Рус-япон һуғышы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Русско-японская война
Верх: крейсер «Паллада» под обстрелом в гавани Порт-Артура. Слева по часовой стрелке: японская пехота на мосту через реку Ялу, русская кавалерия под Мукденом, «Варяг» и «Кореец» под Чемульпо перед боем, русские солдаты стоят над траншеей с убитыми японскими солдатами во время осады Порт-Артура
Дата

27 января (9 февраля1904 — 23 августа (5 сентября1905

Урыны

Маньчжурия, Жёлтое море, Японское море, Сахалин

Сәбәбе

столкновение зон влияния Российской и Японской империй в Корее и Маньчжурии

Нәтижә

победа Японии, Портсмутский мирный договор

Үҙгәрештәр

аннексия Японией полуострова Люйшунь и Южного Сахалина

Ҡаршы тороусылар

Япония империяһы Япония империяһы

Рәсәй империяһы Рәсәй империяһы
Черногория Княжество Черногория[~ 1]

Командирҙар

Император Мэйдзи Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Ояма Ивао
Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Ноги Марэсукэ
Ҡалып:Флаг Императорской армии Японии Куроки Тамэмото
Того Хэйхатиро

Николай II
Рәсәй империяһы Алексей Николаевич Куропаткин
Рәсәй империяһы Анатолий Михайлович СтессельҠалып:Капитуляция
Рәсәй империяһы Роман Исидорович Кондратенко
Рәсәй Федерацияһы генерал-адмирал великий князь Алексей Александрович
Рәсәй Федерацияһы контр-адмирал Зиновий Петрович Рожественский[~ 2]
Рәсәй Федерацияһы контр-адмирал Николай Иванович НебогатовҠалып:Капитуляция[~ 3]

Ҡаршы тороусы көстәр

300 000 солдат

500 000 солдат

Юғалтыуҙар

убито: 47 387;
ранено, контужено: 173 425;
умерло от ран: 11 425;
умерло от болезней: 27 192;
общие безвозвратные потери: 86 004[~ 4]

убито: 32 904;
ранено, контужено: 146 032;
умерло от ран: 6614;
умерло от болезней: 11 170;
попало в плен: 74 369;
общие безвозвратные потери: 52 501

  1. Черногория объявила войну Японии, выразив тем самым свою благодарность за достижение Россией её дипломатическими усилиями независимости страны по итогам Русско-турецкой войны 1877—1878 годов. Тем не менее в силу отдалённости Черногория не смогла оказать существенной помощи России, и её усилия были ограничены теми черногорцами, которые служили в вооружённых силах России. При заключении мира про Черногорию забыли, и формально она до 2006 года находилась в состоянии войны с Японией.
  2. Пленён в бессознательном состоянии после ранения в голову во время Цусимского сражения.
  3. Во время Цусимского сражения адмирал З. П. Рожественский передал командование 2-й Тихоокеанской эскадры контр-адмиралу Н. И. Небогатову.
  4. Все цифры, кроме раненых и контуженых, приведены по таблице 37 в книге: Россия и СССР в войнах XX века: Потери Вооружённых Сил. — М.: Олма-Пресс, 2001. — С. 58. Цифра раненых и контуженых приведена по таблице 17 в том же издании (с. 43).
 Рус-япон һуғышы Викимилектә

Ру́с-япо́н һуғышы (яп. 日露戦争 нити-ро сэнсо: 27 января (9 февраля) 1904 — 23 августа (5 сентября) 1905) — Рәсәй һәм Япон империялары араһында Маньчжурия менән Кореяны контролдә тотоу өсөн барған һуғыш. Бер нисә тиҫтә йылдар тыныс торғандан һуң яңы ҡоралдар : йыраҡҡа атыусы артиллерия, броненосецтар, миноносецтар — ҡулланып башланған иң ҙур һуғыштарҙың береһе.

