәтте йәшерен алып бара, Мәккәлә бары 40 кешене иманға килтерә. Бәдр һуғышында инде 313 сәхәбә ҡатнаша. Мосолман ғалимы әл-Куртуби (вафаты 1071) китабында 2770 сәхәбә телгә алына. Мәккәне алғас,10 000-гә етә .[4]

Сәхәбәләр араһында мөһәжирҙәр (һижрәт яһаусылар) менән ансарҙар айырым урын тота — Ғәрәп хәлифәтендә улар хәлиф һайлауға йоғонто яһай, юғары вазифаларҙы биләй[1].

Хәҙистәр ҡалдырған сәхәбәләр (мүҡсирун)

Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан һуң сәхәбәләр бик күп хәҙистәр ҡалдыра. Уларҙы бик ихтирам итәләр, IX быуатта яҙылған хәҙисселәрҙең биографик һүҙлегендә әсхәбтәр иң абруйлы урында тора. Артабан бары тик сәхәбәләр тураһында биографик һүҙлектәр төҙөлә. Шулар араһынан иң әһәмиәтлеһе Аскалани тарафынан XV быуатта төҙөлгән, унда Мөхәммәт Пәйғәмбәр менән шәхсән таныш булған 12 мең кеше исеме атала[1].

Иң күп хәдистәр ҡалдырған сәхәбәләр:

Шиғыйҙар сәхәбәләрҙе хакимлыҡты үҙ ҡулдарына алған Өмийәдтәргә булышсылар тип һанай. Шиғыйҙар был хәҙистәрҙе танымай һәм үҙҙәренең имамдары һөйләгәнде генә ысынға ала[1].

Иҫкәрмәләр