Пенза дворян институты
| Пенза дворян институты | |
| Нигеҙләү датаһы | 1 ғинуар 1844 |
|---|---|
| Дәүләт |
.svg){kind=small} Рәсәй |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 13 август 1863 |
| Адрес | г. Пенза |
 | |
Дворян институты — тыумыштан һәм шәхси дворяндарҙың балалары өсөн Пензалағы урта уҡыу йорто.
 Тышҡы медиафайлдар
|
|---|
Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1838 йылда Пенза гимназия пансионы асыла, 1844 йылдың 1 ғинуарынан ул дворян институты итеп үҙгәртелә. Уҡыу йортына уҡырға изге тарих, арифметика, яҙыуҙан ҡабул итеү имтихандарын тапшырғандан һуң, 10-12 йәштәге дворян балалары алына. Уҡыу хаҡы йылына 114 һум 28 тин тәшкил итә. Уҡыу ете йыллыҡ була. Дворян институты дворяндар аҡсаһына тотолған, унда дөйөм белем бирелә, агротехника буйынса, ер үлсәү-таксатор эше өйрәнелә, тәрбиәләнеүселәр бейергә, йырларға, музыка ҡоралдарында уйнарға өйрәтелә. Көн тәртибен ҡәтғи була: 6 сәғәт 30 минутта уяныу, доға, иртәнге аш; уҡыу менән 14 сәғәткә тиклем шөғөлләнеү, артабан тәрбиәләнеүселәр 19 сәғәткә тиклем ял итәләр һәм рекреация залында 22 сәғәткә тиклем дәрес әҙерләйҙәр. Шәмбе көнө төнө буйына доға ҡылыу, йәкшәмбелә төшкө доға ҡылыу ҡаралған. Формалары — ҡыҙыл яғалы, еҙ төймәле куртка, байрамда — уҡалы яғалы мундир.
1847 йылда институттың өс эҡатлы бинаһы архитектор П. С. Гесс проекты буйынса төҙөлә башлай; уға тиклем институт ике ҡатлы ағас бинала, Дворяндар урамында, урынлашҡан була. 1852 йылдың 8 ғинуарында яңы бинала уҡыуҙар башланып китә[1]. Бинаның беренсе ҡатында вестибюль, гардероб, шинель бүлмәһе, директорҙың 5 бүлмәле фатиры, инспекторҙың 4 бүлмәле фатиры, фельдшер, кәнсәләр бүлмәләре, дарыухана, лазарет, ашхана торған. Икенсе ҡатта тәбиғи тарих һәм физика кабинеттары, тамаша залы, китапхана, физкультура залы була. Өсөнсө ҡатында— Изге кенәз равноапостольный Александр Невский сиркәүе, йоҡо бүлмәһе, йыуыныу бүлмәһе урынлашҡан.
1858 йылда институтҡа ярым пансионатсыларҙы ҡабул итеү рөхсәт ителә.
Бында математиканан Н. Н. Панов һәм Н. И. Ульянов (1855—1863) уҡыта. Бында Пенза планетарий - метеорология станцияһы күҙәтеүҙәрен системалы алып барыу өсөн ер атмосфераһы була; әҙәбиәт һәм телдән В. И. Захаров һәм В. И. Логинов, тарихсы Е. А. Белов һәм В. Х. Хохряков (1854 йылдан алып, тәбиғи тарихты М. А. Дмитриевский, А П. Горизонтов, В А. Ауновскийҙар уҡыта[2].
Институт тәрбиәләнеүселәре араһында: яҙыусы һәм публицист А. Слепцов, педиатрияға нигеҙ һалыусы Н. Ф. Филатова, криминалист Н. А. Неклюдов, генерал-лейтенант Д. И. Аврамов, генерал-майор А. П. Байковский бар.
Институт директорҙары: Н. А. Панютин (пансион менән 1841 йылдан алып етәкселек итә[3], һуңынан институт менән), Э. И. Цилли[4], П. Г. Огонь-Догановский, А. В. Тимофеев[5], Р. А. Шарбе (1861) , А. С. Савин.
1863 йылдың йәйендә институт материаль яҡтан ҡыйынлыҡ кисереү арҡаһында ябыла.
1868 йылда институт бинаһы 1-се ирҙәр гимназияһына тапшырыла.
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Институты дворянские // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Ир-күҙәтеү пенза ҡалаһында Беренсе гимназия. 2020 йыл 14 октябрь архивланған.
- ↑ С. богин, Кириченко Т. Революционер-Порфирий Войноральский народниктар Иванович. — М.: «Мәғариф», 1987
- ↑ Ҡазан гимназияһында икенсе тураһында тарихи яҙмалар. — 315-се б.
- ↑ Ҡазан гимназияһында икенсе тураһында тарихи яҙмалар. — 316 с.
- ↑ 1861 йылда директор итеп күсерелә. дворян институты Новгород — ҡара: педагогика xix быуаттың икенсе яртыһында Прогрессив эшмәкәрҙәре
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Г. дворян институты 2014 йыл 15 май архивланған. Пенза 2014 йыл 15 май архивланған.
- Пенза дворян институты гапо.