Туҡтағол (Туймазы районы)

Ауыл
Туҡтағол
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы районы
Координаталар	54°38′47″ с. ш. 54°03′46″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 251 805 007
ОКТМО коды	80 651 405 106
ГКГН номеры	0519890
Туҡтағол

Туҡтағол (рус. Туктагулово) — Башҡортостандың Туймазы районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 620 кеше. Бишҡурай ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 452794, ОКАТО коды — 80251805007.

Исеме

Ауыл исеме башҡорт Туктағол исеменән алынған.

Тарихы

Туҡтағол ауылына башҡорт һәм типтәр керҙәштәр нигеҙ һалған. Тәүге тапҡыр 1752 йылда телгә алына. Үҙҙәренең ауылда булыуҙарын керҙәштәр Ҡаңлы улусы аҫабалары менән 1755 йылда рәсмиләштергәндәр. Ете йылдан һуң VII ревизия мәғлүмәттәре буйынса, 40 типтәр иҫәпләнә. Беренсе совет халыҡ иҫәбен алыу хаталы рәүештә бөтә халыҡты башҡорттар исемлегенә индерә, әммә улар ауыл халҡының яртыһын тәшкил итә. Улар башҡорттарҙы һәм типтәрҙәрҙе айырып күрһәтергә тейеш булғандар.

Ауылдың артабанғы үҫеше һәм унда йәшәүселәрҙең этник составы түбәндәге һандарҙа күренә: 1795 йылда 122 башҡорт һәм 103 типтәр, 1834 йылда 297 башҡорт һәм 663 типтәр, 1859 йылда 309 башҡорт һәм 678 типтәр, 1905 йылда дөйөм 1470 кеше һәм 1920 йылда 1834 башҡорт күрһәтелә. 1870 йылда ике мәсет, «училище» барлығы күрһәтелә.

1843 йылда 297 башҡорт 312 бот ужым һәм 1528 бот ярауай иген сәсә. Улар 48 бот картуф ултыртҡан.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (86 %) йәшәй.

Географик урыны

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 37 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Бишҡурай): 8 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһына тиклем (Ҡандра): 12 км/

Урамдары

Урам исеме:

• Шоссе урамы (рус. улица Шоссейная )
• Тау урамы (рус. улица Горная)
• Йәштәр урамы (рус. улица Молодежная)
• Йылға урамы (рус. улица Речная)
• Үҙәк урамы (рус. улица Центральная)

Билдәле шәхестәре

• Ихсанов Рамаҙан Миңлехан улы (1930—1983) — БАССР-ҙың халыҡ (1979) артисы.
• Абдуллин Тимерйән Ғабдрахман улы (16 декабрь 1926 йыл) — микробиология һәм эпидемиология өлкәһендә СССР хәрби медигы һәм ғалимы, медицина фәндәре докторы, профессор, медицина хеҙмәтенең генерал-майоры. СССР Министр оборонаһының микробиология ғилми-тикшеренеү институты начальнигы (1984—1991). СССР Дәүләт премияһы лауреаты (1982).

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 257. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан
• Туктагулово на портале «Генеалогия и Архивы»