Варшава герцоглығы: өлгөләр араһындағы айырма
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) "Варшавское герцогство" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл: | 1 юл: | ||
{{Ук}} |
|||
{{Тарихи дәүләт|название=Великое Герцогство Варшавское|самоназвание={{lang-pl|Księstwo Warszawskie}}|статус=сателлит [[Первая Французская империя|Первой империи]]<br>в личной унии с [[Саксония (королевство)|Королевством Саксония]]|флаг=|герб=Grand Coat of Arms of Duchy of Warsaw.svg|карта=Duchy of Warsaw (1812).svg|описание=|p1=Королевство Пруссия|flag_p1=Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|p2=Королевство Галиция и Лодомерия|flag_p2=Flag of Galicia (Central Europe, 1849-1918).svg|p3=|flag_p3=|p4=|flag_p4=|образовано=[[1807 год|1807]]|ликвидировано=[[1815 год|1815]]|s1=Царство Польское|flag_s1=Royal Standard of the Tsar of Poland (1815–1830).svg|s2=Великое герцогство Познанское|flag_s2=Flag of Wien.svg|s3=Вольный город Краков|flag_s3=Flag of Krakow.svg|s4=|flag_s4=|столица=[[Варшава]]|язык=[[польский язык]]|форма_правления=[[Конституционная монархия]]|династия=[[Веттины]]|религия=[[католицизм]]|площадь=155 000 кв.км|население=4 300 000 чел.<br>([[поляки]], [[немцы]], [[евреи]], [[литовцы]], [[украинцы]])|дополнительный_параметр1=|содержимое_параметра1=|титул_правителей=[[Великий герцог]]|правитель1=[[Фридрих Август I (король Саксонии)|Фридрих Август I]]|год_правителя1=[[22 июля]] [[1807]] — [[22 мая]] [[1815]]|Этап1=|Дата1=|Год1=|Этап2=|Дата2=|Год2=|Этап3=|Дата3=|Год3=|Этап4=|Дата4=|Год4=|Этап5=|Дата5=|Год5=|Этап6=|Дата6=|Год6=|дополнительный_параметр2=|содержимое_параметра2=|до=|д1=|д2=|д3=|д4=|д5=|д6=|д7=|после=|п1=|п2=|п3=|п4=|п5=|п6=|п7=|прим=}}{{Польша тарихы}}'''Бөйөк Варшава герцоглығы''' ({{Lang-pl|Księstwo Warszawskie}}) — [[1807 йыл|1807 йылғы]] Тильзит килешеүенә ярашлы Речь Посполитаяның Икенсе һәм Өсөнсө бүленешенән һуң Пруссияға һәм Австрия империяһына бирелгән поляк территорияларынан барлыҡҡа килгән дәүләт.Бөйөк Варшава герцоглығы Наполеон Францияһының протектораты булып тора һәм 1813 йылға тиклем ([[Рус армияһының сит илгә походтары (1813—1814)|Алтынсы коалиция]] ғәскәрҙәре яулап алғанға тиклем) ғәмәлдә була. Вена конгресы ҡарарһары буйынса герцоглыҡтың күпселек өлөшө автономиялы Поляк Батшалығы булараҡ [[Рәсәй империяһы|Рәсәй империяһына]] ҡушылдырыла. |
|||
{{Польша тарихы}} |
|||