Рәсәй Императоры Николай II батшалыҡ итә башлау менән үк Алыҫ Көнсығыш мәсьәләһенә үҙенең иғтибарын ныҡ йүнәлткән. Ревелдә император Вильгельм осрашыуҙа рус императоры, Рәсәйҙең Көнсығыш Азияла нығыныуы һәм уға йоғонто яһау- ил сәйәсәтенең төп бурысы булып тора тип, туранан -тура әйткән

Алыҫ Көнсығышта рус йоғонтоһона ҡаршы булып Япония[1][2] торғанлыҡтан, Николай II Япония менән бәрелешеүҙе алдан күҙаллаған һәм уға дипломатик һәм хәрби саралар менән алдан әҙерләнгән. Бының өсөн ул Рәсәйҙең ышаныслы тылын булдырыу маҡсатында Австрия һәм Германия менән мөнәсәбәттәрҙе яҡшыртҡан, Себер тимер юлын төҙөткән һәм флотты көсәйткән. Тик рус хөкүмәтендәге ҡайһы бер кешеләр Рәсәйҙән ҡурҡып, Япония беер ваҡытта ла туранан-тура һуғыш башламаясаҡ тигән фекерҙә торған[2].

1868 йылда үткәрелгән Мэйдзи реставрацияһынан һуң Япония ил иҡтисадында ҙур күләмле модернизация башлаған. Ә 1890-сы йылдарҙа тышҡы сәйәсәттә экспансияға күскән, беренсе сиратта, үҙенә яҡын торған Кореяла экспансияға күскән. 1894—1895 йылдарҙағы япон-ҡытай һуғышында Ҡытайҙы бөтөнләй тармар иткән. Һуғыштан һуң уның һөҙөмтәләре буйынса төҙөлгән Симоносек килешеүе Ҡытаҙы Кореяға булған барлыҡ хоҡуҡтарынан баш тарттырған һәм Маньчжурия ерҙәрен, Ляодун ярымутрауҙарын үҙенә тартып алған. Был ҡаҙаныштарыЯпонияның ҡеүәтен һәм был тирәгә йоғонтоһон ныҡ күтәргән, тик был европа державаларының мәнфәғәттәренә тура килмәгән[1], Шунлыҡтан Германия, Россия һәм Франция был шарттарҙың үҙгәрелеүенә ирешәләр: уларҙың Японияға өсәүләп интервенция яһауы арҡаһында Япония Ляодун ярымутрауынан баш тартҡан, ә һуңынан ул 1898 йылда Рәсәйгә арендаға биргәндәр. Рәсәй һуғыш барышында Ляодун ярымутрауын Япониянан фактик рәүештә баҫып алғанлығын аңлаған япон хөкүмәте яңы милитаризация тулҡынын башлап ебәргән һәм уны Рәсәйгә ҡаршы йүнәлткән.

Тәү тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй империяһының Алыҫ Көнсығышҡа йоғонтоһо[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1850 йылдар уртаһында Крым һуғышы Рәсәйҙең Европалағытерриториаль экспансияһының сиктәрен билдәләне .1890 йылда,  Афғанстан һәм Персияның сиктәренә сыҡҡас, рәсәйҙең Үҙәк Азияға потенциаль экспансияһы тамамлана: алға табан барыу Британия империяһы менән конфликтҡа килтереүе мөмкин. Шунлыҡтан Рәсәй үҙ иғтибарын Алыҫ Көнсығышҡа табан йүнәлткән, сөнки был ваҡытта Цинь Ҡытайы18401860 йылдарҙағы опиум һуғышында һәм тайпиндәрҙең ихтилалында ныҡ тармар ителгәндән һуң бик көсһөҙләнгәнгә күрә үҙенең төньяҡ-көнсығыш ерҙәрен ҡул аҫтында тота алмай. 1858 йылда Рәсәй менән Ҡытай араһындағы Айғун килешеүе буйынса Рәсәйгә хәҙерге Приморский крайы бирелә.1860 йылда бында Рәсәй Владивосток ҡалаһына нигеҙ һала.

