Назофарингит

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Перейти к навигации Перейти к поиску
Назофарингит
Рәсем
Не имеет причиной холод[d][1]
Һактык һөнәре семейная медицина[d], инфектология[d] һәм оториноларингология[d]
Симптомы кашель[d], больное горло[d], насморк[d], лихорадка[d], тиннитус[d], храп[d], Баш ауыртыуы, чиханье[d] һәм заложенность носа[d]
Лекарство, используемое для лечения хлорид цинка[d][2], zinc gluconate[d][2], аскорбат натрия[d][2], фенилпропаноламин[d][2], guaifenesin[d][2] һәм парацетамол[d][3][4]
Патогенды тапшырыу процесы передача воздушным путём[d], капельная инфекция[d], контактная передача[d], прямая передача[d] һәм контактный путь передачи[d]
ICD-9-CM 460[5][6]
ICPC 2 R74
Код NCI Thesaurus C78599[5] һәм C34500[5]
Commons-logo.svg Назофарингит Викимилектә

Киң таралған һалҡын тейҙереү (ингл. common cold[7][8]) — өҫкө һулыш алыу трактының киҫкен шешеүенең клиник синдромы[9][10], ул башлыса танауға[11] тәьҫир итә һәм киҫкен респиратор инфекцияһы[12] һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә[13]. Тамаҡ, тамаҡ төбө һәм танау ҡыуышлығы[14] шешергә мөмкин. Ғәҙәттә, термин елһенеүгә[15] бәйле симптомдар буйынса фарингит, ларингит, ҡурылдай менән бер рәттән ҡулланыла[13]. Термин өҫкө тын юлдарының киҫкен респиратор вирус инфекцияһына ҡарата ҡулланыла[16][17][18]. Һалҡын тейеү тын юлдары менән ауырыуҙың еңел осраҡтарын билдәләү өсөн традицион термин юл булып тора[19].

Һыуыҡ тейҙереү төшөнсәһе вируслы йәки ҡатнаш этиологиялы инфекцияһы һөҙөмтәһендә һулыш алыу юлдарының боҙолоуын дөйөмләштерә[20][21][22]. Элегерәк, һалҡын тейеү организмға һыуыҡ тейеү[23]арҡаһында, тип иҫәпләнгән, ә XX быуаттың тәүге яртыһында физиологик яҡтан яңы гипотезалар тәҡдим ителә[24][⇨], ләкин хәҙерге фәнгә һалҡын тейҙереүҙе 200-ҙән ашыу вирус тыуҙыра алыуы билдәле. Шул уҡ ваҡытта ҡайһы бер сирҙәр менән сирләү осраҡтарының күпселеге — риновирустар[25], ә бактериаль инфекция йоҡтороуҙың 5 % ғына асыҡлана[26]. Һалҡын тейеү йоғошло ауырыу булып тора[27].

Ғәҙәттә һыуыҡ тейеү сөскөрөү[28], танау тығыны, тымау һәм дөйөм хәлһеҙлек һиҙеү рәүешендә сағыла. Пациенттарҙың яртыһына яҡынының тамағы[29] ауырта, ә яҡынса 30 процентында йүткереү бар[21]. Һыуыҡ ваҡытында тән эҫелеге ғәҙәттә балаларға хас, өлкәндәрҙә һирәк осрай[30]. Балалар йылына уртаса 6—8 тапҡыр һалҡын тейҙерә, өлкәндәр — 2-нән 4-кә тиклем[21], ололар — 1 тапҡырҙан кәмерәк[31]. Ауырыуҙың оҙайлығы бер аҙнанан ике аҙнаға тиклем[21] булырға мөмкин, әммә ҡайһы берҙә симптомдар өс аҙнаға тиклем һаҡланырға мөмкин[30]. Сир үҙенән-үҙе үтә, ә дауалау ярҙам итеү өсөн генә кәрәк[32]. Әйткәндәй, дөйөм һалҡын тейҙереүҙе дауалауҙың йәки иҫкәртеүҙең һөҙөмтәле ысулдары юҡ[33], әммә әҙме-күпме еңеләйтеү өсөн һөҙөмтәле булған саралар бар[34].