'''Бөйөк Варшава герцоглығы''' ({{Lang-pl|Księstwo Warszawskie}}) — [[1807 йыл]]ғы Тильзит килешеүенә ярашлы Речь Посполитаяның Икенсе һәм Өсөнсө бүленешенән һуң [[Пруссия]]ға һәм [[Австрия империяһы]]на бирелгән поляк территорияларынан барлыҡҡа килгән дәүләт. Бөйөк Варшава герцоглығы Наполеон Францияһының протектораты булып тора һәм 1813 йылға тиклем ([[Рус армияһының сит илгә походтары (1813—1814)|Алтынсы коалиция]] ғәскәрҙәре яулап алғанға тиклем) ғәмәлдә була. Вена конгресы ҡарарҙары буйынса герцоглыҡтың күпселек өлөшө автономиялы Поляк Батшалығы булараҡ [[Рәсәй империяһы]]на ҡушылдырыла. |
|||
== Географияһы == |
== Географияһы == |
||
Герцоглыҡ территорияһы ([[1807 йыл |
Герцоглыҡ территорияһы ([[1807 йыл]]) 103 мең км² тәшкил итә, халҡының һаны — 2,6 млн кеше була. Варшава герцоглығының [[Австрия]] менән һуғышта еңеүенән һуң уға Польшаның Өсөнсө бүленешенән һуң юғалтылған территориялары [[Краков]], [[Люблин]], Радом, Сандомир менән бергә — 52 мең км² һәм 1,7 млн кеше — кире ҡайтарыла. Герцоглыҡтың баш ҡалаһы — [[Варшава]]. |
||
== Сәйәсәте == |
== Сәйәсәте == |
||
Герцоглыҡтың Конституцияһын 1807 йылдың 22 июлендә Дрезденда [[Наполеон]] раҫлай |
Герцоглыҡтың Конституцияһын 1807 йылдың 22 июлендә Дрезденда [[Наполеон]] раҫлай. Герцог итеп Саксония короле ''Фридрих Август I'' тәғәйенләнә. Шулай уҡ конституция буйынса хөкүмәт, Дәүләт советы, ике палаталы парламент һәм бынан тыш бойондороҡһоҙ судтар булдырыла. '''''Польша, поляк''''' һүҙҙәре сәйәси мәғәнәлә тыйыла. |
||
Герцоглыҡ 6 департаментҡа бүленә, |
Герцоглыҡ 6 департаментҡа бүленә, һәр департаментта 10 повет ҡаралған була. |
||
[[1808 йыл |
[[1808 йыл]]дың [[1 май]]ында илдә ''Наполеон Кодексы'' индерелә, был ваҡиғаға бәйле эпиграмма барлыҡҡа килә: «Варшава Кенәзлеге, Саксония короле, поляк армияһы, Пруссия тәңкәһе, француз кодексы». |
||
== Австрия менән һуғыш == |
== Австрия менән һуғыш == |
||
[[1809 йыл |
[[1809 йыл]]да Австрия менән һуғыш Варшава герцоглығы өсөн уңышлы тамамлана. Герцоглыҡ территорияһы арта, 4 яңы департамент булдырыла. |
||
== Рәсәй менән һуғыш == |
== Рәсәй менән һуғыш == |
||
[[1812 йыл |
[[1812 йыл]]дың 26 майында Варшава герцогы үҙенең вәкәләттәрен герцоглыҡ хөкүмәтенә тапшыра. [[28 июнь|28 июндә]] ''Поляк Короллегенең Генераль Конфедерацияһы'' иғлан ителә. Кенәзлек Наполеондың иң тоғро союздашы була һәм һуғыштың беренсе көнөнән аҙағына тиклем алыштарҙа ҡатнашыу 2с2н 100-меңлек армияһын бирә. |
||
[[1815 йыл |
[[1815 йыл]]дың 3 майында конгресс Кенәзлектең бүленешен раҫлай. [[Краков]] Ирекле ҡала булып китә; Австрия Величканы (һәм тоҙ шахталарын) ала, Пруссияға ''Познань бөйөк герцоглығы'' исеме аҫтында Бөйөк Польша бирелә, ә элекке Варшава герцоглығының ҙур территорияһы [[Рәсәй]]гә тапшырыла һәм артабан ''Поляк Батшалығы'' исемен ала. |
||
== Рәсәй империяһы составында == |
== Рәсәй империяһы составында == |
||
