Русь
| Русь | |
| Кем хөрмәтенә аталған | Рус[d] һәм Русь[d] |
|---|---|
| Дәүләт | Киев Русе |
| Административ үҙәк | Киев, Чернигов ҡалаһы һәм Переяслав |
| Хәҙерге административ берәмек сиктәрендә урынлашҡан | Украина, Беларусь һәм Рәсәй |
| Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан | Көнсығыш Европа |
| Алмаштырылған | Русские княжества[d] |
_en.svg) | |
 Русь Викимилектә | |
Русь — Көнсығыш Европала киң этномәҙәни төбәк, көнсығыш славян ерҙәренең тарихи исеме. Был ерҙәрҙә барлыҡҡа килгән йоғонтоло Киев Русе боронғо берҙәм рус халҡын, телен һәм мәҙәниәтен формалаштырыуға нигеҙ була. Уның сәйәси сәскә атыуы X—XI быуатҡа тура килә.
988 йылда Русь көнсығыш христиан йолалары буйынса суҡындырыла.
Феодаль Рустә үҙ-ара һуғыштар һәм ошо фонда монголдар баҫып инеүе уның удел кенәзлектәренә тарҡалыуына килтерә, һәм уның өлөштәре тышҡы власть көс үҙәктәренең хакимлығы аҫтына эләгә, XV быуат аҙағында Төньяҡ-Көнсығыш Рустә бойондороҡһоҙ берҙәм Рус дәүләте барлыҡҡа килә, уның Бөйөк Литва кенәзлеге һәм артабан Речь Посполитая менән көрәше, урыҫ ерҙәрен йыйыуы бер нисә быуат дауамында Көнсығыш Европа сәйәсәтенең һәм тарихының төп билдәләүсе һыҙаттарының береһенә әйләнә.
Исеме[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Русь атамаһы русь ҡәбилә (йәки социаль төркөм) исеменән килеп сыҡҡан, ул Боронғо Рус дәүләтенең юғары ҡатламын тәшкил иткән булған[1]. Шулай уҡ төньяҡ Иран, славян һәм башҡа ҡайһы бер этимологиялар бар[2].
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Дәүләтселектең барлыҡҡа килеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тәүге телгә алыуҙар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рус ҡалаларының үҫеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Боронғо рус дәүләте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рюрик Дәүләте (Новгород Русе)[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Киев Русе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Русь монголдар баҫып алыуынан һуң[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Русь монгол-татар иҙеүе аҫтында[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мәскәүҙең Литва һәм Речь Посполитая менән көнәркәшлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡырым-нуғай һөжүмдәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Русь менән бәйле этнонимдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Боронғо урыҫ халҡы һәм XVII быуатҡа тиклем дөйөм урыҫ аңының үҫеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мәҙәниәте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Телмәр хәле[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Дине[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Хоҡуҡиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Рыдзевская Е. А. О роли варягов в Древней Руси // Древняя Русь и Скандинавия в IX—XIV вв. Архивировано 2 февраль 2019 года. М., 1978.
- ↑ Агеева Р. А. Страны и народы : происхождение названий / Отв. ред. Э. М. Мурзаев; АН СССР. М. : Наука, 1990. С. 123—124 и др.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Браун Ф. А. Русь, происхождение имени // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Кизеветтер А. А. Россия/История/История России // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Древняя Русь в средневековом мире. Энциклопедия / Под ред. Е. А. Мельниковой, В. Я. Петрухина. — 2-е изд. — М. : Ладомир, 2017.
- Барсов Н. П. Материалы для историко-географического словаря России
- Бибиков М. В. Русь в византийской дипломатии: договоры Руси с греками X в. // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2005. № 1 (19). С. 5—15.
- Богданов С. В. Об определении «Всея Руси» в великокняжеской титулатуре XIV—XV в. (по материалам актов XIV—XV в.) // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2008. № 4 (34). С. 30—49.
- Горский А. А. Русь «от рода франков» // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2008. № 2 (32). С. 55—59.
- Данилевский И. Н. Русская Земля 2013 йыл 20 март архивланған.
- Дмитриев М. В. Парадоксы «Святой Руси»: «Святая Русь» и «русское» в культуре Московского государства XVI—XVII вв. и фольклоре XVIII—XIX вв. // L’invention de la Sainte Russie. 53/2-3. 2012. P. 319—331.
- Зализняк А. А. Древненовгородский диалект. — 2-е издание, переработанное с учётом материала находок 1995—2003 гг. — М.: «Языки славянской культуры», 2004. — 872 с. — ISBN 5-94457-165-9. (Тикшерелеү көнө: 30 май 2014)
- Зализняк А. А., Шевелёва М. Н. Восточнонославянские языки. Древненовгородский диалект // Языки мира. Славянские языки. — М.: Academia, 2005. — С. 438—444. — ISBN 5-87444-216-2.
- Кузьмин А. Г. Древняя Русь в IX—XI веках
- Кузьмин А. Г. Сведения иностранных источников о руси и ругах
- Мельник А. Г. Конец XIV — начало XV века в истории Руси — время новаций. — Ростов, 2020. — В. 25. — С. 5—13. — ISBN 978-5-9908342-3-1.
- Насонов А. Н. Русская Земля (фрагменты).
- Перевезенцев С. В. Образование Древнерусского Государства. Архивировано из оригинала 26 декабрь 2005 года..
- Петрухин В. Я. Начало этнокультурной истории Руси IX—XI веков. Смоленск: Русич; М.: Гнозис, 1995.
- Петрухин В. Я. Русь в IX—X веках. От призвания варягов до выбора веры. — 2-е изд., испр. и доп.. — М.: Форум : Неолит, 2014. — 464 с.
- Плотникова О. А. Кристаллизация института княжеской власти как социально-политического компонента древнерусской цивилизации.
- Погосян Е. Русь и Россия в исторических сочинениях 1730—1780-х годов 2022 йыл 23 май архивланған..
- Раковский А. Происхождение Руси. Архивировано 25 ғинуар 2009 года.
- Робинсон А. Н. «Русская Земля» в «Слове о полку Игореве»
- Ҡалып:Книга:Рыбаков Б. А.: Рождение Руси
- Седов В. В. Избранные труды : Славяне. Древнерусская народность. — М. : Знак, 2005.
- Тихомиров М. Н. Происхождение названий «Русь» и «Русская Земля»
- Фетисов А. А. Формирование «домена» Рюриковичей («Русской земли») по археологическим данным // Восточная Европа в Древности и средневековье. Государственная территория как фактор политогенеза. XXVII чтения памяти В. Т. Пашуто. М. 2015. C. 278—283.
- Хабургаев Г. А. Восточнонославянские языки. Древнерусский язык // Языки мира. Славянские языки. — М.: Academia, 2005. — С. 418—438. — ISBN 5-87444-216-2.
- Цукерман К. Два этапа формирования Древнерусского государства. Археологія, Київ: Інститут археології HAH України № 1/2003.
| Сәйәси бүленеш | |
|---|---|
| Географик һәм этнографик бүленеш | |
| Үҫеш осорҙары | |
| Күсмәндәр менән һуғыштар | |
| Этимология һәм лексика | |
| Бәйле этнонимдар | |
| Дөйөм урыҫ нигеҙендә берҙәйлек | |
Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.
Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар |
|---|