Исеме һәм һыуыҡтың эҙемтәләре тураһында халыҡ ышаныуына ҡарамаҫтан, һалҡын тейҙереү инфекциялар арҡаһында барлыҡҡа килә. Һыуыҡ тейҙереү, артыҡ йылыныу, һалҡын йәки ямғырлы һауа торошо арҡаһында һыуыҡ тейҙереү ихтималлығы тураһында бер ниндәй ҙә дәлилдәр юҡ[35][36][37], һәм ҡайһы бер тикшеренеүҙәр күрһәтеүенсә, һалҡын тейҙереү сиргә йоғонто яһамай[38][39]. Әммә һалҡын һауа һулау танау юлдарының локаль иммунитетын кәметә, инфекция йоҡтороу мөмкинлеген арттыра, тип фараз ителә[40][41][42].

Һалҡын вирустар йоҡтороуҙың төп ысулдары — уларҙың танауға йәки күҙгә эләгеүе[43]. Ҡул йыуыу, шул иҫәптән һабын менән, битлек кейеү яҡшы профилактик саралар булып тора, уларҙы мөмкин тиклем йышыраҡ алмаштырырға кәңәш ителә[44]. Сөскөрөү йәки йүткереү булған осраҡта респиратор гигиенаны үтәргә кәрәк. COVID-19 пандемияһы шарттарында социаль дистанция һәм үҙизоляция кеүек ҡәтғи рекомендациялар талап ителә[45].

Киҫкен назофарингит, киҫкен фарингит, киҫкен ларингит кеүек йоғошло ауырыуҙарҙы йыш ҡына киҫкен респиратор вируслы инфекция[7] фонында барлыҡҡа килгән йоғошло ауырыуҙар тип атайҙар[46]. Киң таралған һалҡын тейҙереү үҙ аллы күренеш булып тора һәм киҙеүҙән, бактериаль фарингиттан, киҫкен бактериаль синуситтан, аллергик риниттан һәм быума йүтәлдән айырыла. Әммә ҡайһы берҙә һалҡын тейҙереүҙе түбәнге тын юлдары ауырыуы, синусит, астманың киҫкенләшеүе йәки киҫкен отит менән ҡатмарлаштырылыуы мөмкин[47]. Әгәр һалҡын тейҙереү вирус инфекцияһы арҡаһында барлыҡҡа килһә, уға ОРВИ диагнозы бактериаль инфекция асыҡланһа, диагноз итеп ОРЗ[48] ҡуйыла. Йыш ҡына «ирендәге һыуыҡ» тип ябай герпес атала, ул дөйөм һалҡын тейҙереү симптомдарын тыуҙырмай һәм уның менән бер ниндәй ҙә бәйләнеше юҡ[49]. Бынан тыш, айырыуса хәүефле ауырыуҙар ваҡытында, атап әйткәндә, айырыуса балаларҙа, киҫкен респиратор вирус инфекцияһы менән бәйле осраҡтар килеп тыуа[50].

Дөйөм мәғлүмәттәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һыуыҡ тейҙереү бөтә донъя буйынса иң социаль әһәмиәтле проблемаларҙың береһе булып тора. Ауырыу үтә йыш ҡабатлана һәм уның арҡаһында ҙур иҡтисади сығымдар[51] (туранан-тура — эш урынында булмау[26], дауалауға киткән сығымдар) арҡаһында барлыҡҡа килә. Шуның менән бергә балалар араһында ауырыу йышлығы үҫешкән илдәрҙә лә, үҫешеүсе илдәрҙә лә бер төрлө[51]. Һалҡын тейеү насар тойоу ғына тыуҙырмай, шулай, мәҫәлән, автомобиль йөрөтөү һәләтенә йоғонто яһарға мөмкин[26].

