Саған Сэцэн
| Саған Сэцэн | |
| монг. ᠰᠠᠭᠠᠨᠰᠡᠴᠡᠨ монг. Саган сэцэн | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Тыуған көнө | 1604[1][2] |
| Тыуған урыны | Ордос[d], Внутренняя Монголия[d], Ҡытай |
| Вафат булған көнө | 1641 |
| Һөнәр төрө | тарихсы |
 Саған Сэцэн Викимилектә | |
Саған Сэцэн, Санан Сэцэн (тулы исеме һәм титулы — Саған Эрхэ Сэцэн хунтайдж; 1604 — 1641 йылдан һуң)[3][4] (1604[5][6] — монгол йылъяҙмасыһы, яҙыусы, тарихсы һәм Ордос кенәзе. «Эрденийин тобчи» йылъяҙмаһы урта быуаттар осорондағы Монголия тарихын өйрәнеү өсөн бик мөһим сығанаҡ. Саған Сэцэн — Ордос нояндарының береһе. Саған Сэцэн Чахар ханы Лэгдэндең Маньчжурияға ҡаршы көрәшен хуплай.[7]
Ғүмеренең тәүге осоро[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Саған Сэцэн — этник монгол. Ордос Хунгтайяла тыуған. Уның туғаны Алтана хан. Саған хан 17 йыл дауамында Лэгдэндең административ һәм хәрби ярҙамсыһы була. [4] [6].
Эшмәкәрлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1829 йылда сыҡҡан немец баҫмаһының беренсе битендә «Көнсығыш монгол тарихы» яҙылған. Уның авторы Саған Сэцэн. 1662 йылда ул «Эрденийин тобчи» («Ҡиммәтле төймә») тип аталған ҙур күләмле йылъяҙмаһын нәшер итә.[8] Монгол хандарының[6]тарихы бөйөк эштәрҙән ғибәрә. Улар монгол берҙәмлеге өсөн көрәшә. Шулай уҡ XIII быуат башында «Монголдарҙың йәшерен тарихы» китабы яҙыла. XVII быуат башында Гууша Лувсанданзан «Алтана Тобчи» йәки «Ҡиммәтле төймәнең ҡыҫҡаса тарихы»н яҙа[6].
Саған Сэцэн Маньчжурҙарға ҡаршы көрәштә Чахар ханы Лэгдэнде хуплағанлыҡтан, монголдар Саған Сэцэндең маньчжурҙар ҡулынан һәләк булыуы тураһында легенда барлыҡҡа килә[6]
Үлеме[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡайһы бер сығанаҡтар буйынса, маньчжурҙарҙың цин династияһы Саған Сэцэнде үлем язаһына хөкөм итә[6][9]
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Пучковский Л. С., Монгольская феодальная историография XIII—XVII вв., «Уч. зап. института Востоковедения АН СССР», 1953, т. 6.
- Большая Советская Энциклопедия М.: «Советская энциклопедия», 1969—1978
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Сэцэн. Значение слова «Саган Сэцэн»(недоступная ссылка)
- [1]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Chungtaidschi Ssanang Ssetsen // NUKAT — 2002.
- ↑ 사강세첸 // https://lod.nl.go.kr/resource/KAC2018O1407 (кор.)
- ↑ Сэцэн. Значение слова «Саган Сэцэн»(недоступная ссылка)
- ↑ 4,0 4,1 «Dayan Khan as a Yüan Emperor: The Political Legitimacy in 15th Century Mongolia» (École française d’Extrême-Orient (JSTOR)) Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient Vol. 81 (1994): 51—58.
- ↑ A history of inner Asia. — Cambridge University Press, 2000. — P. 358. — ISBN 9780521657044.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Sanders Alan J. K. Historical Dictionary of Mongolia Volume 1. — Rowman & Littlefield Publishers, 2017. — P. 735. — ISBN 9781538102275.
- ↑ Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы, 1976 ж., 9-том, 605 бет
- ↑ Mongolian literature. Britannica. Дата обращения: 18 май 2021. Архивировано 18 май 2021 года.
- ↑ Саган Сэцэн
