Төтөн (һалым һалыу)

Төтөн — бер бәләкәй йәки һирәгерәк ҙур (бүленмәгән) крәҫтиән ғаиләһе ихатаһы, хужалығы.

Тарихы

XIV—XVIII быуаттарҙа Бөйөк Литва кенәзлеге һалым һалыу берәмеге. Төтөн хужалыҡ ҡаралтылары, торлаҡ йорт, төрлө ауыл хужалығы ерҙәре, йорт малы һәм ауыл хужалығы инвентары комплексынан ғибәрәт була. Мещан ихаталары шулай уҡ төтөн тип атала.

Киев Русендә төтөн яһаҡ һалыу берәмеге булып хеҙмәт итә. Түләнгән яһаҡ күләме бер хужалыҡта мейес торбаларының һанына бәйле була: мейес торбалары ҙурыраҡ булған һайын, хужалыҡтан яһаҡ күләме лә юғарыраҡ була.

Һуҡа һалымына күсеү

Төтөн һалымын Рәсәйҙә лә XVI быуат уртаһына тиклем әүҙем йыялар, шул ваҡытта Иван IV Грозный һалым реформаһы сиктәрендә төтөн һалымын ғәҙелерәк һуҡа һалымына алмаштыра.

Әҙәбиәт

• Дым, окладная единица // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Дым (окладная единица) // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• (белор.) Спірыдонаў М. Дым // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т. — Мн.: БелЭн, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 610. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4.
• Темушев С. Н. «Белая веверица от дыма»: к вопросу о предыстории формирования налогово-даннических отношений в Древней Руси // Веснік БДУ. Серыя 3. — 2011. — № 1. — С. 21—26

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Һалым
• Һалым һалыу объекты

Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.