Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы: өлгөләр араһындағы айырма
Айсар (фекер алышыу | өлөш) күренеште төҙәтеү |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) викилаштырыу, күренеште төҙәтеү, стилде төҙәтеү, орфография, аныҡлаштырыу |
||
8 юл: | 8 юл: | ||
| Описание изображения = |
| Описание изображения = |
||
| Дата рождения = 5.02.1913 |
| Дата рождения = 5.02.1913 |
||
| Место рождения = |
| Место рождения = {{ТУ|Пермь губернаһы}} Шадринск өйәҙе Әмин улусы Аҡсыуаш ауылы<ref>хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]] {{ТУ|Ҡоншаҡ районы}}Сабаҡкүл ауылы</ref> |
||
| Дата смерти = 4.04.1963 |
| Дата смерти = 4.04.1963 |
||
| Место смерти = {{ВБУ|Мәскәү}} |
| Место смерти = {{ВБУ|Мәскәү}} ҡалаһы |
||
| Гражданство = Российская империя, СССР |
| Гражданство = Российская империя, СССР |
||
| Научная сфера = Нефть ятҡылығы геологияһы |
| Научная сфера = Нефть ятҡылығы геологияһы |
||
16 юл: | 16 юл: | ||
|Учёная степень = геология-минералогия фәндәре докторы |
|Учёная степень = геология-минералогия фәндәре докторы |
||
|Учёное звание = профессор |
|Учёное звание = профессор |
||
| Альма-матер = |
| Альма-матер = Ҡазан университеты |
||
| Научный руководитель = |
| Научный руководитель = |
||
| Знаменитые ученики = |
| Знаменитые ученики = |
||
31 юл: | 31 юл: | ||
| Сайт = |
| Сайт = |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы''' ([[5 февраль]] [[1913]] — [[4 апрель]] [[1963]]) — ғалим-нефтсе-геолог. [[Башҡорттар]]ҙан тәүге геология-минералогия фәндәре докторы, [[БАССР]]-ҙың йәмәғәт һәм дәүләт эшмәкәре. [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумы рәйесе. |
||
== |
== Биографияһы == |
||
⚫ | Ҡадир Рәхим улы Тимерғәзин 1913 йылдың 5 февралендә Пермь губернаһы Шадринск өйәҙе Аҡсыуаш (хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]] [[Ҡоншаҡ районы]] Сабаҡкүл (Аҡсабаҡ) ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә туғыҙынсы бала булып тыуған. Бала сағынан уҡ көтөүсе, батрак була. 14 йәшендә ата-әсәһенән ҡасып китеп, Арғаяштағы интернат-мәктәпкә уҡырға инә. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[1946]]—[[1947]] — «[[Башнефть]]» Үҙәк фәнни- тикшеренеү интитуты директоры (уның нигеҙендә Өфө нефть эшкәртеү заводы Үҙәк лабораторияһы ҡатнашлығында Өфө нефть фәнни-тикшеренеү институты ойошторола). |
|||
⚫ | |||
[[ |
[[1947]]—[[1950]] — Өфө нефть фәнни- тикшеренеү институтының литология һәм геохимия лабораторияһы мөдире . |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[1950]]—[[1951]] — Өфө нефть фәнни- тикшеренеү институтының геология бүлеге начальнигы. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Башҡортостандың Туймазы районындағы пермь осоро ташкүмер һәм девон ҡатламдарының комплекслы (төрлө яҡлап) тикшерә. Был эштәрҙең һөҙөмтәһендә: нефть һәм газ ятҡылыҡтарында эҙләнеү-разведка эштәренең эффекты арта, Башҡортостан нефть табыу буйынса СССР-ҙа беренсе урынға сыға.<ref>[http://www.agidel.ru/?param1=11545&tab=5 Шарова Е. «Ая Тимергазина: Отец жёг свечу жизни с двух концов. В феврале профессору Тимергазину исполнилось бы 95 лет.» Газета «Республика Башкортостан» № 23, 5 февраля 2008 года]</ref>. Ул девондың терриген ҡатламының үҫеү майҙанында скважиналар быраулауҙы тәҡдм итә. Туймазы, Баулы, Шкапов, Серафимовка нефть ятҡылыҡтарын асыуҙа ҡатнаша. 70 фәнни хеҙмәт авторы. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Башҡортостандың Туймазы районындағы пермь осоро ташкүмер һәм девон ҡатламдарының комплекслы (төрлө яҡлап) тикшерә. Был эштәрҙең һөҙөмтәһендә: |
||
== Китаптар == |
== Китаптар == |
||
98 юл: | 96 юл: | ||
* «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы, |
* «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы, |
||
* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» миҙалы, <!-- 1951 --> |
* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» миҙалы, <!-- 1951 --> |
||
* |
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре ([[6 июнь]], [[1957]]) — ''геология фәнен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән өсөн'' |
||
[[Файл:Timerghazinding-haykale-2.jpg|thumb|right|Бюст К. |
[[Файл:Timerghazinding-haykale-2.jpg|thumb|right|Бюст К. Р. Тимергазину установленный у здания средней школы в селе Аминева, Кунашакский район, Челябинкская обл. Скульптор И. И. Юнусов.|200x200px]] |
||
== Китаптары == |
== Китаптары == |
||
* Тимергазин К. |
* Тимергазин К. Р. Очерки по истории башкирской нефти. Уфа: Башгосиздат, 1956 |
