Сурағолова Зилә Солтан ҡыҙы

Сурағолова Зилә Солтан ҡыҙы
	Сурағолова Зилә Солтан ҡыҙы
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	СССР; Рәсәй
Тыуған көнө	1 август 1939 (84 йәш)
Тыуған урыны	Яңы Ҡарамалы, Ауырғазы районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР
Һөнәр төрө	тикшеренеүсе
Уҡыу йорто	Таджикский аграрный университет[d]

Сурағолова Зилә Солтан ҡыҙы (1 август 1939 йыл) — агрохимик‑тупраҡ белгесе. Биология фәндәре докторы (2004, профессор. Рәсәй Федерацияһының (2012), Башҡортостан Республикаһының (1997) атҡаҙанған урман белгесе^[1].

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Зилә Солтан ҡыҙы Сурағолова 1939 йылдың 1 авгусында Башҡорт АССР-ының Ауырғазы районы Яңы Ҡарамалы ауылында хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуа. Тыуған ауылында Зилә башланғыс мәктәпте тамамлай. 1951-1963 йылдарҙа Зилә Солтан ҡыҙы ата-әсәһе менән Тажикстанда йәшәй, ғаиләһе 1951 йылда шунда күсеп китә.

1963 йылда Тажик дәүләт ауыл хужалығы институтын (Дүшәмбе) инженер-тупраҡ белгеслеге буйынса тамамлағандан һуң Зилә Солтан ҡыҙы тыуған яғына ҡайта.

1963 йылдан “Росгипрозем” (Өфө) проект-тикшеренеү институтының Башҡортостан ер төҙөлөшө экспедицияһында инженер-тупраҡ белгесе, өлкән инженер-тупраҡ белгесе булып эшләй.

1966 йылдан Башҡортостан Республикаһы Урман хужалығы министрлығы ҡарамағындағы “Өфө урман хужалығы” дәүләт бюджет учреждениеһының урман ғилми-тикшеренеү эксперименталь производство лабораторияһында эшләй. 1989 йылдан - ошо лаборатория мөдире, бер үк ваҡытта 2012 йылдан Башҡорт дәүләт аграр университетында уҡыта.

Биология фәндәре докторы (2004, докторлыҡ диссертацияһы темаһы «Почвы лесных питомников Южного Урала и оптимизация их лесорастительных свойств»). «Башҡорт дәүләт аграр университеты» юғары белем биреү федераль дәүләт бюджет белем биреү учреждениеһының күсемһеҙ милек кадастры һәм геодезия кафедраһы профессоры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған урман белгесе (2012). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған урман белгесе (1997).

Арыған тупраҡты тормошҡа ҡайтарыу - бында «ер табибы» Зилә Солтан ҡыҙы Сурағолова үҙенең тәғәйенләнешен күрә.

Фәнни эшмәкәрлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

З.С.Сурағолованың фәнни эшмәкәрлеге урман питомниктарын, ултыртылған урман һыҙаттарын тупраҡ һәм агрохимик тикшереүгә, ағас үҫемлектәренең минераль туҡланыуын диагностикалауға, урман хужалығы һәм урман тергеҙеү саралары буйынса тәҡдимдәр эшләүгә, баҫыу һаҡлаусы урман үҫтереүгә, боҙолған тупраҡтарҙы, төрлө ҡулланылыштағы боҙолған ерҙәрҙе яңыртыуға арналған.^[2]

Зилә Солтан ҡыҙы Сурағолова 55 йылдан ашыу ғүмерен урман биләмәләре (улар Башҡортостан Республикаһының 42 % территорияһын биләй) өйрәнеүгә, питомниктарҙа, теплицаларҙа, шул иҫәптән ябыҡ тамырлы ағас үҫемлектәрҙең үҫентеләрен һәм үҫентеләрен, емеш-еләк ҡыуаҡтарын үҫтереү шарттарын ҡулайлаштырыуҙың фәнни нигеҙҙәрен эшләүгә арнаған. З.С. Сурағолова етәкселек иткән лаборатория күп йылдар дауамында урман питомниктары тупраҡтарының боҙолоуы процестарын күҙәтеү менән шөғөлләнә. Был тикшеренеүҙәр ерҙең уңдырышлылығын һәм ултыртыу материалының һөҙөмтәлелеген күтәреү алымдарын эшләргә мөмкинлек бирә. Лаборатория тарафынан хеҙмәтләндерелгән питомниктар бер нисә тапҡыр «Иң яҡшы урман питомнигы» исеменә лайыҡ була.

Профессор З.С. Сурағолова тарафынан тәүге тапҡыр урман-орлоҡ плантацияларын һалыу өсөн ябыҡ тамыр системаһы булған үҫентеләр үҫтереү, шулай уҡ боҙолған ерҙәрҙе биологик тергеҙеү, урбанизацияланған биләмәләрҙә агро-урманландшафттар булдырыу технологияһын уйлап табыу эшләнгән (2009 г.).

Илдең күп төбәктәрендә З.С. Сурағолова командаһы әҙерләгән ашламаларҙы һәм заманса биопрепараттарҙы ҡулланыу буйынса тәҡдимдәр — «Почвенные условия выращивания сеянцев и саженцев древесных растений: основы минерального питания» файҙаланыла (2014).

З.С. Сурағолованың урманды һаҡлау һәм урман хужалығы мәсьәләләренә арналған мәҡәләләре республика гәзит һәм журналдары биттәрендә даими баҫылып тора. Ғалим халыҡҡа экологик тәрбиә биреү менән әүҙем шөғөлләнә.

Мине планетабыҙҙың яҙмышы, тупраҡ япмаһының яҙмышы борсой. Шуға күрә мин урмандарҙы һәм тупраҡты һаҡлау менән тейешле кимәлдә шөғөлләнәсәк ғалимдарҙың – үҙ эшенең ысын фанаттарының күберәк булыуын теләйем.

(З.С.Чурагулова^[3].)

200-ҙән ашыу фәнни хеҙмәт, 16 монография авторы.

Ғилми хеҙмәттәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Почвы лесных питомников и пути их рационального использования. М., 1974;
Почвы лесных питомников Южного Урала: состояние, изменения, оптимизация. М., 2003;
Почвенно-биологические основы выращивания посадочного материала с закрытой корневой системой для воспроизводства лесов в Башкортостане. Уфа, 2009.
Полезные растения лесов Башкортостана: опыт использования и выращивания посадочного материала (2013 г.)
Черноземы оподзоленные и измененные лесорастительных свойств при выращивании посадочного материала (соавт.).
Экологические условия выращивания сеянцев березы повислой (соавт.)
Лесорастительные свойства черноземов слабощелочных тяжелосуглинистых
Лесорастительные свойства черноземов слабощелочных тяжелосуглинистых Хеномелес маулея (chaenomeles maulei c.k.schneid.)- перспективный интродуцент в условиях Республики Башкортостан (соавт.)