Япония менән 1855 йылда Симод трактаты нигеҙендә нигеҙендә Итуруп утрауының төньяғындағы Курил утрауҙары Рәсәй биләмәләре тип иғлан ителә, ә бына Сахалин ике илдең уртаҡ биләмәһенә әйләнә. 1875 йылда Петербург килешеүе буйынса Сахалин Рәсәйгә бирелә, ә барлыҡ 18 Курил утрауҙары Японияға ҡарай.

Рәсәйҙең был территорияларҙа нығыныуына Рәсәй халҡының бында әҙ булыуы бик ныҡ ҡамасаулап торған. Мәҫәлән, 1885 йылда Рәсәй Байкал аръяғында барлығы 18 меңхәрби контингенттотҡан. Әгәр Рәсәйҙең Европа өлөшөнән бында поход тәртибендә хәрби батальондар ебәрелһә, улар бары тик 18 айҙан һуң ғына килеп етә алған[3].

Юлдағы ваҡытты ҡыҫҡартыу маҡсатында 1891 йылда башланған төҙөлөшө Транс Себер магистрален төҙөй башлағандар. Силәбенән Владивостокҡа тиклем ете мең километр оҙонлоғонда тимер юл һуҙғандар. Был юл Рәсәйҙең Европа өлөшөн Алыҫ Көнсығыш менән тоташтырып торған һәм бер ҡасан да туңмай торған Һары диңгеҙ һәм Порт-Артурҙың порттарына сығып сит илдәр менән сауҙа итергә мөмкинлек биргән.

Японияның Кореяла өҫтөнлөк итеү өсөн көрәше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыштың төп сәбәптәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Өс ил интервенцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәйҙең Маньчжурияны яҡлап сығыуы һәм англо-япон союзының төҙөлөүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡытайҙы европа державалары һәм Япония менән бүлеп алыу.
Француз карикатураһы 1890-сы йылдар.

Рус-япон конфронтацияһының үҫеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәскәү — Алыҫ Көнсығыш поезд маршруты картаһы (1903йыл). Юлдағы ваҡыт — 13-14 тәүлек

Рәсәй империяһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Армия[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рус һалдаттары 1904—1905 йылдарҙағы Япон һуғышында.
Далинартылышы.21-се көнсығыш-себер ярымротаһы Санчензи ауылы янындағы позицияла.

Флот[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Изображение Ополченского креста с девизом и монограммой на «Ополченском билете» времён Николая II.

Император Японияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Армия[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Уҡлы ҡорал[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Структура[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Флот[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыш барышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1904 йылғы кампания[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыштың башы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«Нива» журналына Николай II -нең рус-япон һуғышы башланыуы тураһындағы мөрәжәғәтенең ашығыс өҫтәлмәһе
Файл:Японский микадо и его лукавые доброжелатели. 1904-1905.jpg
Рус плакаты, рус-япон һуғышының башында,1904. Япон императоры һәм уның хәйләкәр ярҙамсылары Джон Булль һәм Сэм ағай
Рус йәмәғәтселегенең Япония менән һуғышҡа ҡарашы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Донъя йәмәғәслеге реакцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Порт-Артурҙы блокадалау[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыш башында рус плакаты. « Диңгеҙ буйында ултырып, яҡшы һауа торошон көтәйек»

Япондарҙың Маньчжурияға табан барыуы, Порт-Артурҙың обороналауы һәм дошманға бирелеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2-се япон армияһының Ляодунсярымутрауына төшөүе. Япон архивтарындағы фото
Хэйхатиро Тогоға карикатура: "адмирал "тарихта « үҙ урынын ала»
Яяпонская 11-дюймлы мортира менән Порт-Артурға атып осада яһай.

