Шәшмәҡәм
Шәшмәҡәм [1][2] (үзб. shashmaqom / шашмақом, таж. шашмақом, перс. ششمقام) – Үҙәк Азияла тыуып, хәҙерге Тажикстан һәм Үзбәкстан территорияларында үҫеш алған мәҡәм вокаль-инструменталь музыканың төрө. Кешелектең матди булмаған мәҙәни мираҫы исемлеге составына инә.
Тасуирлама
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Шашмаком йәки шәшмәҡәм һүҙмә-һүҙ алты мәҡәм, йәғни алты төп модустан торған системаны (бузрук йәки бузург, рост, наво йәки науа, дугох йәки дугах, сегох, ирок йәки ираҡ) тигәнде аңлата. Модустар араһында күсеү өсөн һаны егерменән ашыу өҫтәмә мәҡәмдәр аша модуляциялар ҡулланылған[3]. XVI быуатта шашмакомдың классик ансамбле ике танбур, дутар, гиджак һәм даирәләрҙән торған, шулай уҡ 2-3 башҡарыусыны үҙ эсенә алған; бындай состав әлегә тиклем ҡулланыла[4].
Шәшмәҡәмде уҡытыу, башҡа Үҙәк Азия жанрҙары кеүек үк, телдән, ноталарһыҙ, уҡытыусы артынан ҡабатлау ысулы менән алып барылған; нота яҙмаһы тик XIX быуатта ғына Хиуала уйлап табыла[5]. XXI быуатта «шашмаком» һөнәре буйынса белемде Ташкент консерваторияһы[6], Тажик милли консерваторияһы (Дүшәнбе) Һәм Макама Академияһы (Хужанд) бирә.[7]
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ ЮНЕСКО. UNESCO World Report: Investing in Cultural Diversity and Intercultural Dialogue. — ЮНЕСКО, 2009. — С. 315. — ISBN 9789234040778.
- ↑ Шашмаком // Музыкальный энциклопедический словарь / под ред. Г. В. Келдыша. — М.: Советская Энциклопедия, 1990. — С. 633. — 672 с. — ISBN 5-85270-033-9.
- ↑ Allworth, 1994, p. 469—470
- ↑ Broughton, 2000, p. 27
- ↑ Allworth, 1994
- ↑ UNESCO
- ↑ Академия макама. Дата обращения: 6 июль 2015. Архивировано 16 июль 2015 года.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Simon Broughton, Mark Ellingham. World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific. — Rough Guides (инг.)баш., 2000.
- Edward Allworth. Central Asia, 130 Years of Russian Dominance: A Historical Overview. — Duke University Press, 1994. — 650 с. — ISBN 9780822315216.
- Mark Slobin. Retuning Culture: Musical Changes in Central and Eastern Europe. — Duke University Press, 1996. — 310 с. — ISBN 9780822318477.
- Andrea L. Stanton, Edward Ramsamy, Peter J. Seybolt, Carolyn M. Elliott. Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. — SAGE Publications, 2012. — ISBN 9781452266626.
- Rachel A. Harris. The Making of a Musical Canon in Chinese Central Asia: The Uyghur Twelve Muqam. — Ashgate Publishing, Ltd, 2008. — ISBN 9780754663829.
- Theodore Levin. The Hundred Thousand Fools of God: Musical Travels in Central Asia. — Indiana University Press, 1999. — ISBN 9780253213105.
- Laudan Nooshin. Music and the Play of Power in the Middle East, North Africa and Central Asia. — Ashgate Publishing, 2013. — ISBN 9781409493952.
- Peter Fletcher. World Musics in Context: A Comprehensive Survey of the World's Major Musical Cultures. — Oxford University Press, 2001. — ISBN 9780195175073.
- Professionalism in the Musical Tradition of the Bukharan Jews: Its Roots, Hypotheses, Facts // Studies in Caucasian, Georgian, and Bukharan Jewry: Historical, Sociological, and Cultural Aspects. — Ariel University, Institute for Research of Jewish Communities of Caucasus and Central Asia, 2014.
- Tanya Merchant. Imagined Homogeneity: Maqom in Soviet and Uzbek national projects // Routledge handbook of Asian music: cultural intersections / Tong Soon Lee. — 2021. — ISBN 978-1-003-14272-0.