Һеңрән: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә →‎Әҙәбиәт: clean up using AWB
 
25 юл: 25 юл:
== Әҙәбиәт ==
== Әҙәбиәт ==
* {{ИСДБ}}
* {{ИСДБ}}
* {{книга | автор = | заглавие = История башкирских родов. Салъют, Терсяк, Сынрян, Бикатин, Сырзы, Шуран. Том 19 / [[Хәмиҙуллин Салауат Ишмөхәмәт улы|С. И. Хамидуллин]], Б. А. Азнабаев, И. З. Султанмуратов, И. Р. Саитбатталов, Р. Р. Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, А. М. Зайнуллин, В. Г. Волков, А. А. Каримов| ссылка= | ответственный = | место = Уфа| издательство = ИИЯЛ УНЦ РАН; Китап| год = 2016| том = | страниц = | страницы = 160, 165| isbn = 978-5-85051-605-5| ref= История башкирских родов}}
* {{книга | автор = | заглавие = История башкирских родов. Салъют, Терсяк, Сынрян, Бикатин, Сырзы, Шуран. Том 19 / [[Хәмиҙуллин Салауат Ишмөхәмәт улы|С. И. Хамидуллин]], [[Аҙнабаев Булат Әхмәр улы|Б. А. Азнабаев]], И. З. Султанмуратов, И. Р. Саитбатталов, Р. Р. Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, А. М. Зайнуллин, В. Г. Волков, А. А. Каримов| ссылка= | ответственный = | место = Уфа| издательство = ИИЯЛ УНЦ РАН; Китап| год = 2016| том = | страниц = | страницы = 160, 165| isbn = 978-5-85051-605-5| ref= История башкирских родов}}
* {{Китап:Башҡорт ҡәбиләләре тарихынан}}
* {{Китап:Башҡорт ҡәбиләләре тарихынан}}
* {{ПБН}}
* {{ПБН}}

04:08, 20 сентябрь 2020, ағымдағы өлгө

ҺеңрәнҠатай төркөмөнә ҡараған башҡорт ҡәбиләһе.

Ырыу составы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ырыу аралары:

Этник тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

XIII быуатҡа тиклем һеңрәндәр боронғо башҡорт ҡәбиләләре менән аралашып, Бөгөлмә-Бәләбәй ҡалҡыулығында йәшәгән. XIII—XIV быуаттарҙа ҡатай һәм һалйоттар йоғонтоһонда Себер һәм Көнсығыш Себер тарафтарына юлланалар.

XVI—XVII быуаттарҙа улар себер татарҙары власы һәм сәйәси йоғонтоһо аҫтында ҡала.

XVII быуат башында табын башҡорттары менән бергә Тубылдан көнбайышҡа табан далаларҙа Күсемдәрҙең төп терәге булалар. Себер ханлығы ҡолатылғандан һуң ҡәбиләнең ҙур өлөшө себер татарҙары менән көнсығышҡа, Алтайғаса күсенә, ҡалған өлөшө башҡорт этносы составына ҡушыла. XIX быуатта һалйоттар ерендә йәшәйҙәр, ергә аҫабалыҡ хоҡуғы алырға тырышып, үҙҙәрен һалйоттар тип атай башлайҙар.

Б. О. Долгих фаразлауынса, һеңрән ҡәбиләһе «бары ваҡыт үтеү менән төркиләштерелгән боронғо уғыр халҡының вариҫтары» булыуы мөмкин, әммә һеңрәндәрҙең һәм терһәктәрҙең «килеп сығышы буйынса» «төрки телле» булыуҙары ла ихтимал.

П. И. Рычковтың исемлегендә «ерән» йәки «ерән юрты» ырыуҙары Ҡаҙан юлында тип иҫәпләнә. Шулай уҡ сығанаҡтарҙа этнонимдың рус телендә хата менән бирелгән транскрипциялары ла билдләнгән — «зырянцы», «зарянцы» йәки «сырянцы».

Р. Ғ. Кузеевтың яҙмаларына ҡарағанда, һеңрәндәрҙең ата-бабаларының тыуған ере Бөгөлмә-Бәләбәй ҡалҡыулығы һәм көньяҡ-көнбайыш Урал алды булған, уларҙың ырыуҙаштары унда XX быуат башына тиклем йәшәп, уларҙа боронғо ырыу-ҡәбилә исемен һаҡланған. Миҫал өсөн, Һеңрән ауылының исеме[1] ошо этнонимдан килеп сыҡҡан[2]..

Таралыу территорияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Хәҙер һеңрәндәр территорияһында Силәбе өлкәһенең Арғаяш һәм Ҡоншаҡ райондары урынлашҡан.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Хәҙер — Башҡортостандың Илеш районы

  1. Әлеге ваҡытта Илеш районы
  2. Словарь топонимов Республики Башкортостан. Уфа: Китап, 2002. 256 с. - С.218.