Ляоян һәм Шахэ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Крейсерҙар операцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1905 йылдағы кампания[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Инкоуға баҫҡын яһау[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Павел Иванович Мищенко

Сандепу янындағы алыш[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Н. Самокиш. «Баҫтырыу»

Мукден[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1904 йылдың 3—4 октябрендә Путилов һәм Новгород сопкаларын атакалау.[4]

Цусима[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Япон адмирал Того «Микаса» карабында Цусима өсөн барған һуғыш ваҡытында

Сахалинға бәреп инеү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыштың тамамланыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әсирҙәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Япония[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуғыш һөҙөмтәләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Портсмутетағы килешеүҙәр (1905) — һулдан уңға табан : рустар яғы(өҫтәлдең йыраҡ торған яғы) — Коростовец, Набоков, Витте, Розен, Плансон; япон яғы (өҫтәлдең яҡын яғы часть стола) — Адати (нем.), Отиай, Комура (англ.), Такахира (англ.), Сато. Килешеүҙәр ваҡытындағы ҙур өҫтәл хәҙерге ваҡытта Инуямалағы Мэйдзи-мура музейында тора.

Килешеүҙәр төҙөгәндән һуң ҡаршы яҡтарҙың позициялары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Заселение Маньчжурии японцами в нарушение договора. 1910

Фекерҙәр һәм баһалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡа факттар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ваҡиғалар хроникаһы: тәүшарттар һәм хәрби хәрәкәттәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рус-япон һуғышы сәнғәттә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Япон ҡатын-ҡыҙы(1904). В. В. Верещагин

Һынлы сәнғәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Нәфис әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Нәфис фильмдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бейек тау.. Япон гравюраһы
  • Художественный фильм «Порт-Артур» 1936 г.
  • Художественный фильм «Крейсер „Варяг“», снят в 1946 г.
  • «Высота 203» (яп. 二百三高地 Нихяку-сан ко: ти, «Высота 203», в неофициальных переводах — «Порт-Артур») — художественный фильм компании Toei об осаде Порт-Артура, снятый в 1980 году. Высота 203 — японское название горы Высокой, господствовавшей над Порт-Артуром.
  • «Битва в японском море» (яп. 日本海大海戦 Нихонкай дайкайсэн) — художественный фильм о войне между Российской империей и Японией, снят в 1969 году.
  • «Тучи над холмами» (яп. 坂の上の雲 Сака но Уэ но Кумо) — сериал, повествующий о событиях эпохи Мэйдзи (с 1886 года до русско-японской войны) через жизнь братьев-офицеров Акиямы Ёсифуру и Акиямы Санэюки, а также поэта Масаоки Сики.

Һуғыштың музыкала кәүҙәләнеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Вальс Ильи Шатрова «На сопках Маньчжурии» (1907).
  • Песня неизвестного автора «Раскинулось море широко» (1900-е) о 2-й Тихоокеанской эскадре: Л. Утёсов, Е. Дятлов, ДДТ.
  • Песня «Наверх вы, товарищи, все по местам» (1904), посвящённая гибели крейсера «Варяг»: кадры из фильма «Варяг», [1], М. Трошин.
  • Песня «Плещут холодные волны» (1904), также посвящённая гибели крейсера «Варяг»: Ансамбль Александрова, 1942, О. Погудин.
  • Песня о Цусиме (1939) Музыка: обр. Ю. Милютин Слова: Богораз и Лебедев-Кумач.
  • Песня на стихи Александра Блока «Девушка пела в церковном хоре» (1905): Л. Новосельцева, А. Кустова и Р. Стансков.
  • Песня Олега Митяева «Чужая война» (1998) с точки зрения матроса 2-й Тихоокеанской эскадры — жителя Тобольска.
  • Черкесская народная песня «Япон зауэм и уэрэд», сочинённая кабардинцами, участвовавшими в войне: [2] 2016 йыл 8 март архивланған..
  • Башкирская народная песня «Порт-Артур», рассказывающая о событиях 1904 года[5].
  • Японская песня «Боевой товарищ» (япон. 戦友Сэнъю:?) о солдате, у которого погиб друг (1905).

Һәйкәлдәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. 1,0 1,1 Боханов А.
  2. 2,0 2,1 Ольденбург С.
  3. Свечин А. А. Глава 9: Русско-японская война 1904—05 г. // Эволюция военного искусства. — М.—Л.: Военгиз, 1928. — Т. II. — С. 23.
  4. Русско-японская война 1904-1905 гг. Военно-историческая комиссия., 1910, с. 4646
  5. Тексты песни «Порт-Артур»

Литература[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]