1830—1860 йылдарҙа поляк милләтселеге үҫешеүе һәм уның Речь Посполитаяны элекке сиктәрҙә тергеҙергә ынтылыуҙар арҡаһында «Конгресс Польша» автономияһы Рәсәй императорҙары тарафынан XIX быуат дауамында яйлап бөтөрөлә килә. [[1867 йыл]]дан һуң уның статусы кәметелә һәм ул артабан рәсми булмаған рәүештә ''Привислин крайы'' тип йөрөтөлә. |
|||
== Һылтанмалар == |
== Һылтанмалар == |
||
* {{ВТ-ЭСБЕ|Польша, история}} |
* {{ВТ-ЭСБЕ|Польша, история}} |
||
== Әҙәбиәт == |
== Әҙәбиәт == |
||
⚫ | * ''Луферчик Е. Г.'' Конституция Великого герцогства Варшавского / Е. Г. Луферчик // Научные стремления — 2010: сб. материалов респ. науч.-практ. молодеж. конф. с междунар. участием, Минск, 1-3 ноября 2010 г.: в 2 ч. / Совет молодых ученых НАН Беларуси; редкол.: В. В. Казбанов [и др.]. — {{Мн.}}: Беларус. навука, 2010. — Ч. 2. — С. 356—359.[http://luferchik2012.narod2.ru/publ/konst_vgv.pdf Просмотреть статью]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018|bot=InternetArchiveBot}} |
||
⚫ | * ''Луферчик Е. Г.'' Конституция Великого герцогства Варшавского / Е. Г. Луферчик // Научные стремления — 2010: сб. материалов респ. науч.-практ. молодеж. конф. с междунар. участием, Минск, 1-3 ноября 2010 |
||
[[Категория:Варшава герцоглығы]] |
[[Категория:Варшава герцоглығы]] |
05:47, 1 февраль 2019 өлгөһө
Варшава герцоглығы | |
пол. Księstwo Warszawskie | |
Флаг | Герб |
Нигеҙләү датаһы | 1807[1][2] |
---|---|
Рәсми атамаһы | Księstwo Warszawskie |
Рәсми тел | поляк теле |
Донъя ҡитғаһы | Европа |
Дәүләт | Варшава герцоглығы |
Административ үҙәк | Варшава |
Идара итеү формаһы | Конституцион монархия |
Закондар сығарыу органы | Sejm of the Duchy of Warsaw[d] |
Халыҡ һаны | 4 300 000 кеше |
Алмаштырылған | Великое княжество Познанское[d] һәм Польша батшалығы[d] |
Алыштырған | Речь Посполитая |
Ҡулланылған тел | поляк теле |
Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1815[1][2] |
Майҙан | 155 000 км² |
Рәсми дине | Католицизм |
Варшава герцоглығы Викимилектә |
Польша тарихы |
---|
Боронғо Польша (877 ҡадәр)
Варшава герцоглығы (1807—1815)
Польша Короллеге (1916—1918) |
Бөйөк Варшава герцоглығы (пол. Księstwo Warszawskie) — 1807 йылғы Тильзит килешеүенә ярашлы Речь Посполитаяның Икенсе һәм Өсөнсө бүленешенән һуң Пруссияға һәм Австрия империяһына бирелгән поляк территорияларынан барлыҡҡа килгән дәүләт. Бөйөк Варшава герцоглығы Наполеон Францияһының протектораты булып тора һәм 1813 йылға тиклем (Алтынсы коалиция ғәскәрҙәре яулап алғанға тиклем) ғәмәлдә була. Вена конгресы ҡарарҙары буйынса герцоглыҡтың күпселек өлөшө автономиялы Поляк Батшалығы булараҡ Рәсәй империяһына ҡушылдырыла.