||
* Тимергазин К. |
* Тимергазин К. Р. Додевонские образования западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности. — Уфа: Горно-геол. ин-т БФАН СССР, 1959. 331 с. |
||
* Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. |
* Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. Р. Тимергазина, Уфа: Изд. БФАН СССР, 1959, 21 c. |
||
<!-- Stratigraficheska︠i︡a skhema dosrednedevonskikh otlozheniĭ Volgo-Uralʹskoĭ neftenosnoĭ provin︠t︡sii : proekt unifizirovannoĭ skhemy, pod redak︠t︡sieĭ Timergazina Ufa : Akademi︠i︡a nauk SSSR, Bashkirskiĭ filial, Gorno-geologicheskiĭ in-t, 1959, 21 c. http://catalog.crl.edu/record=b1354320~S35 --> |
<!-- Stratigraficheska︠i︡a skhema dosrednedevonskikh otlozheniĭ Volgo-Uralʹskoĭ neftenosnoĭ provin︠t︡sii : proekt unifizirovannoĭ skhemy, pod redak︠t︡sieĭ Timergazina Ufa : Akademi︠i︡a nauk SSSR, Bashkirskiĭ filial, Gorno-geologicheskiĭ in-t, 1959, 21 c. http://catalog.crl.edu/record=b1354320~S35 --> |
||
* Тимергазин К. |
* Тимергазин К. Р. Башкирская нефть, история и перспективы её развития. — Уфа: Башкнигоиздат, 1959, 111 с. (на [[Башкирский язык|башк. языке]]) |
||
* Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. |
* Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. Р. Тимергазин, Мск.: Изд. АН СССР, 1960, 119 с. <!-- https://catalog.library.cornell.edu/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?BBID=365391&DB=local --> |
||
* Тимергазин К. |
* Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 1: «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района». — Уфа: Гилем, 2000. 184 c. ISBN 5-7501-0188-6 |
||
* Тимергазин К. |
* Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 2. «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности».- Уфа: Гилем, 2006 |
||
==Әҙәбиәт == |
== Әҙәбиәт == |
||
* Профессор К. |
* Профессор К. Р. Тимергазин в воспоминаниях современников, Сост., отв. ред., авт. вступ. ст. Р. Г. Кузеев, Уфа: Башк. кн. изд-во, 1984, 152 с. ил. 3000 экз. |
||
== Иҫкәрмәләр == |
== Иҫкәрмәләр == |
||
127 юл: | 126 юл: | ||
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]] |
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]] |
||
[[Категория:БАССР Юғары Советы Рәйестәре]] |
[[Категория:БАССР Юғары Советы Рәйестәре]] |
||
[[Категория: |
[[Категория:РСФСР Юғары Советы депутаттары]] |
||
* [http://encycl.bash-portal.ru/timergazin.htm Статья в: «Башкортостан: Краткая энциклопедия»] |
* [http://encycl.bash-portal.ru/timergazin.htm Статья в: «Башкортостан: Краткая энциклопедия»] |
||
* [http://outp.ru/book_view.jsp?idn=005534&page=68&format=html М. |
* [http://outp.ru/book_view.jsp?idn=005534&page=68&format=html М. А. Камалетдинов, «Первопроходец нефтегазовой геологии и основоположник академической науки в Башкортостане», в «Геологическая служба и горное дело Башкортостана на рубеже веков: Материалы Республиканской научно-практической конференции», Уфа, 13-14 октября 2000 года. — Уфа: Тау, 2000, сс. 68-80] |
||
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=12504 Подвиг геолога Тимергазина] |
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=12504 Подвиг геолога Тимергазина] |
||
* [http://bashkortostan.km.ru/magazin/view.asp?id=59287C59E08249E4B0B2EA63528AC37F Основоположник. Так можно назвать выдающегося учёного Кадыра Рахимовича Тимергазина] |
* [http://bashkortostan.km.ru/magazin/view.asp?id=59287C59E08249E4B0B2EA63528AC37F Основоположник. Так можно назвать выдающегося учёного Кадыра Рахимовича Тимергазина] |
18:46, 1 февраль 2018 өлгөһө
Ҡадир Рәхим улы Тимерғазин | ||||||||||
Тыуған көнө | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Тыуған урыны |
Пермь губернаһы Шадринск өйәҙе Әмин улусы Аҡсыуаш ауылы[1] | |||||||||
Вафат көнө | ||||||||||
Вафат урыны |
Мәскәү ҡалаһы | |||||||||
Ил |
Российская империя, СССР | |||||||||
Ғилми даирәһе |
Нефть ятҡылығы геологияһы | |||||||||
Эшләгән урыны |
Тау-геология институты | |||||||||
Альма-матер |
Ҡазан университеты | |||||||||
Ғилми дәрәжәһе |
геология-минералогия фәндәре докторы | |||||||||
Ғилми исеме |
профессор | |||||||||
Награда һәм премиялары |
| |||||||||
Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы (5 февраль 1913 — 4 апрель 1963) — ғалим-нефтсе-геолог. Башҡорттарҙан тәүге геология-минералогия фәндәре докторы, БАССР-ҙың йәмәғәт һәм дәүләт эшмәкәре. Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумы рәйесе.