Инглиз телендә һалҡын тейеү тип вируслы инфекциялар тыуҙырған төрлө билдәләр[52], шулай уҡ ошо инфекция тыуҙырған билдәләрҙе аңлау ҡабул ителгән[53][54]. Һинд-европа телдәренең күбеһендә һыуыҡ тейҙуруү атамаһы түбән температураларға һәм һалҡынға бәйле[55]. Мәҫәлән, инглиз телендә һалҡын тейеүҙе «common cold» (ғәҙәти һалҡын тейеү) йәки «cold» (һалҡын тейеү) тип белдерәләр[56]. Киҫкен респиратор сирҙәр күп кенә телдәрҙә йылдың һалҡын ваҡыты менән бәйле тип билдәләнә[57]. Әммә тикшереүҙәр сирҙең сәбәбе вирус булыуын күрһәтә, ә һыуыҡтар сирҙең ауырыуына һәм ауырыуҙарҙың ауырыуына бөтөнләй йоғонто яһамай[58][59][60]. Вирусология буйынса заманса китаптар организмдың өшөүе һәм йоғошло ауырыуҙар араһында бәйләнеш барлығын танымай, быны хаталы халыҡ мифы итеп ҡарай[61]. Медицина терминдарында, ғәҙәттә, һалҡын тейеү — өҫкө тын юлдары сире һәм фарингиттың төп дәрәжәһе булған киҫкен инфекцияһы[62]. Һалҡын тейеү аҫтында, ғәҙәттә, киҫкен респиратор вируслы инфекцияларҙы (ОРВИ) аңлайҙар[63].

Инглиз телендә Common cold һүҙбәйләнеше дөйөм медицина термины[64] итеп ҡабул ителгән, ә инглиз телендә МКБ-10 инглиз телле версияла назофарингит тип билдәләнә[65][66]. Һалҡын тейеү әҙәби сығанаҡтарҙа һәйбәт һүрәтләнә, ә уны дауалауға бик күп кокран <ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Кокрановская_библиотека<ref> систематик күҙәтеүҙәр арналған[8]. Әммә уның клиник тикшеренеүҙәре араһында термин йыш ҡына аныҡ билдәләнмәй[67], ә стандартлаштырылған билдәләр юҡ[68]. Өҫкө тын юлдары инфекцияһы лайлалы тиресәләрҙең һәр бер өлөшөнә ҡағыла, ә ауырыу ағымы менән башҡа өлкәләргә күсеүе мөмкин, йыш ҡына терминологияны (фарингит, тонзиллит, синусит, уртаса отит йәки бронхит) һайлау проблемаһы килеп тыуа[29]. Рус телендәге вариантта назофарингит тымау, ә һалҡын тейеү киҫкен назофарингит итеп билдәләнә. Рус телендә төшөнсә йыш ҡына киҫкен респиратор вируслы инфекцияны күҙ уңында тота[69][70].

