Чаган күле

Озеро
Чаган
ҡаҙ. Шаған
Морфометрия
Майҙаны	5,92 км²
Күләме	0,0001 км³
Урынлашыуы
49°56′07″ с. ш. 79°00′32″ в. д.
[[Административное деление |Регион]]	Көнсығыш Ҡаҙағстан өлкәһе
Чаган күле Викимилектә

{{#if:||

Чаган (йәки Балапан) — Ҡаҙағстандағы ядро һынау Чаганский проекты 1965 йылдың 15 ғинуарында бында урынлашып, аҙаҡ был күл барлыҡҡа килә. Халыҡ хужалығы өсөн үткәрелгән ядро шартлауының һөҙөмтәһе. Был күлгә Шаган (Иртыш ҡушылдығы) йылғаһынан һыу килә. «Атом күле» тип йыш ҡына телгә алына. Күлдә һыу күләме яҡынса 100 000 м³ тәшкил итә. Күл һыуында радиоактив матдәләр күп.

Тарихы

Чаган йылғаһының туғайҙарында ядро шартлауы була ер аҫтында эшләй, скважина № 1004 178 метр тәрәнлектә, 1965 йылдың 15 ғинуарынан, гринвич буйынса иртәнге сәғәт 5-тә 59 минутта 59 секундта. Артабан Ҡаҙағстанда яһалма 40 һыу һаҡлағыс булдырыу планлаштырылған, дөйөм күләме яҡынса 120—140 млн м³. Шундай тәрән резервуарҙарҙың төбө иретмә менән ҡаплана һәм күлдең көҙгөһе әҙ быу менән булыуына ҡарап, яҙғы ташҡын ваҡытындағы проблемалар ҙа бөтә.

1965 йылда барлыҡҡа килгән соҡорҙар менән тоташтырған канал чаганка йылға башында. Һуңыраҡ бында ташлы плотина менән һыу үткәргән быуа ҡоролмаһы төҙөлә.

Характеристика

Чаган күленең майҙаны—5,92 км². Һыу күләме—19,1 млн куб. м. Тәрәнлеге—100 метр тирәһе.

Галерея

Чаган йылғаһы

Чаган

Чаган йылғаһының боролошо

Чаган йылға

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Седан (ядро һынау) — америка кратеры.
• Печоро-Кама каналы.
• Кратерный күл, ҡағиҙә булараҡ, вулкан эшмәкәрлеге һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә.
• Проект «Чаган».

Әҙәбиәт

• Ҡаҙаҡ энциклопедияһы, 9-сы том. 18 бүлеге.
• Лео Германн. Бөйөк ялған тураһында дөрөҫлөк. 2 Том. С.-Петербург, 1999 й.

Һылтанмалар

• Совет тыныс ядро шартлауы программаһын ҡулланыу
• Совет ядро программаһы тураһында
• Бөгөн рәсәй документаль фильм
• Чаган күл google картаһыла