Йылға системаһы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
8 юл: 8 юл:
Ағиҙел системаһындағы йылғалар һәм ҡушылдыҡтар, Яйыҡ ([[Йәнгел (йылға)|Йәнгел ]], [[Оло Ҡыҙыл]], [[Төйәләҫ (йылға)|Төйәләҫ]], [[Оло Урғаҙа ]], [[Таналыҡ ]] һәм йылғалары) һәм Яйыҡтың иң ҙур ҡушылдығы Һаҡмар (ҡушылдыҡтары [[Ҡурғашлы]], [[Йылайыр (Урман Йылайыры)|Урман Йылайыры]], [[Ялан Йылайыры|Ялан Йылайыры]], [[Оло Эйек]] һәм [[Кесе Эйек]] менән) өс йүнәлештә - көнбайышҡа, көнсығышҡа һәм көньяҡҡа табан атмосфера яуым-төшөмдәренә йүнәлеш биреүсе булып хеҙмәт итә.
Ағиҙел системаһындағы йылғалар һәм ҡушылдыҡтар, Яйыҡ ([[Йәнгел (йылға)|Йәнгел ]], [[Оло Ҡыҙыл]], [[Төйәләҫ (йылға)|Төйәләҫ]], [[Оло Урғаҙа ]], [[Таналыҡ ]] һәм йылғалары) һәм Яйыҡтың иң ҙур ҡушылдығы Һаҡмар (ҡушылдыҡтары [[Ҡурғашлы]], [[Йылайыр (Урман Йылайыры)|Урман Йылайыры]], [[Ялан Йылайыры|Ялан Йылайыры]], [[Оло Эйек]] һәм [[Кесе Эйек]] менән) өс йүнәлештә - көнбайышҡа, көнсығышҡа һәм көньяҡҡа табан атмосфера яуым-төшөмдәренә йүнәлеш биреүсе булып хеҙмәт итә.


Шул уҡ ваҡытта Ағиҙел йылғаһы системаһы [[Башҡорт Уралы]]нан һәм уның ҡыҙырымдарынан - көнбайыш һөҙәклектән, Яйыҡ йылғаһы системаһы - көнсығыш һөҙәклектән, ә Һаҡмар йылғаһы системаһы [[Көньяҡ Урал]] пенепленынан һыу йыя<ref>Гареев А. М. Реки и озера Башкортостана. — Уфа: Китап, 2001. — 260 с. ISBN 5-295-02879-8.</ref>
Шул уҡ ваҡытта Ағиҙел йылғаһы системаһы [[Башҡортостан Уралы]]нан һәм уның ҡыҙырымдарынан - көнбайыш һөҙәклектән, Яйыҡ йылғаһы системаһы - көнсығыш һөҙәклектән, ә Һаҡмар йылғаһы системаһы [[Көньяҡ Урал]] пенепленынан һыу йыя<ref>Гареев А. М. Реки и озера Башкортостана. — Уфа: Китап, 2001. — 260 с. ISBN 5-295-02879-8.</ref>


== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

07:13, 15 октябрь 2020 өлгөһө

Йылға системаһы

Йылға системаһы — бер уртаҡ йырҙала йәки тармаҡта диңгеҙгә, күлгә йәки башҡа һыу объекттарына һыуын ҡойоусы йылғалар йыйылмаһы.

Ул төп йылға (система олоно) һәм беренсе, икенсе һәм унан һуңғы дәрәжәләге ҡушылдыҡтарҙан тора. Беренсе дәрәжә ҡушылдыҡ тип аталғаны төп йылғаға туранан-тура ҡушыла, икенсе дәрәжәләгеһе — беренсе ҡушылдыҡтарҙың ҡушылдыҡтары, һәм артабан шул тәртиптә дауам итә.Ҡайһы ваҡыт йылғалар дәрәжәһе, киреһенсә, ҙур булмаған йылғаларҙан төп йылғаға ҡарай һанала.

Йылғалар системаһына исем төп йылға атамаһы буйынса бирелә, ғәҙәттә, ул системала иң оҙон һәм иң мул һыулы йылға булып тора .

Башҡортостан йылға системалары

Ағиҙел системаһындағы йылғалар һәм ҡушылдыҡтар, Яйыҡ (Йәнгел , Оло Ҡыҙыл, Төйәләҫ, Оло Урғаҙа , Таналыҡ һәм йылғалары) һәм Яйыҡтың иң ҙур ҡушылдығы Һаҡмар (ҡушылдыҡтары Ҡурғашлы, Урман Йылайыры, Ялан Йылайыры, Оло Эйек һәм Кесе Эйек менән) өс йүнәлештә - көнбайышҡа, көнсығышҡа һәм көньяҡҡа табан атмосфера яуым-төшөмдәренә йүнәлеш биреүсе булып хеҙмәт итә.

Шул уҡ ваҡытта Ағиҙел йылғаһы системаһы Башҡортостан Уралынан һәм уның ҡыҙырымдарынан - көнбайыш һөҙәклектән, Яйыҡ йылғаһы системаһы - көнсығыш һөҙәклектән, ә Һаҡмар йылғаһы системаһы Көньяҡ Урал пенепленынан һыу йыя[1]

Шулай уҡ ҡарағыҙ

  • Гидрографик селтәр
  • Рәсәй йылғалары

Әҙәбиәт

  • Хортон Р. Е. Эрозионное развитие рек и водосборных бассейнов. Гидрофизический подход к количественной морфологии. Пер. с англ. М.-Л., Изд-во иностр. лит., 1948. 158 с.
  • Маккавеев Н. И. Русло реки и эрозия в её бассейне. М., Изд-ва АН СССР, 1955. 346 с.
  1. Гареев А. М. Реки и озера Башкортостана. — Уфа: Китап, 2001. — 260 с. ISBN 5-295-02879-8.