См. шулай уҡ[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Macgregor Price, Catriona Graham, Sandeep Ramalingam. Association between viral seasonality and meteorological factors : [Ҡалып:Masklink] // Scientific Reports. — 2019. — Vol. 9, no. 1 (January). — С. 929. — ISSN 2045-2322. — DOI:10.1038/s41598-018-37481-y. — Ҡалып:PMID. — Ҡалып:Zbl.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ https://elpais.com/elpais/2019/02/06/ciencia/1549449293_780847.html
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 NDF-RT
  3. ↑ https://www.prescrire.org/Fr/B97AEE6E6E51C9BC97632ECAED05DF93/ViewClipping.aspx
  4. ↑ https://www.prescrire.org/Fr/CC329D0A5E34B3E1707DE7D576B4F164/ViewClipping.aspx
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 база данных Disease ontology — 2016.
  6. ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29sonu — 2018-06-29 — 2018.
  7. ↑ 7,0 7,1 Союз педиатров России, 2016, 1.6 Примеры диагнозов: «…используя термины «острый назофарингит» или «острый ларингит», или «острый фарингит» (в англоязычной литературе применяется термин «common cold» – простуда), …»
  8. ↑ 8,0 8,1 Безшейко: «Термин „простуда“ (англ. «common cold») обычно определяют как самолимитирующее воспаление слизистой оболочки верхних отделов дыхательных путей, в которое может вовлекаться нос, горло, синусы и гортань» Өҙөмтә хатаһы: <ref> тег дөрөҫ түгел: «Безшейко———» исеме бер нисә тапҡыр, икенсе йөкмәткегә билдәләнгән
  9. ↑ George V. Guibas, Nikolaos G. Papadopoulos Viral Upper Respiratory Tract Infections (инг.) // Viral Infections in Children, Volume II / Robin J. Green. — Cham: Springer International Publishing, 2017. — С. 1–25. — ISBN 978-3-319-54093-1. — DOI:10.1007/978-3-319-54093-1_1 Архивировано из первоисточника 19 ноябрь 2020.
  10. ↑ COVID-19 пневмония. Лекция академика РАН, профессора А.Г. Чучалина на YouTube
  11. ↑ Arroll, 2011, Definition, p. 2
  12. ↑ Goodall EC, Smieja M, Sawiec P, Gładysz A. Common Cold (Nonspecific Infections of the Upper Respiratory Tract) : [арх. 24.12.2019] // McMaster Textbook of Internal Medicine. — 2015. — 7 November. — Дата обращения: 24.12.2019.
  13. ↑ 13,0 13,1 Bulla, Hitze, 1978, p. 481
  14. ↑ Arroll, Bruce, Kenealy, Timothy. Простуда : Резюме : [арх. 09.10.2019] // BMJ Best Practice. — 2019. — 1 октября. — Дата обращения: 28.11.2019.
  15. ↑ Goodall EC, Smieja M, Sawiec P, Gładysz A. Common Cold (Nonspecific Infections of the Upper Respiratory Tract) : [арх. 24.12.2019] // McMaster Textbook of Internal Medicine. — 2015. — 7 November. — Дата обращения: 24.12.2019.
  16. ↑ Common cold — Symptoms and causes  (инг.). Mayo Clinic. 3 март 2020 тикшерелгән.
  17. ↑ Definition of Cold by Lexico  (инг.). Lexico Dictionaries. 3 март 2020 тикшерелгән.
  18. ↑ J. Vandepitte, K. Engbaek, P. Piol, C.C. Heuck. Основные методы лабораторных исследований в клинической бактериологии : [арх. 18 март 2020]. — Женева : Всемирная организация здравоохранения, 1994. — С. 43. — 132 с. — ISBN 92-4-154425-2. — ISBN 5-225-03252-4.
  19. ↑ Ошибка: не задан параметр |заглавие= в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр |издание= в шаблоне {{публикация}}.
  20. ↑ Common Cold // Medical Subject Headings. — U. S. National Center for Biotechnology Information. — Дата обращения: 17.07.2019.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Sutter, Saraswat, Driel, 2015
