Плиталар тектоникаһы: өлгөләр араһындағы айырма
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
| 8 юл: | 8 юл: | ||
Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара. |
Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара. |
||
[[Файл:Earth_seafloor_crust_age_1996_-_2.png|thumb|300px|Возраст дна океанов (красный цвет соответствует молодой коре)]] |
[[Файл:Earth_seafloor_crust_age_1996_-_2.png|thumb|300px|Возраст дна океанов (красный цвет соответствует молодой коре)]] |
||
[[Файл:Oceanic-continental converg rus.png|thumb|250px|Активная континентальная окраина]] |
|||
{{details|Активная континентальная окраина}} |
|||
Хәҙер плиталар тектоникаһы плиталар тиҙлеген интерферометрия методы менән алыҫтағы квазарҙарҙан килгән яҡтылыҡ һәм спутниктағы навигация системалары аша туран- тура үлсәүҙәр менән дәлилләнгән[[GPS]].<ref>[http://astronet.ru/db/msg/1190817/node27.html Астронет > Сферическая астрономия<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> Күп йылдар дауамында барған тикшеренеүҙәр плиталар тектоникаһы теорияһының төп фекерҙәрен дәлилләй. |
Хәҙер плиталар тектоникаһы плиталар тиҙлеген интерферометрия методы менән алыҫтағы квазарҙарҙан килгән яҡтылыҡ һәм спутниктағы навигация системалары аша туран- тура үлсәүҙәр менән дәлилләнгән[[GPS]].<ref>[http://astronet.ru/db/msg/1190817/node27.html Астронет > Сферическая астрономия<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> Күп йылдар дауамында барған тикшеренеүҙәр плиталар тектоникаһы теорияһының төп фекерҙәрен дәлилләй. |
||
[[Файл:Oceanic-continental converg rus.png|thumb|250px|Активная континентальная окраина]] |
[[Файл:Oceanic-continental converg rus.png|thumb|250px|Активная континентальная окраина]] |
||
17:09, 2 февраль 2018 өлгөһө
Плиталар тектоникаһы (йәки плейт-тектоника) — хәҙерге литосфера төҙөлөшө һәм хәрәкәт итеше тураһында фәнни ҡараш], уға ярашлы ер ҡабығы сағыштырмаса бөтөн блоктарҙан- литосфера плиталарынан тора, улар һәр саҡ хәркәттә . Киңәйеү зонаһында (срединно-океанических хребтах и континентальных рифтах) спрединг арҡаһында(ингл. seafloor spreading — растекание морского дна) яңы океан ҡатламы барлыҡҡа килә, ә иҫке ҡатлам субдукция зонаһында йотола. Плиталар тектоникаһы теорияһы ер тетрәү һәм вулкан эшмәкәрлеген һәм плиталар сигенә яҡыныраҡ урында тауҙар хасил булыуын аңлата.
Тәү башлап, ер ҡабағы блоктарының күсеп йөрөүе тураһындағы фекерҙе континенттар дрейфы теорияһында Альфред Вегенер 1920-йылдарҙа әйтә. Башта был теорияны ҡабул итергә теләмәйҙәр. Ерҙең ҡаты ҡабығының хәрәкәте тураһында фекерҙе («мобилизм») 1960-се йылдарҙа иҫкә төшөрәләр, был ваҡытта океан төбө рельефы һәм геологияһын тикшереп , океан ҡабағының киңәйеүе (спрединг ) һәм бер ҡабаҡтың икенсе ҡабаҡ аҫтына инеп китеүе (субдукция) тураһында мәғлүмәт алына. Был ҡарашты элекке матриктар дрейфы тураһында теория менән ҡушҡас, хәҙерге плиталар тектоникаһы теорияһы барлыҡҡа килә, бер аҙҙан ул ер тураһындағы фән концепцияһына әйләнә.
Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара.
Хәҙер плиталар тектоникаһы плиталар тиҙлеген интерферометрия методы менән алыҫтағы квазарҙарҙан килгән яҡтылыҡ һәм спутниктағы навигация системалары аша туран- тура үлсәүҙәр менән дәлилләнгәнGPS.[1] Күп йылдар дауамында барған тикшеренеүҙәр плиталар тектоникаһы теорияһының төп фекерҙәрен дәлилләй.