Географияһы
Герцоглыҡ территорияһы (1807 йыл) 103 мең км² тәшкил итә, халҡының һаны — 2,6 млн кеше була. Варшава герцоглығының Австрия менән һуғышта еңеүенән һуң уға Польшаның Өсөнсө бүленешенән һуң юғалтылған территориялары Краков, Люблин, Радом, Сандомир менән бергә — 52 мең км² һәм 1,7 млн кеше — кире ҡайтарыла. Герцоглыҡтың баш ҡалаһы — Варшава.
Сәйәсәте
Герцоглыҡтың Конституцияһын 1807 йылдың 22 июлендә Дрезденда Наполеон раҫлай. Герцог итеп Саксония короле Фридрих Август I тәғәйенләнә. Шулай уҡ конституция буйынса хөкүмәт, Дәүләт советы, ике палаталы парламент һәм бынан тыш бойондороҡһоҙ судтар булдырыла. Польша, поляк һүҙҙәре сәйәси мәғәнәлә тыйыла.
Герцоглыҡ 6 департаментҡа бүленә, һәр департаментта 10 повет ҡаралған була.
1808 йылдың 1 майында илдә Наполеон Кодексы индерелә, был ваҡиғаға бәйле эпиграмма барлыҡҡа килә: «Варшава Кенәзлеге, Саксония короле, поляк армияһы, Пруссия тәңкәһе, француз кодексы».
Австрия менән һуғыш
1809 йылда Австрия менән һуғыш Варшава герцоглығы өсөн уңышлы тамамлана. Герцоглыҡ территорияһы арта, 4 яңы департамент булдырыла.
Рәсәй менән һуғыш
1812 йылдың 26 майында Варшава герцогы үҙенең вәкәләттәрен герцоглыҡ хөкүмәтенә тапшыра. 28 июндә Поляк Короллегенең Генераль Конфедерацияһы иғлан ителә. Кенәзлек Наполеондың иң тоғро союздашы була һәм һуғыштың беренсе көнөнән аҙағына тиклем алыштарҙа ҡатнашыу 2с2н 100-меңлек армияһын бирә.
1815 йылдың 3 майында конгресс Кенәзлектең бүленешен раҫлай. Краков Ирекле ҡала булып китә; Австрия Величканы (һәм тоҙ шахталарын) ала, Пруссияға Познань бөйөк герцоглығы исеме аҫтында Бөйөк Польша бирелә, ә элекке Варшава герцоглығының ҙур территорияһы Рәсәйгә тапшырыла һәм артабан Поляк Батшалығы исемен ала.
Рәсәй империяһы составында
1830—1860 йылдарҙа поляк милләтселеге үҫешеүе һәм уның Речь Посполитаяны элекке сиктәрҙә тергеҙергә ынтылыуҙар арҡаһында «Конгресс Польша» автономияһы Рәсәй императорҙары тарафынан XIX быуат дауамында яйлап бөтөрөлә килә. 1867 йылдан һуң уның статусы кәметелә һәм ул артабан рәсми булмаған рәүештә Привислин крайы тип йөрөтөлә.
Һылтанмалар
- Польша, история // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Әҙәбиәт
- Луферчик Е. Г. Конституция Великого герцогства Варшавского / Е. Г. Луферчик // Научные стремления — 2010: сб. материалов респ. науч.-практ. молодеж. конф. с междунар. участием, Минск, 1-3 ноября 2010 г.: в 2 ч. / Совет молодых ученых НАН Беларуси; редкол.: В. В. Казбанов [и др.]. — Мн.: Беларус. навука, 2010. — Ч. 2. — С. 356—359.Просмотреть статью(недоступная ссылка)
- ↑ 1,0 1,1 Варшавское великое герцогство (урыҫ) // Варлен — Венглейн — 1928. — Т. 9. — С. 37—38.
- ↑ 2,0 2,1 Мякотин В. А. Варшавское великое герцогство (урыҫ) // Энциклопедический словарь / под ред. К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. Vа. — С. 564—565.