  22. ↑ Острые респираторные инфекции (простуда) // Внутренняя медицина. — empendium.com. — Дата обращения: 06.09.2019.
  23. ↑ Ошибка: не задан параметр |заглавие= в шаблоне {{публикация}}.
  24. ↑ Tyrrell, 2002
  25. ↑ Sutter, Saraswat, Driel, 2015, Background, Description of the condition, p. 6
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Allan, Arroll, 2014, p. 190
  27. ↑ Facts About the Common Cold  (инг.). American Lung Association (2020-03-05). — «Colds are highly contagious»  Тәүге сығанаҡтан архивланған 18 октябрь 2020. 18 октябрь 2020 тикшерелгән.
  28. ↑ Common Cold // Medical Subject Headings. — U. S. National Center for Biotechnology Information. — Дата обращения: 17.07.2019.
  29. ↑ 29,0 29,1 Arroll, 2011
  30. ↑ 30,0 30,1 Allan, Arroll, 2014
  31. ↑ U. S. Department of Health and Human Services, 2004
  32. ↑ ВОЗ, 2013
  33. ↑ Kim at al., 2015, Background : Description of intervention, p. 5: «there are no effective therapies for the prevention or treatment of the common cold»
  34. ↑ Kim at al., 2015
  35. ↑ U. S. Department of Health and Human Services, 2004, Causes
  36. ↑ Common Cold (Viral Rhinitis) // Harvard Health Online. — Harvard Health Publishing, 2019. — 1 February. — Дата обращения: 25.07.2019.
  37. ↑ True or False: Being Exposed to Wet, Cold Weather Increases the Risk of Infection : [арх. 26.12.2019] // Health Library. — Winchester Hospital. — Дата обращения: 26.08.2019.
  38. ↑ Фролов, 2004
  39. ↑ R. Gordon Douglas. Exposure to Cold Environment and Rhinovirus Common Cold : [Ҡалып:Masklink] / R. Gordon Douglas, Keith M. Lindgren, Robert B. Couch // New England Journal of Medicine. — 1968. — Vol. 279, no. 14 (October). — P. 742–747. — ISSN 0028-4793. — DOI:10.1056/NEJM196810032791404.
  40. ↑ U. S. Department of Health and Human Services, 2004, The cold season
  41. ↑ Eccles, 2002, General discussion and conclusions, p. 189—190
  42. ↑ Out in the cold : [арх. 28.08.2019] // Harvard Health Letter. — Harvard Health Publishing, 2010. — 1 January. — Дата обращения: 24.12.2019. — ISSN 1052-1577.
  43. ↑ U. S. Department of Health and Human Services, 2004, Transmission
  44. ↑ Allan, Arroll, 2014, Physical interventions, p. 191
  45. ↑ Francesca Jaume, Meritxell Valls-Mateus, Joaquim Mullol Common Cold and Acute Rhinosinusitis: Up-to-Date Management in 2020 (инг.) // Current Allergy and Asthma Reports. — 2020. — В. 7. — Т. 20. — С. 28. — ISSN 1534-6315. — DOI:10.1007/s11882-020-00917-5 — PMID 32495003. Архивировано из первоисточника 27 апрель 2021.
  46. ↑ Eccles, Weber, 2009, Respiratory infections : Common cold, p. 52
  47. ↑ Daniel J Sexton, Micah T McClain The common cold in adults: Treatment and prevention  (инг.) (2021-05-24).
  48. ↑ Отличия гриппа от простуды  (рус.). Роспотребнадзор. Тәүге сығанаҡтан архивланған 29 ғинуар 2021. 29 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  49. ↑ Вирус простого герпеса : [арх. 18.10.2019] // Центр СМИ. — ВОЗ, 2017. — 31 января. — Дата обращения: 26.12.2019.
  50. ↑ Красные флаги при ОРВИ // docdeti. — 2019. — 1 ноября.
  51. ↑ 51,0 51,1 WHO, 2001, 1. Introduction, p. 1—3
  52. ↑ Drugs used in Bacterial Infections: Upper respiratory tract infections. — Geneva, 2001. — Nasopharyngitis, rhinitis and common cold. — ISBN 92-4-140107-9.
