Меркурий

Меркурий
Меркурий («Мессенджера» фотоһы)
Меркурий тәбиғи төҫөндә («Маринера-10» фотоһы)
Орбита характеристикалары
Эпоха: J2000.0
Перигелий	46 001 210 км 0,30749909 а. б.
Афелий	69 816 927 км 0,46669733 а. б.
Ҙур ярымкүсәр (a)	57 909 068 км 0,38709821 а. е.
Орбитаның эксцентриситеты (e)	0,2056303
Әйләнеүҙең сидерик периоды	87,969 көн
Әйләнеүҙең Синодик периоды	115,88 көн
Орбита тиҙлеге (v)	47,87 км/с
Уртаса аномалия;(Mo)	174,795884°
Ауышлығы (i)	7,00° эклиптика яҫылығына ҡарата 3,38° Ҡояш экваторына ҡарата
Долгота восходящего узла (Ω)	48,330541°
Перицентр аргументы (ω)	29,124279°
Юлдаштары	нет
Физик характеристикалар
Экватор радиусы	2439,7 км
Уртаса радиус	2439,7 ± 1,0 км
Ҙур түңәрәк оҙонлоғо	15 329,1 км
Өҫлөк майҙаны (S)	7,48·107 км² 0,147 ҡыш
Күләме (V)	6,08272·1010 км³ 0,056 ер
Массаһы (m)	3,33022·1023 кг 0,055274 ер
Уртаса тығыҙлығы (ρ)	5,427 г/см³ 0,984 земной
Экваторҙа есемдең тотҡарһыҙ төшөүе тиҙлеге (g)	3,7 м/с² 0,377 g
Икенсе космик тиҙлек (v2)	4,25 км/с
Экваторҙа әйләнеү тиҙлеге	10,892 км/сәғ
Әйләнеү периоды (T)	58,646 көн (1407,5 сәғ)
Күсәр ауышлығы	0,01°
Прямое восхождение северного полюса (α)	18 ч 44 мин 2 с 281,01°
Төньяҡ полюс ауышлығы (δ)	61,45°
Альбедо	0,119 (Бонд) 0,106 (геом. альбедо)
Температура
	мин. сред. макс.
0°N, 0°W	90 К (−183 °C) 340 К (67 °C) 700 К (427 °C)
85°N, 0°W	80 К (−193 °C) 200 К (−73 °C) 380 К (107 °C)
Атмосфера
Атмосфера баҫымы	~10−15;bar
Состав: 42,0 % кислород 29,0 % натрий 22,0 % водород 6,0 % гелий 0,5 % калий 0,5 % остальные (вода, азот, ксенон, криптон, неон, кальций, магний)

Меркурий —Ҡояшҡа иң яҡын планета. Меркурий астероидтәр орбитаһынан эстә ята, шуға уны Ҡояш системаһының эске планетаһы тип атайҙар. 2006 йылда Плутонды планеталар статусынан мәхрүм иткәс Меркурий иң бәләкәй планета булып ҡалды. Меркурий өҫтөнә ҡояш нурҙары Ер йөҙөнә ҡарағанда туғыҙ тапҡыр артығыраҡ төшә. Планетаның ҡояш нурҙарынан һаҡлай торған атмосфера ҡатламы юҡ. Көндөҙ температура +429С етә. Был Ҡояш систкмаһындағы иң эҫе урындарҙың береһе. Төндә температура −180С төшә.

Был планета Ҡояш тирәләй яҡынса 88 көн (Ер тәүлеге) әйләнә.

Тышҡы күренеше менән Меркурий Айҙы хәтерләтә, уның өҫтө лә кратерҙар менән телгәләнгән. Меркурийҙың юлдашы (Айы) юҡ, шуға төнөн ҡараңғы. Атмосфераһы бик һирәк. Планетаның тимер төшө булғанға, Ерҙекенән 0,1 тәшкил иткән магнит ҡыры бар.

Планетаның хәрәкәт итеүе

Оҙаҡ ваҡыт Меркурий Ҡояшҡа бер яғы менән генә ҡарай, йәғни Меркурий тәүлеге бер Меркурий йылына тигеҙ тип тип иҫәпләнә ине. Аҙағыраҡ Меркурий тәүлеге 2/3 йылға тигеҙ икәне асыҡланды. Ҡояш яҡын булғанға планетаның әйленеү тиҙлеген тотҡарлай. Бер йыл (Меркурий йылы) эсендә Меркурийҙа бер ярым тәүлек үтә.

Әҙәбиәт

• Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Поиски и открытия планет. — М.: Наука, 1975. — 216 с. — 65 000 экз.
• Ксанфомалити Л. В. Неизвестный Меркурий // В мире науки. — 2008. — № 2.
• Маров М. Я. Планеты Солнечной системы. — 2-е изд. — М.: Наука, 1986. — 320 с.
• Солнечная система / Ред.-сост. В. Г. Сурдин. — М.: Физматлит, 2008. — 400 с. — ISBN 978-5-9221-0989-5

Был астрономия буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.