Биографияһы
Ҡадир Рәхим улы Тимерғәзин 1913 йылдың 5 февралендә Пермь губернаһы Шадринск өйәҙе Аҡсыуаш (хәҙерге Силәбе өлкәһе Ҡоншаҡ районы Сабаҡкүл (Аҡсабаҡ) ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә туғыҙынсы бала булып тыуған. Бала сағынан уҡ көтөүсе, батрак була. 14 йәшендә ата-әсәһенән ҡасып китеп, Арғаяштағы интернат-мәктәпкә уҡырға инә.
1930—1935 — Ҡазан университетының геология факультетында уҡый.
1935—1937 — Университетты тамамлағас, Башнефтекомбинаттың Үҙәк фәнни-тикшеренеү лабораторияһында эксперименталь промысла геологияһы лабораторияһында геолог, петрография кабинетында петрограф булып эшләй.
1937—1941 — «Башнефть» берекмәһенең Үҙәк фәнни лабораторияһының геология кабинетында начальник.
1941—1943 — Ҡыҙыл Армия сафында: башта Монголияла Забайкальский фронт артиллерия взводы командиры, һуңыраҡ ике йыллыҡ Хәрби -юридик академияға Ашхабад ҡалаһына күсерелә.
1943—1945 — 1-се Белорус фронтының 397-се уҡсылар дивизияһында һуғыша. Белоруссия, Балтик буйын,Польшаны азат итеүҙә, Көнсығыш Германияны алыуҙа, Берлинды штурмлауҙа ҡатнаша, Америка армияһы менән Эльбалағы осрашыуҙа ҡатнаша. Орден һәм миҙалдар менән бүләкләнгән.
1945—1946 — Германияла Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә.
1946—1947 — «Башнефть» Үҙәк фәнни- тикшеренеү интитуты директоры (уның нигеҙендә Өфө нефть эшкәртеү заводы Үҙәк лабораторияһы ҡатнашлығында Өфө нефть фәнни-тикшеренеү институты ойошторола).
1947—1950 — Өфө нефть фәнни- тикшеренеү институтының литология һәм геохимия лабораторияһы мөдире .
1949 — «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай.
1950—1951 — Өфө нефть фәнни-тикшеренеү институтының геология бүлеге начальнигы.
1951—1953 — СССР Фәндәр академияһының Башҡортостан филиалы Тау геологияһы институты директоры
Һуңыраҡ — Тау геологияһы институтының нефть һәм газ лабораторияһы мөдире (хәҙерге Рәсәй фәндәр академияһының Өфө фәнни үҙәге Геология институты)[2].
1958 — геология-минералогия фәндәре докторы, диссертация темаһы: «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности».
1959—1963 — БАССР-ҙың Юғары Советы депутаты һәм Президиум рәйесе.
1960 йылдан — профессор.
1963 — РСФСР Юғары Советы депутаты.
1963 йылдың 4 апрелендә фронтта окопта алған нефрит сиренән Мәскәүҙә вафат була .
Фәнни ҡаҙаныштары
Тәүгеләрҙән булып, Ишембай нефть ятҡылығы тау тоҡомдарының литология, карбондың коллектор сифаттарын, Көнъяҡ Уралдың көнбайыш һыртының Нөгөш разрезындағы өфө ҡыҙыл төҫтәге ҡатламдарының характеристикаһын бирә.
Башҡортостандың Туймазы районындағы пермь осоро ташкүмер һәм девон ҡатламдарының комплекслы (төрлө яҡлап) тикшерә. Был эштәрҙең һөҙөмтәһендә: нефть һәм газ ятҡылыҡтарында эҙләнеү-разведка эштәренең эффекты арта, Башҡортостан нефть табыу буйынса СССР-ҙа беренсе урынға сыға.[3]. Ул девондың терриген ҡатламының үҫеү майҙанында скважиналар быраулауҙы тәҡдм итә. Туймазы, Баулы, Шкапов, Серафимовка нефть ятҡылыҡтарын асыуҙа ҡатнаша. 70 фәнни хеҙмәт авторы.