  53. ↑ Ю. З. Гендон. Этиология острых респираторных заболеваний : [Ҡалып:Masklink] : [арх. 25 август 2019] // Вакцинопрофилактика гриппа. — 2001. — Т. 17, № 5 (октябрь).
  54. ↑ Воробьева М. П. Простуда у детей. Как лечить насморк? : [Ҡалып:Masklink] : [арх. 2 ғинуар 2020] / Воробьева М. П., Тулупов Д. А., Карпова Е. П. // Медицинский совет. — 2016. — Вып. 16. — ISSN 2079-7028.
  55. ↑ Davison, Nicola. Why can’t we cure the common cold? : [арх. 12.12.2019] // The Guardian. — 2017. — 6 октябрь. — Дата обращения: 24.12.2019. — ISSN 0261-3077.
  56. ↑ Воробьева М. П. Простуда у детей. Как лечить насморк? : [Ҡалып:Masklink] : [арх. 2 ғинуар 2020] / Воробьева М. П., Тулупов Д. А., Карпова Е. П. // Медицинский совет. — 2016. — Вып. 16. — ISSN 2079-7028.
  57. ↑ Jean-Baptist du Prel. Are meteorological parameters associated with acute respiratory tract infections? : [Ҡалып:Masklink] : [арх. 27 июль 2018] / Jean-Baptist du Prel, Wolfram Puppe, Britta Gröndahl … [et al.] // Clinical Infectious Diseases: An Official Publication of the Infectious Diseases Society of America. — 2009. — Vol. 49, no. 6 (September). — P. 861–868. — ISSN 1537-6591. — DOI:10.1086/605435. — Ҡалып:PMID.
  58. ↑ Davison, Nicola. Why can’t we cure the common cold? : [арх. 12.12.2019] // The Guardian. — 2017. — 6 октябрь. — Дата обращения: 24.12.2019. — ISSN 0261-3077.
  59. ↑ True or False: Being Exposed to Wet, Cold Weather Increases the Risk of Infection : [арх. 26.12.2019] // Health Library. — Winchester Hospital. — Дата обращения: 26.08.2019.
  60. ↑ R. Gordon Douglas. Exposure to Cold Environment and Rhinovirus Common Cold : [Ҡалып:Masklink] / R. Gordon Douglas, Keith M. Lindgren, Robert B. Couch // New England Journal of Medicine. — 1968. — Vol. 279, no. 14 (October). — P. 742–747. — ISSN 0028-4793. — DOI:10.1056/NEJM196810032791404.
  61. ↑ Eccles, Johnson, 2005
  62. ↑ Eccles, Weber, 2009
  63. ↑ Ошибка: не задан параметр |заглавие= в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр |издание= в шаблоне {{публикация}}.
  64. ↑ Common Cold // Medical Subject Headings. — U. S. National Center for Biotechnology Information. — Дата обращения: 17.07.2019.
  65. ↑ Acute upper respiratory infections (J00-J06) : [арх. 18.11.2019] // International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision (ICD-10). — World Health Organisation, 2016. — 29 ноябрь. — Дата обращения: 11.11.2019. — Цитата: «Ҡалып:-.».
  66. ↑ Kenneth D. Beckman. Coding Common Respiratory Problems in ICD-10 : [Ҡалып:Masklink] : [арх. 24 август 2019] // Family Practice Management. — 2014. — Vol. 21, no. 6 (November). — P. 18. — ISSN 1531-1929. — Ҡалып:PMID.
  67. ↑ Simasek, Blandino, 2007, p. 515
  68. ↑ Daniel Simancas-Racines. Vaccines for the common cold : [Ҡалып:Masklink] / Daniel Simancas-Racines, Juan Va Franco, Claudia V. Guerra … [et al.] // The Cochrane Database of Systematic Reviews. — 2017. — No. 5 (May). — ISSN 1469-493X. — DOI:10.1002/14651858.CD002190.pub5. — Ҡалып:PMID. — Ҡалып:Zbl.
  69. ↑ Профилактика ОРВИ и гриппа. — ГБУЗ «Кущевская центральная районная больница» МЗ КК. — Дата обращения: 01.09.2019.
  70. ↑ Грипп. — ГБУЗ ТО «Областная больница № 15», 2015. — 15 февраль. — Дата обращения: 28.08.2019.
https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Назофарингит&oldid=1098158 ҡабул ителгән