Китаптар
- Тимергазин К. Р. Очерки по истории башкирской нефти. Уфа: Башгосиздат, 1956
- Тимергазин К. Р. Додевонские образования западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности. — Уфа: Горно-геол. ин-т БФАН СССР, 1959. 331 с.
- Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. Р. Тимергазина, Уфа: Изд. БФАН СССР, 1959, 21 c.
- Тимергазин К. Р. Башкирская нефть, история и перспективы её развития. — Уфа: Башкнигоиздат, 1959, 111 с.
- Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. Р. Тимергазин, Мск.: Изд. АН СССР, 1960, 119 с.
- Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 1: «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района». — Өфө: Ғилем, 2000. 184 c. ISBN 5-7501-0188-6
- Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 2. «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности». — Өфө: Ғилем, 2006
Наградалары
- « Почёт билдәһе» ордены, дважды, в 1948 и 1957 годах,
- «Ватан һуғышы» ордены, II дәрәжә,1945
- «Ҡыҙыл йондоҙ» ордены,29.12.1944
- « Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы,
- « Берлинды алған өсөн» миҙалы,
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы,
- «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» миҙалы,
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (6 июнь, 1957) — геология фәнен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән өсөн
Китаптары
- Тимергазин К. Р. Очерки по истории башкирской нефти. Уфа: Башгосиздат, 1956
- Тимергазин К. Р. Додевонские образования западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности. — Уфа: Горно-геол. ин-т БФАН СССР, 1959. 331 с.
- Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. Р. Тимергазина, Уфа: Изд. БФАН СССР, 1959, 21 c.
- Тимергазин К. Р. Башкирская нефть, история и перспективы её развития. — Уфа: Башкнигоиздат, 1959, 111 с. (на башк. языке)
- Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. Р. Тимергазин, Мск.: Изд. АН СССР, 1960, 119 с.
- Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 1: «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района». — Уфа: Гилем, 2000. 184 c. ISBN 5-7501-0188-6
- Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 2. «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности».- Уфа: Гилем, 2006
Әҙәбиәт
- Профессор К. Р. Тимергазин в воспоминаниях современников, Сост., отв. ред., авт. вступ. ст. Р. Г. Кузеев, Уфа: Башк. кн. изд-во, 1984, 152 с. ил. 3000 экз.
Иҫкәрмәләр
- ↑ хәҙерге Силәбе өлкәһе Ҡоншаҡ районыСабаҡкүл ауылы
- ↑ Институт геологии УНЦ РАН: К 50-летию Института: исторический обзор
- ↑ Шарова Е. «Ая Тимергазина: Отец жёг свечу жизни с двух концов. В феврале профессору Тимергазину исполнилось бы 95 лет.» Газета «Республика Башкортостан» № 23, 5 февраля 2008 года
Һылтанмалар
Камалетдинов М. А. Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.
- Статья в: «Башкортостан: Краткая энциклопедия»
- М. А. Камалетдинов, «Первопроходец нефтегазовой геологии и основоположник академической науки в Башкортостане», в «Геологическая служба и горное дело Башкортостана на рубеже веков: Материалы Республиканской научно-практической конференции», Уфа, 13-14 октября 2000 года. — Уфа: Тау, 2000, сс. 68-80
- Подвиг геолога Тимергазина
- Основоположник. Так можно назвать выдающегося учёного Кадыра Рахимовича Тимергазина
- Из поколения первопроходцев. Такие учёные, как Кадыр Тимергазин, принесли Башкирии славу нефтеносной республики
- Ая Тимергазина: Отец жёг свечу жизни с двух концов
- В Уфе открыта мемориальная доска, посвященная первооткрывателю нефтяных богатств республики Кадыру Тимергазину
- Первый геолог Башкортостана
- Алфавит буйынса шәхестәр
- Ҡоншаҡ районында тыуғандар
- 5 февралдә тыуғандар
- 1913 йылда тыуғандар
- Пермь губернаһында тыуғандар
- 4 апрелдә вафат булғандар
- 1963 йылда вафат булғандар
- Мәскәүҙә вафат булғандар
- 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары
- Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары
- «Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары
- «Берлинды алған өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- «Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр
- «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәрҙәре
- Алфавит буйынса ғалимдар
- Башҡортостан ғалимдары
- Силәбе өлкәһе башҡорттары
- Ҡазан университетын тамамлаусылар
- Геология-минералогия фәндәре докторҙары
- Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар
- БАССР Юғары Советы Рәйестәре
- РСФСР Юғары Советы депутаттары